Bevoegdheden Rechter-commissaris (HR 03-03-2015, ECLI:NL:HR:2015:505)

Onderwerp

Bevoegdheden en taken van de Rechter-commissaris (RC) ingeval deze zijn onderzoek nog niet heeft voltooid op het moment waarop de verdachte is of zal worden gedagvaard.

Casus

De Procureur-generaal heeft beroep in cassatie ingesteld in het belang van de wet. In de praktijk blijkt onduidelijkheid te bestaan omtrent de bevoegdheden en taken van de RC ingeval deze zijn onderzoek ingevolge art. 181 e.v. Sv. nog niet heeft afgerond op het moment waarop de verdachte is of zal worden gedagvaard. In het bijzonder gaat het om een drietal vragen:

1. In hoeverre is de RC nog bevoegd onderzoekshandelingen te verrichten en te beslissen op vorderingen of verzoeken om nader onderzoek als de verdachte reeds is gedagvaard?

2. Kunnen de OvJ en de verdachte na verwijzing door de zittingsrechter ex. art. 316 Sv. op grond van art. 185 Sv. de in art. 181 Sv. en 183 Sv. bedoelde vorderingen respectievelijk verzoeken tot het verrichten van onderzoekshandelingen doen?

3. Staat een rechtsmiddel open tegen afwijzende beslissingen die de RC na dagvaarding of na verwijzing neemt op verzoeken tot het verrichten van onderzoekshandelingen?

Rechtsgang

Rechtbank

Heeft de zaak verwezen naar de RC, ter afronding van de lopende onderzoeken en voorts al datgene te doen wat hij in overleg met de OvJ en de raadsvrouw wenselijk of noodzakelijk acht. De raadsvrouw van de verdachte heeft bij de Rechter-commissaris verscheidene verzoeken ingediend om onderzoekshandelingen te verrichten. Deze verzoeken zijn deels toegewezen en deels afgewezen. Tegen de afwijzing is een bezwaarschrift ingediend. De rechtbank heeft de verdachte ontvankelijk verklaard in zijn bezwaarschrift. De RC heeft de beslissingsbevoegdheid om bepaalde onderzoeken uit te voeren. Indien hij beslissingen neemt waar de verdediging het niet mee eens is, rijst de vraag of daartegen een rechtsmiddel bij de raadkamer van de rechtbank openstaat of dat de beslissing bij de verwijzende zittingsrechter moet blijven. Tegen de tussentijdse beslissing van de RC kan een bezwaarschrift worden ingediend bij de rechtbank. Het ontbreken van een vermelding in art. 316 lid 3 Sv. maakt dit niet anders. Indien de zittingsrechter de voortzetting van het vooronderzoek overlaat aan de RC, staat een redelijke wetstoepassing er niet aan in de weg dat de verdediging de bevoegdheid wordt geschonken om een bezwaarschrift in te dienen tegen bepaalde beslissingen van de RC op gelijke wijze als bij het vooronderzoek vóór de dagvaarding.

Gerechtshof

Verklaart de verdachte ontvankelijk in zijn ingediende bezwaarschrift en verklaart het bezwaarschrift ongegrond.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden beschikking in het belang van de wet. Ingevolge art. 181 Sv. kan de OvJ vorderen dat de RC onderzoekshandelingen verricht. Ingevolge art. 182 Sv. kan een verdachte die is verhoord of reeds wordt vervolgd ter zake van een strafbaar feit de RC verzoeken onderzoekshandelingen te verrichten. Als de RC de door de verdachte verzochte onderzoekshandelingen weigert te verrichten, kan deze laatste binnen twee weken een bezwaarschrift indienen bij de rechtbank. Tevens van belang zijn de artikelen 183, 185, 237, 238, 316 en 446 lid 1 Sv.

Vraag 1. Het onderzoek ter terechtzitting begint door het doen uitroepen van de zaak door de voorzitter, art. 270 Sv. Vanaf dat moment is de zaak in handen van de zittingsrechter. Het is dan de zittingsrechter die op basis van art. 316 Sv. moet beslissen of enig (nader) onderzoek door de RC noodzakelijk is. Een redelijke uitleg van art. 238 lid 2 Sv. brengt het volgende mee. De RC is na de kennisgeving van de OvJ dat tot dagvaarding zal worden overgegaan bevoegd tot voortzetting van het reeds lopende onderzoek, zolang het onderzoek ter terechtzitting nog geen aanvang heeft genomen. De bevoegdheid tot voortzetting van het onderzoek na (kennisgeving van de voorgenomen) dagvaarding is beperkt tot het onderzoek dat de RC noodzakelijk acht. Na die kennisgeving is voor verzoeken of vorderingen ex art. 181 en 183 Sv. om onderzoekshandelingen te verrichten geen plaats. Tegen afwijzing door de RC van na (kennisgeving van) dagvaarding geuite wensen tot onderzoek staat voor de verdachte geen bezwaarschrift open krachtens art. 183 lid 3 Sv. en voor de OvJ geen hoger beroep krachtens art. 446 lid 1 Sv.

Vraag 2.  Ingevolge art. 316 lid 3 Sv. zijn art. 181 en 183 niet van overeenkomstige toepassing op het onderzoek door de RC na verwijzing. Voor verzoeken van de verdachte en  vorderingen van de OvJ op basis van art. 316 Sv. is na verwijzing dan ook geen plaats. Deze mogelijkheden kunnen ook niet worden ontleend aan art. 185 Sv.

Vraag 3.  Na (kennisgeving van) dagvaarding of na verwijzing ex. art. 316 Sv. is geen plaats voor verzoeken of vorderingen aan de RC als bedoeld in art. 181 en 183 Sv. Tegen een in die periode door de RC gegeven afwijzing van onderzoekswensen van de verdachte of van de OvJ staat geen hoger beroep open ingevolge art. 446 lid 1 Sv. en kan evenmin een bezwaarschrift worden ingediend op grond van art. 183 lid 3 Sv.

Conclusie: de rechtbank heeft ten onrechte geoordeeld dat de bezwaarde ontvankelijk is in zijn bezwaarschrift tegen de afwijzende beschikking van de RC.