HR 5 oktober 2001, LJN ZC3665   

Casus

Met herroeping van een testament waarin de echtgenote van de erflater tot enig erfgename was benoemd, heeft erflater op 26 april 1994 opnieuw een testament doen opmaken. In dit laatste testament zijn anderen tot erfgenaam en tot executeur-testamentair benoemd. De door de notaris opgemaakte akte houdende testament vermeldt geen jaartal van verlijden en dit blijkt evenmin uit de akte.          

De echtgenote van erflater heeft op die grond de authenticiteit van het laatste testament betwist. Eisers tot cassatie hebben aan hun vordering ten grondslag gelegd dat, nu onbetwistbaar vaststaat dat het laatste testament op 26 april 1994 is verleden, er geen reden is dit testament nietig te achten uitsluitend omdat geen jaartal bij de datum van verlijden is vermeld.  

Rechtbank en Hof

Rechtbank en hof zijn tot de conclusie gekomen dat de wet geen andere conclusie toelaat dan dat in een dergelijk geval de akte niet rechtsgeldig is opgemaakt en het testament deswege nietig is. Het cassatiemiddel betoogt dat een redelijke wetsuitleg meebrengt dat de enkele omstandigheid dat voornoemde vermelding ontbreekt, geen nietigheid tot gevolg heeft, maar meebrengt dat het testament vernietigbaar is.

Hoge Raad

Volgens de Hoge Raad leidt, anders dan het hof heeft geoordeeld, het gegeven dat het jaartal niet in de akte is vermeld in het onderhavige geval niet tot nietigheid van het testament, daartoe overwegende dat

• van belang is dat het geheel achterwege laten van de vermelding van het jaar waarin de akte is verleden, moet worden aangemerkt als een ‘kennelijke misslag’ van de notaris, die deze misslag, zou de huidige Wna van toepassing zijn geweest, op eenvoudige wijze op de voet van artikel 45 lid 2 Wna zou hebben kunnen verbeteren;
• in veel gevallen waarin een of meer van de gegevens omtrent de plaats en het tijdstip van verlijden van de akte ontbreken, zonder veel moeilijkheden zal kunnen worden vastgesteld op welke plaats en op welk tijdstip de akte is verleden en derhalve het daarbij opgemaakte testament is tot stand gekomen en
• van belang is dat naar huidige inzichten (artikel 4.3.5.14 Boek 4 NBW) het achterwege laten van de vermelding van een van de hier bedoelde gegevens niet tot nietigheid, maar tot vernietigbaarheid behoort te leiden.

Nu de in aanmerking komende belangen in voldoende mate bescherming vinden in vernietigbaarheid van een uiterste wil en aan het stelsel van de huidige wet, mede gelet op artikel 3:39 BW, geen bezwaren tegen een regeling als vervat in artikel 4.3.5.14 kunnen worden ontleend, brengt een redelijke wetsuitleg mee dat ook voor het huidige recht moet worden aanvaard dat het ontbreken van de vermelding van plaats, jaar, maand of dag in de akte waarbij een uiterste wil is verleden, leidt tot vernietigbaarheid van de uiterste wil.

Met het oog op de behandeling na verwijzing merkt de Hoge Raad het volgende op. Het verweer tegen de gevorderde verklaring voor recht dat het litigieuze testament een authentiek testament is, moet worden aangemerkt als een beroep op vernietigbaarheid van het testament op de grond dat daarin geen jaartal is vermeld. Daarbij zal evenwel hebben te gelden dat geen beroep op deze vernietigingsgrond kan worden gedaan, indien op andere wijze dan uit het testament zelf met de in een geval als dit vereiste hoge mate van zekerheid komt vast te staan in welk jaar het testament is verleden.         

Nu het debat van partijen geen betrekking heeft gehad op deze vraag, zal deze vraag alsnog moeten worden onderzocht en zullen partijen in de gelegenheid moeten worden gesteld hun stellingen op dit punt aan te passen. Voorts zal gelegenheid behoren te bestaan de andere belanghebbenden bij de (on)geldigheid van het in dit geding omstreden testament op de voet van artikel 12a Rv in het geding op te roepen.