Waar gaat dit artikel over?

Dit artikel beschrijft wat intelligentie is, hoe het wordt gemeten, wat de rol van intelligentie is in diagnostiek en wat de valkuilen zijn.

Wat is intelligentie?

Intelligentie omvat mentale vaardigheden, zoals abstract denken, plannen, redeneren, probleemoplossend vermogen en het begrijpen van ingewikkelde ideeën. Oorspronkelijk werd intelligentie gezien als één basale G-factor, maar later kwam het idee op dat het uit meerdere vaardigheden bestaat. In de praktijk meten intelligentietesten vaak verschillende aspecten van intelligentie. Recent hersenonderzoek wijst op basale functies zoals werkgeheugen, die samenhangen met de efficiëntie van hersencircuits en neurale verbindingen. De discussie over de aard van intelligentie blijft voortbestaan, maar de focus verschuift naar de fundamentele hersenfuncties die aan de basis liggen van intelligent gedrag.

Hoe wordt intelligentie gemeten?

Er zijn verschillende intelligentietesten die in Nederland gebruikt worden:

• Groninger Intelligentie Test (GIT).
• Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) IV is een testbatterij van vijftien subtesten die samen vier indexscores vormen: verbaal begrip, werkgeheugen, perceptueel redeneren en verwerkingssnelheid. De WAIS wordt het meest gebruikt in Nederland en heeft als voordeel dat er zowel open vragen gesteld worden als dat de tijd wordt genoteerd ten opzichte van de ook veelgebruikte GIT.
• Wechsler Intelligence Scale (WISC) specifiek voor kinderen.
• Kaufman Adolescenten en volwassenen Intelligentie Test (KAIT).
• Snijders-Oomen niet-verbale intelligentietest (SON) voor mensen die geen verbale tests kunnen uitvoeren.
• Nederlandse Leestest voor Volwassenen (NLV) meet het premorbide intelligentieniveau op basis van lees- en spreekvaardigheid en heeft als voordeel dat het ook goed te gebruiken is bij mensen met beginnende dementie.
• Raven (Standard Progressive Matrices of bij ouderen: Coloured Progressive Matrices) meet non-verbale redenatie en is onafhankelijk van culturele invloeden.

Wat is de rol van intelligentie testen in de diagnostiek?

Het meten van de intelligentie kan behulpzaam zijn in de diagnostiek om na te gaan of:

• er voldoende uitdaging is voor de persoon.
• er sprake is van verschillende ziektes, zoals schizofrenie of niet aangeboren hersenletsel, die van invloed zijn op intelligentie.
• er sprake is van een differentiaal diagnose van AD(H)D, dyslexie en autisme.
• de behandeling voldoende aansluit.

Tests zoals de NLV en Overeenkomsten van de WAIS worden gebruikt om veranderingen in intelligentie te meten. Het doel van het berekenen van een IQ-score is om iemand te vergelijken met een groep, terwijl indexscores inzicht geven in sterke en zwakke punten. Bij het berekenen van de IQ-score is voorzichtigheid van belang.

Wat zijn valkuilen van het meten van intelligentie?

Er zijn verschillende valkuilen wanneer het gaat over het meten van intelligentie:

• Een intelligentietest is een momentopname wat beïnvloedt kan worden door faalangst, vermoeidheid en stemming.
• Intelligentiescores kunnen variëren bij herhaalde tests, met verschillen tot 10 of zelfs 20 punten. Bij belangrijke beslissingen is het raadzaam meerdere tests af te nemen.
• Over het algemeen wordt intelligentie als één factor gezien, maar wordt het getest met behulp van verschillende testen. Uit deze testbatterij komt weer één score uit die meer zegt over de gebruikte test dan de intelligentie factor.
• Testscores geven een indicatie van intelligentie, geen exact niveau.
• Interpretatie is cruciaal bij mensen met beperkte taalvaardigheid en andere culturen. Andere informatie, zoals opleiding en interesses, moet ook worden overwogen.