Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

1. De ontwikkeling van de neuropsychologie

Traumatische hersenbeschadiging (traumatic brain injury; TBI) is een of meerdere beschadigingen aan de hersenen waardoor er nauwelijks, niet of met zeer veel moeite geleefd kan worden.

De neuropsychologie bestudeert de relatie tussen het brein en gedrag door middel van de biologische achtergrond. In de neuropsychologie zijn er twee hypotheses: 1) de breinhypothese en 2) de neuronhypothese. De breinhypothese houdt in dat het brein de bron is van gedrag. De neuronhypothese houdt in dat de neuron de bouwsteen van het brein is.

Cerebrospinal fluid (CSF; hersenvloeistof) is een zoute vloeistof in het brein die schokken opvangt en mogelijk metabolisch afval afbreekt en/of weghaalt uit de hersenen. De cerebrale cortex is het gevouwen gedeelte van de hersenen. Deze bevat gyri (enkelvoud: gyrus; windingen), sulci (enkelvoud: sulcus; groeven) en fissures (enkelvoud: fissure; diepe groeven). De longitudale fissure verdeelt de twee hemisferen. De laterale fissure verdeelt de hemisferen in twee.

Het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is op te delen in twee andere stelsels: het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en de ruggengraat. Het perifere zenuwstelsel is op te splitsen in het somatische en het autonomische zenuwstelsel. Het somatische zenuwstelsel bestaat dan weer uit het parasympathische zenuwstel en het sympathische zenuwstelsel.
Het central nervous system (CNS; centrale zenuwstelsel) bestaat uit de hersenen en de ruggengraat. Deze zijn verbonden met het lichaam door middel van zenuwen. Het peripheral nervous system (PNS; perifere zenuwstelsel) is de verbinding van en naar organen. Het autonomic nervous system (ANS; autonomische zenuwstelsel) controleert en beheert de onbewustzijns onderdelen zoals het knipperen van de ogen, hartslag en ademhaling. Het somatic nervous system (SNS; somatische zenuwstelsel) controleert de interacties met de buitenwereld.

Een stukje geschiedenis

Descartes heeft het dualisme geformuleerd. Dit houdt in dat gedrag bepaald wordt door twee onderdelen: de mind en het lichaam. Alleen het probleem hierbij is, is dat een non-materiële mind bewegingen produceert bij een materieel lichaam. De monisten ontsnappen aan dit probleem en zeggen dat de mind en het lichaam één geheel zijn.

Darwin denkt ook anders dan Descartes. Hij heeft het materialisme geformuleerd; wat inhoudt dat de volledige verklaring van het gedrag alleen door het centrale zenuwstelsel is te verklaren en dus niet de mind. Een begrip dat bij Darwin hoort is common descent: het erven van genen en aanpassen hoe jij en/of je nakomelingen die nodig hebben.

Vroeger werd de karakteristiek van een individu bepaalt door frenologie. Hierbij zaten bepaalde knobbels op het hoofd die een bepaalde eigenschappen betekende. Een voorbeeld hiervan is de hersenknobbel. Even later kwamen de ‘wetenschappers’ met cranioscopie. Hierbij werd de omvang van het hoofd opgemeten om zo bijvoorbeeld de intelligentie te bepalen. Dit is geen goede methode aangezien de oppervlakte van het hoofd niet gelijk staat aan de intelligentie.

Speciale hersengebieden

Broca’s gebied is een speciaal taalgebied op de grens van de temporaal kwab met de frontaal kwab. Wanneer dit gebied beschadigd is heet dat Broca’s afasie en kunnen patiënten wel de taal begrijpen, maar niet meer praten of articuleren. Hierbij kunnen zelfs de arm en/of het been verlamd raken. Wernicke’s gebied is ook een speciaal taalgebied wat op dezelfde lijn met het linkeroor en op de eerste temporaal gyrus zit. Wanneer een patiënt Wernicke’s afasie heeft, kan deze niet meer vloeiend praten, maar is juist verward en betekent niks. Ook kunnen ze niks verstaan of herhalen. Hierbij zijn geen verlammingsverschijnselen. Wernicke’s en Broca’s gebieden zijn gelateraliseerd: hersenfuncties gelokaliseerd en dominant aan één zijde van de hersenen. Conduction (geleiding) afasie is dat spraakgeluiden en/of bewegingen en ook het begrip voldoende zijn, alleen de manier waarop het is gezegd klopt niet. De arcuate fasciculus is de weg van Wernicke’s naar Broca’s gebied.

Tekortkomingen in de hersenen

Definities die betrekking hebben op de taal/motorgebieden zijn alexia en apraxia. Bij alexia is er een onmogelijkheid tot lezen. Er is dan een disconnectie tussen visuele gebieden en het gebied van Wernicke. Apraxia is de volgorde van bewegingen niet kunnen maken. Er is dan sprake van een disconnectie tussen sensorische en motorische paden. Bij een visuele vorm van agnosia is er een zuurstoftekort in de occipitaal kwab waardoor je kan zien dat je iets moet doen, uitwijken voor iets bijvoorbeeld, maar niet het voorwerp zelf kunt zien. Hierbij is de ventrale stroom nodig die voor visuele perceptie zorgt. Ataxia is het tegenovergestelde van agnosia; dus is er de mogelijkheid om objecten te zien, maar niet om deze te manipuleren. Hierbij is de dorsale stroom nodig die voor de motoriek zorgt.

Definities

• Persistent vegetative state (PSV) is het Engelse begrip voor het leven als een plantje; oftewel geen actief leven meer leiden.
• Glia-cellen zijn lijmcellen die neuronen of andere cellen bij elkaar houden en afval afvoeren.
• Purkinjecel is een neuron die zich bevindt in het cerebellum.
• Topografische organisatie zijn de locaties van verschillende functies.
• Synaps is de spleet tussen de dendriet en axon voor de chemische reactie.
• ‘Threphining’ is een gat in de schedel maken om zo de druk te verlichten.
• Multiple sclerosis, MS, is een ziekte waarbij de zenuwpaden in de ruggengraat verharden.

Beeldvorming van de hersenen

Een CT-scan maakt een 3D-beeld van de hersenen. Door een bepaalde straling worden de juiste onderdelen zichtbaar die juist wel of juist niet de straling doorlaten. Zo worden er dunne plakjes gemeten waardoor de computer de resultaten bij elkaar voegt. Bij de PET-scan, positron emission tomography, wordt er een radioactieve injectie ingespoten waarna gezien kan worden waar het meeste bloed verbruikt wordt. Een MRI-scan, magnetic resonance imaging, berekent de locatie en dichtheid van bewegende moleculen om zo de juiste moleculen te detecteren.