Hoorcollege week 1

Hoe dit hoorcollege eruit ziet

Er is begonnen bij wat staatsrecht is, wat het doet en wat een staat is. Vervolgens gaat men over naar wat wetten in formele en materiële zin zijn en ten slotte worden de jurisprudentie en het Oekraïnereferendum aangestipt.

Staatsrecht

Staatsrecht sturen via het recht. Maar waarom doen we dit? Mensen zijn van nature immers jagers / verzamelaars. Een staat is een groep personen, met een territorium, geregeerd door een overheid die effectief (feitelijk) gezag is. Daar kunnen problemen in zijn, voorbeelden zijn Marokko (Westelijke Sahara), Syrië, Taiwan en Palestina. Duizend jaar geleden waren staten heel nieuw. Een staat is in het jaar 1648 uitgevonden, in de Vrede van Munster. Daar werd soevereiniteit voor verschillende personen op verschillende territioria geregeld en door veel partijen erkend.

Eerste stap: soevereiniteit

Staten hebben dus een soort claim: ze mogen hun eigen recht maken. dit heet soevereiniteit. Deze bestaat extern: je hoeft geen andere staten te dulden. Staten bemoeien zich constant met elkaar, maar de ene staat handelt niet op het grondgebied van een andere staat, wat betreft militair of juridisch gebied.

Tweede stap: legitimiteit

Maar deze macht is niet automatisch legitiem. Legitiem bestuur is gebonden aan het recht: the rule of law. Machtige mensen hebben zich ook aan het recht te houden en het recht maken is ook gebonden aan verscheidene regels. Volksvertegenwoordigers maken ons recht, maar de mensen hebben die voor het kiezen. Legitimiteit is daarnaast ook de machtsverdeling van Montesquieu en de rechter is onafhankelijk. Maar de staat is ontstaan volgens het filosofische idee van een contract van Hobbes. Vrijheid is het uitgangspunt, maar omdat er een contract gesloten is tussen burgers en staat, is er gebondenheid. Schendt een van de twee partijen haar verplichtingen, dan ontstaat weer vrijheid.

Francis Fukuyama maakt brandhout van dit idee, omdat dit moment niet in de geschiedenis aan te wijzen is. Zijn alternatief is een stuk eenvoudiger: de mens is simpelweg een regelgeleid wezen. Totale vrijheid leidt van nature tot het maken van regels. Zo zitten wij in elkaar.

Ons handelen is te sturen door het recht, omdat wij overtuigd zijn van het constitutionele recht.

Legaliteitsbeginsel

De kern van de rechtsstaat is dat de overheid recht mag maken, maar ook gebonden is aan het recht. Het moet berusten op een wettelijke grondslag. Deze grondslag maken vertegenwoordigers van het volk. Gevolg is dat er eenzijdig gestuurd mag worden. Maar aan welke wetten zijn we gebonden?

Wet in formele