Runescape (HR 31-01-2012, LJN BQ9251)

Rechtsartikelen

Art. 310 Sr. : Vallen het afhandig maken van een virtueel amulet en masker onder de term diefstal?

Casus

In deze zaak ging het om een virtueel amulet en masker dat in het online spel Runescape afhandig werden gemaakt. Verdachte en medeverdachte hebben het slachtoffer met geweld en bedreiging gedwongen zich aan te melden op zijn account in het online spel Runescape. Vervolgens moest het slachtoffer de virtuele objecten achter laten in de virtuele omgeving. De verdachte heeft vervolgens het virtuele amulet en masker overgezet naar zijn eigen Runescape-account. Het slachtoffer is hierdoor de beschikkingsmacht over de twee virtuele goederen verloren. Deze virtuele objecten hadden voor de dader en het slachtoffer een reële waarde. Het slachtoffer had voorheen de feitelijke en exclusieve heerschappij over deze objecten.

Rechtsvraag

De vraag is of deze niet-stoffelijke objecten als een goed in de zin van art. 310 Sr kunnen worden aangemerkt. Een eerder arrest omtrent deze problematiek is het Elektriciteits-arrest.

Rechtsregel

De Hoge Raad stelt voorop dat in eerdere rechtspraak geoordeeld is dat ook niet-stoffelijke objecten aangemerkt kunnen worden aangemerkt als een goed in de zin van art. 310 Sr. De virtuele aard van de objecten staat op zichzelf dus niet er aan in de weg om de objecten als goederen aan te merken in de zin van art. 310 Sr. De twijfel was echter of dit geen grensgeval is waarbij de niet stoffelijke zaken zowel de kenmerken van een goed als van gegevens bevatten. De Hoge Raad stelde de juridische aanduiding afhankelijk van de omstandigheden van het geval en de waardering daarvan door de rechter. De Hoge Raad kwam tot de conclusie dat het ging om een goed in de zin van art. 310 Sr bij het amulet en masker uit het Runescape spel. Hierbij nam de Hoge Raad in overweging dat de objecten aan de betrokken speler en niemand anders toe behoorden. Ook hadden deze goederen reële waarde voor de betrokkenen. Door het bezit van deze goederen neemt de ‘rijkdom’ en ‘kracht’ van een speler toe. Deze uitspraak geeft aan dat met technologische vooruitgang de begrippen opgenomen in de wetsbepalingen flexibel genoeg moeten zijn om mee te gaan in deze vooruitgang. Wat men honderd jaar geleden aanduidde als een goed hoeft niet overeen te komen met onze hedendaagse visie op dit begrip.

Annotatie Rozemond

Rozemond geeft allereerst een toelichting over de overwegingen van de Hoge Raad in het RuneScape arrest. De verwerping van het cassatiemiddel komt er in de kern op neer dat de Hoge Raad het virtuele karakter van een object geen beletsel vindt om het onder artikel 310 Sr te brengen. Hierbij spelen meerdere factoren mee, zoals het feit dat het slachtoffer de objecten in het spel heeft verworven door tijdsinvestering en inspanning en dat de objecten een reële waarde hebben en begerenswaardig zijn.

Advocaat-generaal Hofstee heeft in zijn conclusie bij het arrest een sterke analogie met het Elektriciteitsarrest verdedigd. Volgens Hofstee heeft een virtueel object zoals i.c. een zelfstandig bestaan en vermogenswaarde. Dat laatste blijkt uit het feit dat deze objecten worden verhandeld op internetsites als eBay en Marktplaats.

Volgens Rozemond zou een argument tegen deze redenering van de advocaat-generaal kunnen zijn dat de virtuele voorwerpen van RuneScape niet buiten het spel kunnen bestaan. Overdracht van zo'n voorwerp is alleen mogelijk tussen accounts binnen het spel. Hij meent dat overdracht buiten het spel een relevant verschil is met elektriciteit. Je kunt een virtueel masker of amulet niet uit het spel halen en per e-mail of usb-stick aan een ander leveren. In die zin zijn deze objecten niet overdraagbaar buiten het spel en dat zou een relevant verschil kunnen worden geacht met elektriciteit. Daarnaast is de handel in objecten uit het spel niet toegestaan door de gebruiksvoorwaarden/regels van het spel.

Rozemond stelt dat als de objecten als goederen worden gezien, de illegale handel in deze voorwerpen beschermd wordt, en hiermee worden belangen van anderen (spelers en de aanbieder) geschaad. Er is geen reden om via het strafrecht de illegale handel in virtuele goederen uit RuneScape te beschermen. Die illegale handel schaadt juist de belangen van de overige spelers en van de aanbieder die zo'n handel nadrukkelijk heeft verboden.

Verder geeft Rozemond aan dat er nog een verschil is met elektriciteit, namelijk het feit dat de virtuele voorwerpen ‘eigendom’ blijven van de aanbieder. Volgens de regels van RuneScape is de aanbieder de rechthebbende op de virtuele objecten die in het spel bestaan.

Rozemond stelt dat de cruciale handeling in de RuneScape-zaak niet het wegnemen van een virtueel object van een andere speler lijkt te zijn (dat is kennelijk een normale spelhandeling in RuneScape). De cruciale handeling is het wederrechtelijke gebruik van het account van een speler met het doel om de virtuele objecten van die speler over te hevelen naar het account van een andere speler binnen het spel. De strafwaardige gedraging is het opzettelijke en wederrechtelijke binnendringen in het virtuele spel door middel van het doorbreken van een beveiliging, het gebruiken van een valse sleutel of het aannemen van een valse hoedanigheid. Deze gedragingen zijn strafbaar gesteld in artikel 138ab lid 1 Sr.

Dat het in de RuneScape-zaak om computervredebreuk gaat en niet om diefstal, kan volgens Rozemond worden geïllustreerd met het volgende voorbeeld van het spel CrimeScape. Stel dat de regels van het spel worden gewijzigd in de zin dat het wegnemen van goederen binnen het spel alleen mag plaatsvinden met inachtneming van de geldende privaatrechtelijke en strafrechtelijke rechtsregels. Virtueel inbreken, overvallen en zakkenrollen is mogelijk, maar volgens de spelregels niet toegestaan. Volgens Rozemond leidt het RuneScape-arrest ertoe dat een speler van zo'n spel succesvol aangifte zouden kunnen doen van diefstal wanneer een andere speler virtueel, maar in strijd met de spelregels, voorwerpen van hem 'steelt'.