Deze samenvatting is gebaseerd op collegejaar 2012-2013. Bekijk hier ons huidige aanbod.

Lichaamsholten en het Diaphragma

Lichaamsholtes van de embryo

In het begin van de vierde week ontstaat het hoefijzervormige intro-embryonale coeloom, waarvan de bocht de pericardholte zal vormen en de rechte stukken de pleurale en peritoneale holten. Tijdens de horizontale buiging van de embryo komen deze aan de ventrale kant te liggen. Deze holtes hebben een pariëntale laag van somatisch mesoderm en een viscerale laag van splangisch mesoderm. Aan de uiteinden van de rechte stukken (de umbilici) is het intro-embryonale coeloom verbonden met het extra-embryonale coeloom, wat belangrijk is voor de ontwikkeling van de darmen (deze ontwikkelen zich voor een deel extra-embryonaal). Doordat het caudale deel van het ventrale mesenterium verdwijnt, vormen de uiteinden de peritoneaalholte. In de tiende week passen de darmen in de buikholte en gaat de verbinding tussen intra- en extra-embryonaal coeloom verloren. Door de kromming van het hoofd komen het hart en de pericardholte ventraal te liggen, anterior ten opzichte van de voordarm. Hierdoor ontstaan uit de pericardholte de pericardioperitoneaal kanalen. Het dorsale mesenterium bevat de arteriën die de voor-, midden-, en einddarm voeden en scheidt na de kromming van de embryo de caudale delen van de voor-, midden- en einddarm van de dorsale buikwand. Het membraan dat hiertussen komt te liggen is het dorsale mesenterium. Het parientale deel van het mesoderm vormt de parientale delen van het peritoneum, de pleura en het pericardium.

Een mesenterium is een dubbele laag peritoneum en een uitloop van het viscerale peritoneum dat een orgaan bedekt, het zorgt voor een verbinding van het orgaan met de lichaamswanden, vaten en zenuwen. Het ventrale mesenterium verdwijnt vrijwel geheel tijdens de ontwikkeling, alleen bij het caudale deel van de voordarm (delen van de maag en het duodenum) blijft het bestaan.

De pericardioperitoneale kanalen

De pericardioperitoneale kanalen liggen lateraal ten opzichte van het proximale deel van de voordarm en dorsaal ten opzichte van het septum transversum, een laag mesoderm die later het diapraghma (middenrif) vormt. Deze kanalen zorgen voor communicatie tussen pericard- en peritoneaalholte en dragen bij aan de scheiding van pericardholte, pleurale holtes en de peritoneaal holte. Door de groei van de relatief kleine bronchiale knoppen vanuit het begin van de trachea in de pericardioperitoneale kanalen ontstaat een tweetal kammen van membranen, een craniale kam en een caudale kam, respectievelijk aan de superiore en de inferiore kant van de ontwikkelende longen. Defecten van deze sluiting komen niet vaak voor en kunnen leiden tot communicatie tussen de pericardholte en een pleurale holte. In zeldzame gevallen steekt het linker atrium bij elke hartslag in de linker pleurale holte.

De pleuropericardiaal en pleuroperitoneaal membranen

Ook de groei van de longvouwen draagt bij aan de scheiding van de pericard- en de pleurale holtes. Door deze groei worden pleuropericardiaal membranen gevormd, waar de venen die naar het hart gaan doorheen lopen. De pleuropericardiaal membranen groeien tot in de craniale lagen van de pericardioperitoneale kanalen en worden (door de verplaatsing van het hart en de groei van de venen en pleurale holtes) mesenterium-achtige vouwen vanaf de laterale thoraxwand. In de zevende week zorgen deze membranen voor de definitieve scheiding tussen pericard en pleurale holtes door te fuseren met het mesenchym dat ventraal ten opzichte van de slokdarm ligt. Dit heet het primordiaal mediastinum en scheidt ook de longen, de opening aan de rechterkant sluit net iets eerder dan de linker, de reden hiervoor is onbekend.
Doordat de pleurale holtes ventraal uitgroeien en aan de lichaamswand vastgroeien, verdelen ze het mesenchym in een buitenste laag die de thoraxwand wordt en een binnenste laag die het fibreuze pericarcium wordt, de buitenste laag van het pericard (het hartzakje).

Terwijl de pleuroperitoneale vouwen groeien, gaan ze over tot membranen, de pleuroperitoneaal membranen. Deze membranen scheiden de pleurale holtes van de peritonaalholte en schieten uit in de pericardioperitoneale kanalen. In de zesde week vergroeien deze membranen met het dorsale mesenterium van de oesophagus en het septum transversum, zodat de pleurale holtes gesloten worden. Hierbij komen myoblasten in de pleuroperitoneaalmembranen. Net als bij de pleuropericardiaal holtes sluit de rechterkant iets eerder dan de linker.

De ontwikkeling van het diaphragma
Het diaphragma is een de bolvormige, gespierde scheiding tussen thorax en abdomen. Het septum transversum vormt het centrale deel en scheidt hart en lever, door fusie met pleuroperitoneaal membraan en het dorsale mesenterium van het oesophagus wordt de scheiding tussen thorax- en abdominale holtes compleet en vormt zo het primordiale diaphragma. Vanuit het dorsale mesenterium van de oesophagus ontstaan ook spieren, de crura van het diaphragma. Door de groei van de longen en pleuraholtes splijt de lichaamswand in twee lagen, waarvan de binnenste deel wordt van het diaphragma. De costodiaphragmatische uitsparingen (de ruimtes waarin de long kan groeien bij inademen) ontstaan en veroorzaken de gebolde vorm.
In de vijfde week vormen somieten van C3-C5 zenuwen in het diaphragma, waardoor de nervus phrenicus wordt gevormd. Door de dorsale groei van het embryo komt het diaphragma op lumbaal niveau te liggen (achtste week), de nervus phrenicus groeit hierdoor in de lengte (zit zowel aan cervicale wervels als aan het diaphragma vast) en komen op het hartzakje te liggen. Myoblasten uit het septum transversum worden skeletspieren in het diaphragma.
Het enige vaak voorkomende geboortedefect is CDH (congenital diaphragmatic hernia), waarbij organen uit het abdomen in de thoraxholte liggen, waardoor de long (meestal links) niet genoeg ruimte heeft en ook de andere long niet goed ontwikkeld. Het ontstaat doordat de pleuroperitoneelmembranen niet goed aansluiten en er posterolaterale openingen in het diaphragma zitten. In zeldzame gevallen is slechts de helft van het diaphragma gespierd, waardoor delen van het abdomen in het thorax komen te liggen, maar nog steeds overdekt zijn met (membraanachtig) diaphragma (eventration). Een opening aan anteriore (epigastric hernia) en superiore (retrosternale hernia) is ook mogelijk. Door een vergrote opening rond de oesophagus kan de maag in de thoraxholte terecht komen (hiatal hernia).Ook kan er een tweede diaphragma ontstaan