Artikelsamenvatting bij De toegevoegde waarde van een school - Bosker (2012). De toegevoegde waarde van een school is dat wat de school heeft bijgedragen aan het eindniveau van zijn leerlingen.

Het meten van de toegevoegde waarde

Het meten van de toegevoegde waarde van een school is lastig. In het artikel worden twee meetmethoden besproken. Wanneer een kind op de bassischool komt, heeft het al een bepaald niveau op bijvoorbeeld woordenkennis. Tijdens de basisschooltijd neemt de woordenkennis toe en scoort de leerling op de eindtoets van de basisschool een hogere score dan waarmee hij begon. Deze voortgang op een bepaalde vaardigheid wordt leerwinst (1) genoemd. Om de toegevoegde waarde van de basisschool te meten kan men de leerwinst van een leerling gebruiken. Een andere meetmethode maakt gebruik van de mediaan (2). In plaats van te kijken naar de gemiddelde leerwinst van een leerling wordt gekeken naar de mate waarin de leerling onder of boven de verwachting presteert. Op basis van een grafiek met het gemiddelde eindexamencijfer voor een groep en de bijbehorende CITO-score kan gekeken worden of de leerling boven of onder de verwachting scoort.

Beïnvloedende factoren

Tijdens de basisschooltijd verandert het niveau van een leerling op een bepaalde vaardigheid. Dat dit niet alleen te maken kan hebben met het onderwijs dat de leerling krijgt, is iets om rekening mee te houden. Hoe een kind zich ontwikkelt, wordt in sterke mate beïnvloedt door mensen uit zijn omgeving. Op verschillende niveaus kan deze omgevingsinvloed doorwerken:

• Niveau van leerling - waar de persoonlijke eigenschappen, het IQ en motivatie van de leerlingen onder vallen.
• Niveau van vriendengroep - waar de sociale verbondenheid met de vriendengroep, hun hulp bij bijvoorbeeld huiswerk maken/studeren en de waardering voor school onder vallen.
• Niveau van het gezin - waar de mate waarin ouders betrokken zijn bij de school, er thuis ook aandacht is voor onderwijs en zich onderwijs financieel gezien kunnen veroorloven, onder wordt verstaan.

Is het mogelijk de toegevoegde waarde in de praktijk te bepalen?

Om op vraag een antwoord te kunnen geven bespreekt het artikel eerst nog enkele complicaties bij het meten van de toegevoegde waarde in praktijk. Praktische problemen, die ervoor zorgen dat het meten van de toegevoegde waarde van een school lastig wordt, zijn:

• Schoolwisselingen - als leerlingen niet hun hele schoolloopbaan op dezelfde school hebben doorgebracht, is het lastiger om te oordelen welke leerwinst bij welke school hoort.
• Zittenblijven - de leerwinst van het kind is lastiger te vergelijken met andere kinderen omdat het een extra jaar onderwijs heeft gehad.
• Doorverwijzingen naar het speciaal basisonderwijs – wat het meten van de toegevoegde waarde op dezelfde manier als schoolwisselingen bemoeilijkt.

Dan zijn er nog enkele door het artikel genoemde ‘fundamentele problemen’ bij het meten van de toegevoegde waarde van een school:

Hebben scholen een verschillende toegevoegde waarde? Het antwoord hierop is gegeven door onderwijseffecitiviteitsonderzoek. Er zijn daadwerkelijk verschillen tussen scholen.

Is de school wel echt de veroorzaker van de toegevoegde waarde? Het antwoord hierop is lastiger te geven. Naast de hierboven genoemde beïnvloedende factoren uit de omgeving kan ook het op waarde schatten van de toegevoegde waarde een rol spelen. De toegevoegde waarde kan op drie manieren verkeerd worden in geschat:

1. Onderschatten - wat zich in meerdere vormen kan voordoen. Het kan zo zijn dat de toets, die aan het begin van de schooltijd, wordt afgenomen, niet goed het beginniveau van de leerling meet. Wanneer de leerling alle vragen fout heeft, is de toets niet in staat om een lager vaardigheidsniveau vast te stellen. Dit wordt het bodemeffect genoemd. Wanneer een leerling echter alle opgaven goed maakt, is de toets niet in staat om een hoger vaardigheidsniveau te bepalen. Dit wordt het plafondeffect genoemd. Onderschatten kan ook optreden als andere factoren (zoals zeer motiverende ouders) die ook invloed hebben op de toegevoegde waarde overgecorrigeerd worden.
2. Overschatten - wat betekent dat belangrijke andere factoren (zoals motiverende en betrokken ouders, die helpen met huiswerk) die invloed hebben op de ontwikkeling van het kind niet worden meengenomen in het bepalen van de toegevoegde waarde.
3. Strategisch gedrag van de school - wat betekent dat de school de toegevoegde waarde op negatieve wijze beïnvloedt. Door bijvoorbeeld ervoor te zorgen dat leerlingen een lager beginniveau krijgen toegewezen dan ze daadwerkelijk hebben, zal de leerwinst van deze kinderen uiteindelijk hoger zijn. Andere scholen doen aan ‘teaching to the test’. Dit betekent dat leerlingen geleerd wordt wat gevraagd wordt op toetsen. Zo zal hun leerwinst ook hoger worden en zal de toegevoegde waarde van de school ook hoger worden.

Conclusie

Als antwoord op de vraag of het mogelijk is de toegevoegde waarde van een school te bepalen, wordt in het artikel gewezen op een praktische benadering. Scholen zouden volgens het artikel jaarlijks moeten meten hoe hun leerlingen presteren. Door het leerlingvolgsysteem van CITO te volgen is het mogelijk de toegevoegde waarde van de school per jaargroep te meten. Belangrijk hierbij is dat niet alleen de prestaties op basisvakken, maar ook op andere vakken (zoals lichamelijke opvoeding) worden gemeten. Ook het doen van metingen op het eindniveau draagt bij aan het bepalen van de toegevoegde waarde van een school. De absolute leerprestatie van leerlingen aan het einde van hun basischooltijd laat zien hoe de school de leerlingen op het gewenste niveau heeft gebracht. Tot slot wijst het artikel op proceskenmerken. Hierbij wordt bedoeld dat scholen tijdens de schoolloopbaan van hun leerlingen het leerproces in de gaten moeten houden. Dit kan door tussentijdse toetsen en het volgen van een leerlingvolgsysteem.