Hoorcollege 3A: Europa, grondleggers en bronnen van EU recht

Boek 15 paragraaf 6 

Toets van afgelopen week

Ons land is pas volkenrechtelijk gebonden aan een verdrag als dit conform artikel 93 grondwet is bekendgemaakt in het Tractatenblad. Dit is onjuist de volkenrechtelijke binding vind pas plaats wanneer het goedgekeurd is door de Staten-Generaal, door bekrachtiging of ratificatie. Bekendmaking heeft dus niets te maken met volkenrechtelijke binding

Een verdrag moet uitsluitend ter uitdrukkelijke goedkeuring aan de Staten-Generaal worden voorgelegd in het geval dat het verdrag afwijkt van de Grondwet dan wel tot zodanig afwijken noodzaakt. Dit is onjuist, wanneer er geen sprake is van afwijking met de Grondwet dan mag het ook door een stilzwijgende goedkeuring. Maar afwijking met de Grondwet is niet de enige reden dat het mag met uitdrukkelijke goedkeuring.

In een transformatiesysteem kunnen de binnen de nationale rechtsorde reeds uitgevoerde verdragsverplichtingen ongedaan worden gemaakt door middel van latere nationale wetgeving. Dit is juist, een latere wetgeving gaat voor een eerdere wet. Dan neem je een nationale wet aan die in strijd is met een internationale wet. Er is dan sprake van een volkenrechtelijk probleem.

Alle verdragen dienen aan de Staten-Generaal ter goedkeuring te worden voorgelegd. Onjuist, hier zijn een paar uitzondering op. Dit staat in rijkswet goedkeuring en bekendmaking verdragen. Bijvoorbeeld wanneer een verdrag verlengd moet worden of er een hele kleine financiële verplichting is.

Het Europese Hof voor de Rechten van de mens is formeel geen orgaan van de Raad van Europa. Juist, De Raad van Europa is een organisatie waarin samengewerkt wordt op basis van intergouvernementele besluitvorming. Het EHRM heeft een supranationaal trekje, maar is wel een orgaan van de Raad van Europa.

Het EHRM kan een individueel verzoekschrift over schending van het recht op vrijheid van onderwijs ex artikel 23 lid 2 Grondwet niet in behandeling nemen. Juist, eerst moeten alle rechtsordes in eigen land uitgeput zijn.

De werking van het internationale gewoonterecht als zodanig in onze eigen rechtsorde vloeit voort uit een regel van ongeschreven staatsrecht. Juist, het staat nergens beschreven. Het staatsrecht is het enige recht in Nederland waar het gewoonterecht erg belangrijk is.

Geschiedenis EU

1945-1970

Schumann, Churchill en Aden Hauer. Schumann wilde na de tweede wereldoorlog (de koude oorlog) een samenwerkingsverband tussen Frankrijk en Duitsland. Churchill is de meest geciteerde man, hij heeft Engeland door de Tweede Wereldoorlog geleid. Aden Hauer was de eerste Duitse bondskanselier.

Europese Gemeenschap Kolen en Staal is opgericht in 1952. Dit was het echte plan van Schumann. Hij wilde samenwerken met Duitsland. De looptijd van de EGKS was gezet op 50 jaar. In 2002 is de EGKS opgegaan in de EG. Hier deden zes staten aan mee.

EEG 1957. In 1992 is de EEG omgezet in de EG. De EG hield zich met alles bezig, daarom is EEG veranderd in de EG.

Euratom 1957. Deze is uiteindelijk veranderd in de EGA. Deze organisatie houdt zich bezig met de atoomenergie.

Het EEG is getekend in Rome. Werd toen het verdrag van Rome genoemd. De landen die er toen aan meededen waren: België, Nederland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Duitsland.

1970 - 1980 

Eerste uitbreiding: Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken (1973) 

Rechtstreekse verkiezingen EP

1980 - 1990

Tweede uitbreiding: Griekenland 

Derde uitbreiding: Spanje en Portugal

1990 - 2000

In 1992 is de Europese Unie opgericht: het Verdrag van Maastricht. De Europese Unie is opgericht naast de andere drie verdragen. De ambitie van de Europese Unie was heel anders dan de andere drie verdragen. De Europese Unie had als doel uiteindelijk een federale staat te worden. De andere drie verdragen vormden vooral economische overeenkomsten. Tegenwoordig hebben we alleen nog maar de Europese Unie. De andere drie verdragen zijn in de Europese Unie geschoven.

Vierde uitbreiding: Oostenrijk, Finland en Zweden

2000 -2010 

Grote uitbreiding oostwaarts; 

Vijfde uitbreiding: Malta, Cyprus, Polen, Tsjechië, Hongarije, Letland, Estland, Litouwen, Slovenië en Slowakije.(2004) 

Zesde uitbreiding: Bulgarije en Roemenië (2007) 

Ontstaan van de Euro

2010 - tot heden 

Achtste uitbreiding: Kroatië (2013) 

Kandidaat-landen: Turkije

Brexit 

Europees burgerschap

Artikel 9 VEU; Europees burgerschap

1. Vrede, veiligheid en welvaart;

2. Politieke rechten; Je hebt kiesrecht voor het Europees Parlement, daarnaast kun je diplomatieke bescherming aanvragen en je hebt zogenaamd een Europees paspoort, tevens nog een petitierecht en mogelijkheid tot Europees Burgerinitiatief (1mln.) 

3. Persoonlijke rechten: je hebt het recht op vrij verkeer en verblijf, hierop is art. 18 Wv verbod van discriminatie o.g.v. nationaliteit.

Wanneer je in het buitenland (binnen de Europese-Unie) wilt studeren is dat mogelijk. Je hebt namelijk het recht op verblijf. Er zijn dan wel twee voorwaarden: namelijk moet je kunnen aantonen dat je een ziektekostenverzekering hebt en je moet middelen van bestaan aan kunnen tonen.

Wanneer je vijf jaar in een land bent, zonder de openbare orde te verstoren, de veiligheid te verstoren of je gezondheid, dan wordt je verblijf omgezet in een duurzaam verblijf.

Lidstaten Eu 

Van 6 naar 28 lidstaten.  Er zijn nog een aantal potentiële toetreders; Albanië, Macedonië, Montenegro, Servië, Turkije (?).

Europese rechtsruimte

De Europese Unie werkt samen op het gebied van politie en justitie. Een voorbeeld is het Schengenbeleid. Eén van de verplichtingen die hieruit voortvloeit is dat wanneer er een vreemdeling binnenkomt, deze geadministreerd moet worden. Daarnaast bestaat er een Europees aanhoudingsbevel.

Doel EU 

Artikel 3 VEU omschrijft de doelen van de EU:

• Bevorering van vrede, waarden enwelzijn
• Ruime van vrijheid, veiligheid en recht (zonder binnengrenzen)
• Interne markt
• Milieu, gelijkheid, sociale rechtvaardigheid (eerbiediging rijke verscheidenheid)
• Ecnomische en monetaire unie; de Europese Unie bemoeit zich ook met het economisch beleid. Zo mag de staatsschuld niet meer zijn dan 3%. Ook de pensioengerechtigde leeftijd en de vennootschapsbelasting wordt geregeld door de Europese Unie. In het verdrag van Maastricht is ook een muntunie vastgelegd. De Europese Centrale Bank houdt hier toezicht op.

Realiseren van doelstellingen: door middel van verdergaande integratie, supranationaal beleid, douane-unie (geen tarifaire belemmeringen) en de vier vrijheden (goederen/personen/diensten/kapitaal)

Besluitvorming

De Europese Unie beslist heel veel met meerderheid. Dit is uniek in de internationale rechtsorde. Zaken als buitenlands en veiligheidsbeleid en de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken worden nu nog gedaan door unanimiteit, nu Nederland voorzitter is van het Europees parlement, zal dit waarschijnlijk ook gaan verschuiven naar het beslissen in de meerderheid.

Samenvoeging

Huidige Europese Unie is gegrondvest op twee gelijkwaardige verdragen; (kernverdragen)

VEU = Unieverdrag. Soort "grondwet" van de EU; hierin zijn de algemene bepaling over onder meer de bevoegdheden en beginselen van de Unie, de instellingen van de Unie en het gemeenschppelijke en buitenlandse en veiligheidsbeleid. (voormalige Maastricht-verdrag) 

VwEU = Werkingsverdrag; in de praktijk het belangrijkst. (voormalige Gemeenschapsverdragen)

Dit is een groot verschil met een aantal jaren gelden. Toen bestond de Europese Unie nog uit tientallen verdragen.

In het werkingsverdrag van de Europese Unie zijn onder andere opgenomen:

• Rome Oprichtingsverdrag (1957)
• Wijzigingsverdragen (1999)
• Nice (2001)
• Lissabon (2010) (vanaf toen zijn alle verdragen opgeheven en samengevoegd in twee verdragen).

Werkingsverdrag EU 2010

• 40 onderwerpen zijn van unanimiteit naar meerderheid gegaan.
• Buitenlandchef
• Voorzitter Europese Raad voor 2,5 jaar
• Europees Parlement meer invloed
• Nationale parlementen zien toe op subsidiariteit
• Petitierecht

Europees Handvest Grondrechten (2010) hierin staan allerlei grondrechten.

Instellingen van de EU (artikel 13 VEU) 

1. Het Europees Parlement (art. 14 VEU jo. Artikel 223 e.v. VwEU) 

- Samenstelling;

Bestaat uit rechtstreeks gekozen leden (750 leden + voorzitter). Degressief evenredige vertegenwoordiging. (Dld 96 max, Fra 74, VK, 73, NL 26, Bel 21, Lux 6 min) artikel 14 lid 3 VEU Verkiezingen vinden elke vijf jaar plaats. 

- Taken:

1. 1. medewetgever ;
2. controle van de commissie
3. Budgethouder

- Besluitvorming: meerderheid (376; quorom 1/3: dus 126) 

- Locatie; Straatsburg en Brussel (maandelijkse verhuizing) 

2. Europese Raad Europese Top

- Samenstelling: staatshoofden/regeringsleiders vergezeld door de Ministers van buitenlandse zaken (art. 15 VEU) en een voorzitter.

- Taken: artikel 15 VEU; geeft impulsen voor de ontwikkeling van de EU en stelt de algemene politieke beleidslijnen vast (consensus). Geen wetgeving.

3. De Raad (van Ministers)

-Samenstelling: Afhankelijk van het onderwerp, welke minister of staatssecretaris het is hangt af van het onderwerp dat in de Raad aan de orde is. Voorbeeld; als het om landbouw gaat bestaat de Raad uit Ministers van Landbouw uit alle lidstaten.  Het voorzitterschap van de raad wordt om de zes maanden door een andere lidstaat uitgeoefend.

- Taken: Eindverantwoordelijk voor wetgeving (16 lid 1 VEU), begroting met EP, Coördinatie economische beleid lidstaten.

-Besluitvorming: vaak gekwalificeerde meerderheid.

4. Europese Commissie: (Art. 17 VEU jo. Art. 244 e.v. VwEU)

Hoogste uitvoerende instelling van de Unie

Samenstelling: iedere lidstaat heeft 1 lid. Zij worden voor een termijn van vijf jaren gekozen en treden onafhankelijk van hun regering op (art. 17 lid 2 VEU).

Taken: dagelijks beleid; uitvoerend orgaan, voorstellen wetgeving, handhaven EU-Recht, Woordvoerder EU.

à Het is min of meer de regering van de Europese Unie. Regelen het dagelijks beleid.

5. Hof van Justitie: (Art. 19 VEU jo. Art. 251 e.v. VwEU)

Samenstelling: 1. Hof van justitie en 2. Gerecht (sinds 1989)

Taken: controle op naleving unierecht (geschilbeslechting/prejudiciële vragen (267 VwEU)/bindende adviezen)

Gevolg hiervan is uniformering.

Als een lidstaat een verplichting uit het verdrag niet of niet geheel nakomt, kan de zaak bij het hof aanhangig worden gemaakt (258/259 VwEU)

6. Europese Centrale Bank: (art. 282 VwEU)

Samenstelling: de bank is geheel onafhankelijk van de ECB even als van de regering van de lidstaten en van enig ander orgaan (art. 130 VwEU). De bank is een rechtspersoon en is gevestigd in Frankfurt.

• monetair beleid,
• valutamarktoperaties, valutareserves;
• bankbiljetten uitgeven;
• grootbetalingssystemen.

7. Europese Rekenkamer: artikel 285 e.v. VwEU

Samenstelling: iedere lidstaat 1 lid en veel accountants

Taken: het controleren van de financiën van de EU

Hier wordt in Nederland in het onderwijs altijd heel weinig tijd aan besteed, eigenlijk is dit onterecht, want ze zijn wel heel belangrijk.

Andere instellingen die belangrijk zijn voor Europa zijn het economisch en sociaal comité, comité van de regio’s, investeringsbank.