Elektriciteit (HR 23-05-1921, NJ 1921, 564)

Casus

Beklaagde is in eerste aanleg door de rechtbank schuldig bevonden aan diefstal. Deze uitspraak is in hoger beroep door het Hof bevestigd. Na elke controlebeurt bracht de beklaagde met een pen de electrische controlemeter tot stilstand. Hij verbruikte evenwel electriciteit voor elektrische lampen en de elektrische apparatuur, die hij gebruikt in zijn beroep als tandarts.

Het Unierecht heeft een hogere rang voor de lidstaten dan het nationale recht van de staten en heeft dus voorrang. Dit houdt in dat de lidstaten er actief zorg voor moeten dragen dat hun recht in overeenstemming is met het Unierecht. Dit geldt zowel voor het heden als voor de toekomst. Als een verordening of richtlijn van de Unie in werking is getreden en in strijd blijkt te zijn met een bestaande nationale regel, dan kan deze laatste geen toepassing meer vinden. Daarnaast mag een nieuwe nationale regel niet in strijd zijn met het Unierecht.

Als een bepaling van nationale wetgeving in strijd is met voorrang genietend Europees recht, mag een lagere nationale rechter die bepaling dan buiten toepassing laten of moet hij afwachten tot het eigen constitutionele hof die bepaling voor ongeldig heeft verklaard?

Rechtsvraag

Kan het gebruiken van elektrische energie als het wegnemen van enig goed in de zin van art. 310 Sr beschouwd worden?

Hoge Raad

De Hoge Raad houdt het vonnis van het Hof in stand.

Haar rechtsoverwegingen zijn de volgende:

• Elektrische energie heeft een zeker zelfstandig bestaan.
• Elektrische energie kan door menselijk toedoen op een andere lichamelijke zaak, dan hetgeen waarop zij zit, overgebracht worden en zelfs geaccumuleerd worden.
• Elektrische energie kan door toedoen van de mens opgewekt worden en ter beschikking blijven van degene die haar opwekte.
• Elektrische energie vertegenwoordigt een zekere waarde.
• Art. 310 Sr duidt niet aan wat onder "enig goed" verstaan moet worden.

Het artikel (310 Sr) heeft ten doel het vermogen te beschermen. Op grond van bovengenoemde eigenschappen moet art. 310 Sr ook op elektrische energie van toepassing worden geacht. Elektrische energie is immers een vermogensobject. Elektrische energie is dus enig goed in de zin van art. 310 Sr.

Hof van Justitie

‘Krachtens het beginsel van voorrang van het gemeenschapsrecht (= Unierecht) hebben de verdragsbepalingen en de rechtstreeks toepasselijke handelingen der instellingen, in hun verhouding tot het nationale recht der lidstaten tot gevolg niet alleen dat zij door het enkele feit van hun inwerkingtreding elke strijdige bepaling van de bestaande nationale wetgeving van rechtswege buiten toepassing doen treden, maar ook – daar die bepalingen en handelingen onderdeel van hogere rang vormen van de op het grondgebied van elk der lidstaten geldende rechtsorde – dat zij in de weg staan aan de geldige totstandkoming van nieuwe nationale wetgevende handelingen, voor zover die onverenigbaar met het gemeenschapsregels zouden zijn.

De toekenning van enige rechtskracht aan nationale wetgevende handelingen die op het terrein komen waarbinnen de wetgevende bevoegdheid der Gemeenschap geldt, of die anderszins met de bepalingen van het gemeenschapsrecht onverenigbaar zijn, zou neerkomen op een ontkenning in zoverre van de werkingskracht van door de lidstaten bij het Verdrag onvoorwaardelijk en onherroepelijk aanvaarde verbintenissen, en zou aldus tornen aan de grondslagen zelf der Gemeenschap.’

Noot

Diefstal van elektrische energie is dus mogelijk. Daarmee moet tegelijkertijd gezegd worden, dat elektrische energie een goed is dat weggenomen kan worden, met het oogmerk zich dat goed wederrechtelijk toe te eigenen. Dat dit gezegd moet worden is jammer, maar het kon nu eenmaal niet anders. Waar het om gaat, is dat de Hoge Raad diefstal die handeling noemt, die ethisch, sociaal en economisch het karakter van diefstal draagt. Een handeling dus, die evengoed als het wegnemen van een goed van een ander met het oogmerk zich dat goed wederrechtelijk toe te eigenen, in strijd is met de norm "gij zult niet stelen", al beantwoordt die handeling niet geheel aan de omschrijving die in de wet staat van diefstal.