Vidgen t. Nederland (EHRM 10-07-2012, NJ 2012, 649)

Casus

Vidgen moest zich voor de Nederlandse strafrechter verantwoorden wegens verdenking van het medeplegen van uitvoer van drugs. De XTC was vanuit Nederland via Duitsland naar Australië vervoert in motorblokken. Vidgen had in Australië een importbedrijf van auto-onderdelen. In de strafzaak gaf Vidgen aan dat hij afwist van de transporten van de motoren naar Australië, maar wist niets van het verstoppen van XTC in die motoren. Hij was niet op de hoogte van de aanwezigheid van drugs. Twee medeverdachten (A. en M.) werden in Duitsland veroordeeld voor het drugstransport. M. had tegen de Duitse politie verklaard dat Vidgen wel wist dat er drugs in de motoren zat. Tijdens het vooronderzoek in Duitsland waren zowel Vidgen als zijn advocaat hier niet bij aanwezig. Ook werd Vidgen niet in de gelegenheid gesteld om vragen aan de getuigen voor te leggen. In de Nederlandse strafzaak die volgde tegen Vidgen werden de verklaringen van M. wel als bewijs gebruikt.

De rechtbank veroordeelde Vidgen. In hoger beroep verzocht het hof om de getuigen A. en M. op te roepen om gehoord te worden. Ter zitting beriepen A. en M. zich echter op hun verschoningsrecht. Ook in hoger beroep werd Vidgen veroordeeld. Volgens het hof leverde de weigering van M. om ter zitting te verklaren geen schending van het ondervragingsrecht. Voorts was er volgens het hof voldoende steunbewijs om de eerder in het vooronderzoek afgelegde verklaring van M. te ondersteunen. In totaal bezigde het hof 21 bewijsmiddelen tot het bewijs, waarvan er vier op Vidgen betrekking hadden. In het cassatiemiddel werd geklaagd dat het hof onrecht de verklaringen van M. als bewijs had gebruikt, omdat die verklaringen geen steun vinden in ander bewijsmateriaal i.v.m. de betrokkenheid van Vidgen.

In cassatie oordeelde de Hoge Raad dat aan de plicht van art. 6 lid 3 EVRM was voldaan als de verdediging de betreffende getuige in enig stadium van het geding heeft kunnen ondervragen. Dat de getuige dan geen antwoord heeft gegeven op de vragen, kan de overheid niet worden tegengeworpen, zolang de verdediging maar de eerder door de getuige afgelegde verklaring heeft kunnen betwisten. M.a.w. heeft de overheid zich voldoende ingespannen om optimaal invulling te geven aan de verdedigingsrechten? Als dat zo is, dan maakt het niet of nauwelijks uit dat de getuige de vragen niet heeft beantwoord.

EHRM

Vidgen richtte zich hierna tot het EHRM en klaagde dat zijn veroordeling vrijwel uitsluitend was gebaseerd op de verklaringen van een getuige die hij niet had kunnen ondervragen.

Volgens het Hof kan Nederland niet worden verweten dat het ‘M.’ heeft toegestaan gebruik te maken van zijn rechten uit artikel 6 EVRM. Het Hof kijkt dan verder of de door ‘M.’ afgelegde verklaringen het enige en beslissende (“sole and decisive”) bewijs vormden waarop de veroordeling van eiser was gebaseerd.

De eiser heeft betoogd dat hij niet wist van de plannen voor het smokkelen van XTC en dat het enige bewijs voor zijn criminele intentie bestond uit verklaringen van ‘M’.

Het Hof stelt dat alleen 4 van de bewijsmiddelen waarop de Nederlandse rechter zich baseerde de eiser noemen. Van deze 4 verbonden de eerste twee (de verklaringen van ‘M.’) de eiser met de poging tot het smokkelen van XTC. De twee andere bewijsmiddelen waren een verklaring van een getuige in Australië die de zakelijke activiteiten van Vidgen beschreef en een verklaring van eiser zelf, afgelegd in de rechtbank, waaruit slechts blijkt dat hij een persoon ‘A’ heeft ontmoet. De andere 17 bewijsmiddelen betroffen het gebruik van de motoren, maar deze verklaringen hadden geen betrekking op Vidgen.

Het EHRM concludeert dat de verklaringen van ‘M.’ tegenover de Duitse politie het enige (“sole”) bewijs vormden van een criminele intentie van eiser en aldus beslissend (“decisive”) waren voor de veroordeling van eiser. Het EHRM stelt dat er wel een schending heeft plaatsgevonden van het in artikel 6 lid 1 en 3 sub d EVRM vervatte ondervragingsrecht, en verwijst hierbij ook naar het eerdere zaken (Lucà en Al-Khawaja and Tahery).