Akerberg Fransson (HvJ EU 26-02-2013, Zaak C-617/10)

Casus

I.c. ging het om de zelfstandige Hans Åkerberg Fransson, uit Zweden, die zich met name bezighoudt met visvangst en de verkoop van zijn vangsten. Hij is actief in de Zweedse rivier Kalix, hoewel hij zijn vangsten zowel in Zweden als in Finland verkoopt.

De Zweedse belasting heeft Åkerberg Fransson beschuldigd van het feit dat hij in de jaren 2004 en 2005 zijn aangifteverplichtingen op belastinggebied niet is nagekomen. Daardoor zou er door de Staat belasting zijn misgelopen. In mei 2007 heeft de Zweedse belastingdienst aan Åkerberg Fransson belastingboetes opgelegd voor de belastingjaren 2004 en 2005.

Enkele jaren later, in 2009, is strafvervolging tegen Åkerberg Fransson ingesteld. Het OM beschuldigt hem van het plegen van het strafbare feit belastingfraude (in 2004 en 2005). Volgens Zweeds recht kan dit worden bestraft met een gevangenisstraf. Men baseert de procedure op het verstrekken van onjuiste inlichtingen. Dit was hetzelfde dat aanleiding had gegeven tot de eerdere belastingboetes.

In de procedure die volgt vraagt de Zweedse rechter zich af of de strafvordering tegen Åkerberg Fransson moet worden afgewezen op grond dat hij voor dezelfde feiten al bestraft is. De rechter vraagt zich ook af of de Zweedse rechterlijke praktijk die aan de verplichting om een bepaling die in strijd is met een door het EVRM en door het Handvest gewaarborgd grondrecht buiten toepassing te laten, de voorwaarde verbindt dat deze strijdigheid duidelijk uit de betrokken teksten of rechtspraak blijkt, met het Unierecht strookt.

Hof van Justitie

Het Hof stelt dat met belastingboetes en strafvervolging wegens belastingfraude, uitvoering wordt gegeven aan diverse bepalingen van het Unierecht betreffende de btw en de bescherming van de financiële belangen van de Unie. Daarom zijn het Handvest en dus het daarin opgenomen ne-bis-in-idembeginsel van toepassing op de situatie van Åkerberg Fransson en kunnen zij door het Hof worden uitgelegd.

Het Hof geeft aan dat het ne-bis-in-idembeginsel niet eraan in de weg staat dat een lidstaat voor dezelfde feiten, te weten niet-nakoming van aangifteverplichtingen op btw-gebied, een combinatie van fiscale en strafrechtelijke sancties oplegt. Om te garanderen dat alle btw-ontvangsten worden geïnd, en daardoor de financiële belangen van de Unie te beschermen, zijn de lidstaten namelijk vrij in hun keuze van de op te leggen sancties. Het kan dus gaan om bestuurlijke sancties, strafrechtelijke sancties of een combinatie van beide. Alleen wanneer de fiscale sanctie een strafrechtelijke sanctie is en definitief is geworden in de zin van het Handvest, staat het ne-bis-in-idembeginsel eraan in de weg dat voor dezelfde feiten strafvervolging wordt ingesteld tegen dezelfde persoon.

Om vast te stellen of fiscale sancties strafrechtelijke sancties zijn, zijn 3 criteria van belang. Het eerste criterium is de juridische kwalificatie van de inbreuk in het nationale recht, het tweede de aard van de inbreuk en het derde de aard en de zwaarte van de sanctie die kan worden opgelegd. De nationale rechter is vrij te beoordelen of de in de nationale wet voorgeschreven combinatie van fiscale en strafrechtelijke sancties moet worden getoetst aan de nationale maatstaven. Ook merkt het Hof op dat het Unierecht niet de verhouding tussen het EVRM en de rechtsordes van de lidstaten regelt en ook niet bepaalt welke gevolgen de nationale rechter moet verbinden aan een conflict tussen de door dat verdrag gewaarborgde rechten en een regel van nationaal recht.

Kern

Het ne-bis-in-idembeginsel staat niet eraan in de weg dat een lidstaat voor dezelfde feiten, te weten belastingfraude, achtereenvolgens een fiscale sanctie en een strafrechtelijke sanctie oplegt voor zover de eerste sanctie geen strafrechtelijke sanctie is.