Raadsman bij politieverhoor (HR 22-12-2015, ECLI:NL:HR:2015:3608)

Onderwerp

Recht op rechtsbijstand tijdens verhoren

Casus

Ten laste van de verdachte is bewezen verklaard dat hij een gegevensdrager in bezit heeft gehad met daarop afbeeldingen van seksuele gedragingen waarbij een minderjarige betrokken was. Deze bewezenverklaring steunt op meerdere proces-verbalen.

Rechtbank en Hof

Het Hof heeft de door de raadsvrouwe van verdachte gevoerde verweren verworpen. De raadsvrouw heeft betoogd dat het niet meer kan worden vastgesteld wanneer de verdachte met een advocaat heeft gesproken en of hij van zijn recht op rechtsbijstand uitdrukkelijk afstand heeft gedaan. Het dient er dan ook voor te worden gehouden dat hij voorafgaand aan zijn politieverhoren van 2 oktober 2008 niet in de gelegenheid is geweest een raadsvrouw of raadsman te consulteren. Ook is verdachte niet voorafgaand aan ieder verhoor op zijn recht op een advocaat gewezen. De verklaringen moeten volgens haar worden uitgesloten van bewijs. Het hof heeft overwogen dat de "Salduz" jurisprudentie van de Hoge Raad met zich meebrengt dat een verdachte die door de politie is aangehouden, aan artikel 6 EVRM een aanspraak op rechtsbijstand kan ontlenen die inhoudt dat hem de gelegenheid wordt geboden om voorafgaand aan het verhoor door de politie aangaande zijn betrokkenheid bij een strafbaar feit een advocaat te raadplegen en voorts dat de aangehouden verdachte vóór de aanvang van het eerste verhoor dient te worden gewezen op zijn recht op raadpleging van een advocaat. Indien deze vormen worden verzuimd, moet dit in de regel leiden tot uitsluiting van het bewijs van de verklaringen van de verdachte die zijn afgelegd voordat hij een advocaat kon raadplegen.Het hof is van oordeel dat niet is gebleken dat de verdachte voorafgaand aan de verhoren op 2 oktober 2008 gebruik heeft kunnen maken van zijn consultatierecht noch dat hij daarvan ondubbelzinnig heeft afgezien. Daarmee is sprake van een vormverzuim in het voorbereidend onderzoek in de zin van artikel 359a Sv. Een aantal verklaringen van verdachte moet worden uitgesloten van bewijs. Het hof verwerpt het verweer, voor zover dit inhoudt dat een verdachte voorafgaand aan ieder verhoor op zijn recht op consultatie van een advocaat moet worden gewezen, nu de reikwijdte van de zogenoemde Salduz-norm niet zover strekt dat daaraan ook in gevallen als de onderhavige rechten als bedoeld door de raadsman kunnen worden ontleend. Niet alle verklaringen moeten dus worden uitgesloten van bewijs.

Hoge Raad

De Hoge Raad is het niet eens met het cassatiemiddel, inhoudende dat het Hof ten onrechte de verklaring van verdachte waarbij geen raadsman aanwezig was, als bewijsmiddel heeft gebruikt. Met het oog op toekomstige gevallen waarin de vraag aan de orde is of de verdachte aanspraak kan doen gelden op het recht op rechtsbijstand tijdens het politieverhoor heeft de Hoge Raad overwogen dat moet worden vastgesteld dat het EHRM inmiddels, in tegenstelling tot eerdere uitspraken, in een aantal gevallen heeft beslist dat het ontbreken van rechtsbijstand met betrekking tot het verhoor van de verdachte door de politie onder omstandigheden kan worden aangemerkt als een schending het recht op een eerlijk proces conform artikel 6 EVRM. Hoewel het EHRM nimmer uitdrukkelijk en zonder voorbehoud heeft beslist dat onder alle omstandigheden sprake is van een dergelijke schending ingeval de raadsman van de verdachte niet aanwezig is bij het verhoor, is in het licht van de bedoelde casuïstische rechtspraak van het EHRM de rechtszekerheid ermee gediend dat de Hoge Raad thans overgaat tot een aanscherping van de regels betreffende de rechtsbijstand. Met het oog daarop gaat de Hoge Raad voortaan ervan uit dat een aangehouden verdachte het recht heeft op bijstand van een raadsman tijdens zijn verhoor door de politie, behoudens bij het bestaan van dwingende redenen om dat recht te beperken. De verdachte kan afstand doen van dat recht. Voor aanvang van het verhoor dient verdachte op zijn recht op bijstand te worden gewezen. Dit recht heeft betrekking op alle verhoren. Wordt dit recht niet gegarandeerd, dan is sprake van vormverzuim als bedoeld in art. 359a Sv. De Hoge Raad gaat ervan uit dat met ingang van 1 maart 2016 toepassing zal worden gegeven aan de regel dat een aangehouden verdachte het recht heeft op bijstand van een raadsman tijdens zijn verhoor door de politie.