HC7 Kinderrechten en mensenrechten 

Wat zijn mensenrechten? 

• Fundamentele rechten = grondrechten = mensenrechten 

• Nationale recht: Grondwet 

• Internationale recht: verdragen (sinds WOII) 

• Staten zijn deze rechten aangegaan met andere staten om hun burgers te beschermen. 

Deze rechten moeten gehandhaafd worden > formele regels. Via internationaal toezicht kan worden gewaarborgd dat internationale rechten ook werkelijk worden nagekomen. 

Film: what are the universal human rights? 

• Universeel: onafhankelijk van wie je bent, waar je bent geboren, iedereen heeft dezelfde basale rechten en vrijheden.  

• Onvervreemdbaar: je hebt ze, je kan ze niet verliezen. Het zijn geen privileges. Ze worden je niet verleend en ook niet afgenomen. 

Essentiële vragen: 1) wat zijn de mensenrechten; 2) wie bepaalt welke het zijn en 3) wie handhaaft ze? 

Achtergrond: WOII > instelling VN’45. Handvest van de VN: art. 1: o.a. respect voor de rechten van de mens. Staten hebben daarbij een belangrijke rol. Voorkomen om weer zoiets als de WOII zou plaatsvinden. 1948: Universele verklaring rechten van de mens 

Universele verklaring Rechten v.d. mens 

• Door internationale commissie; vastgesteld tijdens de Algemene Vergadering van de VN. 

• Set van basiswaarden waar alle mensen uit alle naties recht op hebben (10 beginselen: non-discriminatie, bescherming om je te ontwikkelen, recht op naam, recht op sociale zekerheid, recht op bijzondere zorg, recht op begrip en ouderlijke zorg, recht op onderwijs, recht op hulp, recht op bescherming tegen mishandeling, recht op opvoeding waarbij je begrip mag tonen en verdraagzaam mag zijn naar andere mensen). 

• Historische mijlpaal op het gebied van mensenrechten en het bevorderen van internationale vrede. 

• Niet juridisch bindend, wel vaak naar verwezen door rechters en overheden > gezaghebbend. 

• Het is een verklaring, geen verdrag. 

• Basis voor verdragen bijv. EVRM en IVRK. 

Kern casus: vaak combinatie bronnen mensenrechten (bijv. EVRM, IVRK en Handvest van de grondrechten van de EU). 

Bronnen internationale mensenrechten 

• EVRM 

• Regionaal: gaat alleen over regio Europa 

• IVRK 

• Wereldwijd  

• VN-Vrouwenverdrag 

• Wereldwijd  

• Gericht op rechten van vrouwen (kwetsbare groep) 

• Handvest v.d. Grondrechten van de Europese Unie 

• Gaat alleen om landen die lid zijn van EU 

• Verdrag voor de bescherming van personen met een handicap (voor Nederland inwerkingtreding 2016) 

• Gericht op bepaalde soort rechten 

Horizontale werking grondrechten 

• Mensenrechten gelden tussen staat en burgers.  

• De horizontale werking van mensenrechten (ook wel: derdenwerking) is de toepassing van grondrechten op de verhouding tussen burgers (privaatrechtelijke betrekkingen).  

• Ik mag bijv. Iemand niet discrimineren om zijn handicap. 

• Bepaalde grondrechten kunnen met elkaar botsen: scholen hebben het recht om o.b.v. hun religieuze overtuiging het onderwijs in te richten. Maar hoe gaat dat met homoseksuele leerkrachten die op sommige scholen worden geweerd? 

Klassiek en sociaal 

• Klassieke mensenrechten zijn afweerrechten 

• De staat moet bepaalde grenzen respecteren waar de burger vrijheden heeft (leven, meningsuiting, geloof). De staat moet zich daar niet in mengen.  

• Sociale mensenrechten: waar juist iets gevraagd wordt van de staat t.o.v. zijn burgers 

• Bijstand voor mensen zonder inkomen, recht op onderwijs, recht op vrije tijd, recht op gezond milieu.  

Universele Verklaring: klassiek en sociaal 

• 1-21: klassieke rechten 

• 22 e.v.: sociale rechten 

IVRK 

• Zowel burgerrechten en politieke rechten als sociale rechten. 

• t/m artikel 19 vooral klassieke rechten. Daarna vooral sociale rechten.  

EVRM: vrijheidsrechten (burgerlijke en politieke rechten) 

IVRK 

• Uit 1989 

• Opgesteld door VN: alle landen wereldwijd zijn verdragspartij, behalve de VS. 

• Wie is een kind? Iedereen onder de 18 jaar, tenzij het kind volgens het recht eerder meerderjarig is. 

• Verschillende soorten mensenrechten: politieke, sociale, economische en culturele rechten. 

• Status van bepalingen niet altijd helder: een ieder verbindend of niet? 

• Facultatieve protocollen: 

• Over verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie: legt staten plicht op tot betere opsporing en vervolging van deze misdrijven en kindvriendelijke juridische procedures. 

• Inzet staten tegen de betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten (verhogen leeftijd, plus hulp kindsoldaten). 

• Individueel klachtrecht 

• Sociaal recht component: staat moet ook wel echt iets doen.  

Casus: draagmoederschap en artikel 8 IVRK 

EVRM 

• Filmpje met uitleg 

• Na-oorlogs verdrag 

• Raad van Europa, dus regionaal, 47 staten in Europa incl. Rusland en Turkije. 

• Veel facultatieve protocollen (niet door alle lidstaten ondertekend). 

• Burgerrechten en politieke rechten zijn eenieder verbindend en rechtstreekse werking. Voorrang op Nederlands recht. 

• Voor dagelijkse rechtspraktijk het meest belangrijk, want: eenieder verbindende verdragsbepaling > werken rechtstreeks door in Nederlandse rechtsorde & voorrang boven nationale regels. 

• Desnoods tot aan Straatsburg (EHRM) doorprocederen, ook voor particulieren. 

• Ook kijkt het Europese Hof voor de Rechten van de Mens naar de rechten van kinderen uit het IVRK.     

1. Nationale veiligheid, de openbare veiligheid op economisch welzijn van het land. 

2. Voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten. 

3. Bescherming van rechten en vrijheden van anderen. 

Toezicht en handhaving 

Toezicht en handhaving IVRK 

• Comité voor de Rechten van het Kind ziet toe op handhaving van het verdrag en monitoring via vijfjaarlijkse landenrapportages, op basis waarvan het Comité aanbevelingen doet. Die zijn niet juridisch bindend, maar hebben toch veel invloed. 

• Individuele klachtmogelijkheid voor kinderen/ouders/andere vertegenwoordigers/staat bij het Comité. Dit facultatieve protocol is door Nederland niet ondertekend. 

3 organen die toezicht houden op EVRM 

• Europese Hof voor de rechten van de Mens (EHRM) 

• Comité van Ministers van de Raad van Europa 

• Politiek orgaan: ministers van buitenlandse zaken. Zij kunnen beperkt toezicht houden op naleving EVRM. 

• Vragen om advies rechtsvragen, over hoe verdrag kan worden geïnterpreteerd en een rol bij tenuitvoerlegging van uitspraken van EHRM. 

• Secretaris-Generaal van de Raad van Europa > rapportageprocedure 

• Beperkte rol bij naleving EVRM. 

• Verdragstaten verzoeken om uit te leggen hoe bepalingen van verdrag worden gewaarborgd in nationale wetgeving. 

Toezicht vindt plaats via: 

• Individuele klachtrecht (via EHRM) 

• Staten t.a.v. schendingen door andere verdragsstaten (via EHRM) 

• Rapportageprocedure  

Procedure klacht EHRM 

1. Is een klager ontvankelijk? 

1. Indien aan alle voorwaarden is voldaan: 

1. Alle instanties afgegaan zijn (rechtbank, gerechtshof en hoge raad). Als al die mogelijkheden zijn benut, moet het verzoek binnen een termijn van 6 maanden binnen zijn. 

2. De klager moet slachtoffer zijn (je kan dus niet algemeen klagen). 

3. Geen anonieme klacht 

4. Geen eerder behandelde klacht 

5. Verzoekschrift moet verenigbaar zijn met bepalingen 

6. Gericht tegen de staat (of rechterlijke macht, administratieve instantie) maar niet tegen individu. 

2. Hof gaat over tot een inhoudelijke beoordeling (gaat onderzoek doen). 

3. (on)gegrondverklaring (+motivering). Uitspraken van het Hof zijn bindend. 

1. Grote kamer: uitspraken zijn altijd bindend 

2. Kleine kamer: in een aantal gevallen bindend 

Er kan altijd een minnelijke schikking komen: klager en tegen wie er geklaagd wordt, kunnen tot een schikking komen. 

Op het moment dat er een uitspraak is, moet er wel op naleving van de uitspraak worden toegezien. Het Hof kan een staat niet opleggen om wetgeving aan te passen, maar bijv. wel om een boete te betalen. 

De Nederlandse rechter houdt rekening met uitspraken van het Hof waar Nederland zowel wel/niet partij was. Deze uitspraken zijn dus heel gezaghebbend.