Inleiding Staats- en Bestuursrecht - UU - Werkgroepopdrachten 2016/2017 - Week 1

Vragen

Vraag 1

Discriminatie: OM vervolgt Geert Wilders

Het OM gaat PVV-leider Geert Wilders vervolgen wegens discriminatie. Hij wordt vervolgd voor het beledigen van een groep mensen op grond van ras en aanzetten tot discriminatie en haat. Aanleiding voor de vervolging zijn de uitlatingen van Wilders over Marokkanen op 12 en 19 maart 2014 in Den Haag. Op 12 maart zei Wilders tijdens zijn verkiezingscampagne in Loosduinen dat hij 'in Den Haag als het even kan wat minder Marokkanen' zou willen zien. Een week later, op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen, hield Wilders een toespraak in een Haags café. Daar vroeg hij zijn aanhang of ze meer of minder Marokkanen wilden. Toen het publiek 'minder, minder' scandeerde, zei Wilders: 'dan gaan we dat regelen!' Ongeveer 6400 mensen deden aangifte tegen de politicus. Het OM heeft de uitspraken van Wilders onderzocht en is tot de conclusie gekomen dat ze discriminerend zijn. 'Politici mogen ver gaan in hun uitspraken, dat brengt de vrijheid van meningsuiting met zich mee, maar die vrijheid wordt begrensd door het verbod op discriminatie', aldus het OM.

1. Welke beginselen van de democratische rechtsstaat zijn in deze casus te herkennen?

Wilders noemt de vervolging een onbegrijpelijk besluit en zei 'Ik heb gezegd wat miljoenen mensen denken en vinden'.

2. Vind je het terecht dat het Openbaar Ministerie heeft besloten Wilders te vervolgen? En vind je het hierbij van belang is dat de betreffende uitspraken afkomstig waren van een parlementariër?

Vraag 2

Canada gaat IS ook in Syrië bombarderen

Canada gaat ook in Syrië bommen gooien op terreurgroep IS. Nu gooien de Canadezen alleen bommen op doelen van IS in Irak, net als Nederland, maar de Canadese overheid maakte bekend dat die aanvallen worden uitgebreid naar Syrië. Bovendien wordt de missie van de Canadese luchtmacht verlengd tot 30 maart 2016. De regering vroeg dinsdag aan het parlement toestemming voor de uitbreiding en verlenging van de missie en kreeg die. In het Syrische Raqqah bevindt zich het IS-hoofdkwartier. De beweging komt oorspronkelijk uit Irak. De plotselinge en snelle opmars van IS-terroristen in Irak leidde afgelopen jaar tot een internationale militaire coalitie tegen IS. De VS en een aantal Arabische landen vallen doelen in Iran en Syrië aan.

1. Welke beginselen van de democratische rechtsstaat zijn in deze casus te herkennen?

2. Waar in de Grondwet staat of de Nederlandse regering toestemming van het parlement nodig heeft voor een vergelijkbare missie?

Vraag 3

Hoe meer de Tweede Kamer de Eerste in zijn greep krijgt, hoe minder de Tweede Kamer gecontroleerd zal worden

Men kan betogen dat pleiten voor afschaffing van de Eerste Kamer ten onrechte in de mode is. Die bescherming lijkt harder nodig dan ooit. Onder het mom van veiligheid surveilleert de overheid naar hartenlust het internet. Onder het mom van strengheid detineren we hardhandig asielzoekers, of ontzeggen we ze bed, bad en brood. En onlangs haalde de Hoge Raad vernietigend uit naar het Openbaar Ministerie, dat dikwijls zonder voldoende bewijs en enige vorm van propere rechtsgang straffen uit blijkt te delen. Juist nu zou de Eerste Kamer, nog veel meer dan het al doet, zijn constitutionele verantwoordelijkheid op kunnen pakken. Hoe meer de Tweede Kamer de Eerste in zijn greep krijgt, hoe minder de Tweede Kamer gecontroleerd zal worden. Als senatoren moeten luisteren naar de orders van hun partijleiders, zal er van onafhankelijk toezicht weinig terecht komen. Het is daarom van groot belang dat senatoren ondanks alles afstand nemen van de alledaagse politieke strijd. Hun eigenlijke werk gaat niet over koopkrachtplaatjes, windmolens of economische groei. Een goede Eerste Kamer bewaakt ons beschavingsminimum. En dat zou best kunnen betekenen dat senatoren niet 3 maar 5 dagen per week moeten gaan werken en gebruik moeten maken van, bijvoorbeeld, hun recht op enquête. Als de senatoren deze verantwoordelijkheid niet oppakken kan de Eerste Kamer inderdaad maar beter opgeheven worden. Maar het alternatief - constitutionele toetsing door de rechter - is niet per se wenselijk. Men kan betogen dat rechters, zoals die van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, democratisch gezien slecht zijn gelegitimeerd en achter de feiten aanlopen: misstanden worden door de aard van een langdurige rechtsgang vaak pas na jaren aangepakt. Juist een waakzame Eerste Kamer vormt een elegante bescherming. Die moeten we dus niet afschaffen of tandeloos maken, maar met de juiste instelling gebruiken.

1. Welke beginselen van de democratische rechtsstaat zijn in deze opinie te herkennen?

2. Waar in de grondwet staat hoe de Eerste Kamer wordt gekozen en hoe wordt de Eerste Kamer gekozen?

Vraag 4

KPN staakt dataverzameling, Ministerie betreurt uitspraak rechter over bewaarplicht

Het ministerie van Veiligheid en Justitie betreurt het dat telecomproviders data van hun klanten niet meer hoeven te bewaren. De rechtbank in Den Haag stelde vanmorgen de bewaarplicht buiten werking. Die uitspraak kan gevolgen hebben voor de aanpak van criminaliteit, stelt het ministerie in een verklaring. Het ministerie is nog aan het nadenken of het hoger beroep gaat instellen tegen de uitspraak. Want het ministerie maakt zich wel zorgen over de gevolgen van de uitspraak voor de opsporing en vervolging van verdachten. Het ministerie wijst er ook op dat volgens de rechter voor de opsporing van bepaalde vormen van criminaliteit telecommunicatiedata uit het verleden wel hard nodig zijn. Alleen de massale opslag, die oud-minister Opstelten noodzakelijk achtte, is dus niet meer toegestaan. De rechter vindt dat vooral de toegang tot de gegevens moet worden aangepast. Tot vandaag waren telecomproviders verplicht de telefoongegevens van álle Nederlanders een jaar te bewaren en internetdata een half jaar. Het Europees Hof van Justitie oordeelde vorig jaar al dat die bewaarplicht de privacy zwaar aantast. De Raad van State stelde vervolgens dat het ministerie precies zou moeten omschrijven van wie welke gegevens worden bewaard.

1. Welke beginselen van de democratische rechtsstaat spelen een rol in deze casus?

2. Aan welk belang zou jij als toekomstig minister van (Veiligheid en) Justitie meer gewicht doen toekomen: privacy of veiligheid?

Antwoordindicatie 

Vraag 1

1. Hier is (wederom) sprake van trias politica. Geert Wilders (onderdeel van de wetgevende macht) wordt vervolgd door het Openbaar Ministerie (onderdeel van de rechterlijke macht). Het zijn dus twee verschillende partijen. Ook is er in de casus sprake van grondrechten. Geert Wilders schendt (volgens het OM) namelijk art. 1 GW (discriminatie). Ook het grondrecht vrijheid van meningsuiting komt hier naar voren. Hier beschermt het recht de burger (hier: de Marokkanen) tegen de Geert Wilders. (= rechtsbescherming tegen de overheid). Je ziet ook dat de overheid hier aan recht gebonden is. Ook Geert Wilders mag de wet niet overtreden. = legaliteitsbeginsel

2. Ja, ik vind het terecht dat het OM heeft besloten Wilders te vervolgen, omdat de vrijheid van meningsuiting niet zo ver mag gaan dat het andere mensen schaadt. De vrijheid wordt begrensd door art. 1 GW. Het is van belang dat de betreffende uitspraken afkomstig waren van een parlementariër, omdat het gevaarlijker is wanneer een parlementariër (met veel aanhangers en veel invloed) zulke uitspraken doet, dan wanneer een ‘gewone’ burger zulke uitspraken doet. Bij een ‘gewone’ burger is het minder risicovol dat het andere mensen meesleept in die mening, waardoor er een conflict kan ontstaan.

Vraag 2

1. Er is sprake van een parlement, dus er is een gekozen volksvertegenwoordiging en de regering wordt gecontroleerd door dit parlement = ook machtenscheiding. Ook moet de regering zich aan regels houden (net als de burger). In dit geval moet de verlenging van de missie goedgekeurd worden, in de Canadese grondwet staat waarschijnlijk dat het parlement het goed moet keuren = legaliteitsbeginsel.

2. Ja, de Nederlandse regering heeft toestemming van het parlement nodig voor een dergelijke missie. We leven in Nederland namelijk in een democratie waar het parlement het volk vertegenwoordigt (Zie art. 4 GW). X art. 96 GW & art. 100 GW. verwijst naar de mate waarin het parlement bij zo’n beslissing betrokken moet worden. Het ligt er dus aan of er sprake is van een oorlogsverklaring of niet.

Vraag 3

1. De burger wordt beschermd tegen de overheid, door de Eerste Kamer als controlerend orgaan van de Tweede Kamer in te zetten. Hierdoor is er minder kans dat de Tweede Kamer haar macht zal vergroten. Ook de trias politica kun je herkennen in dit artikel. De rechters zijn namelijk onafhankelijk van de overheid.

2. De burgers kiezen de provinciale staten en de provinciale staten kiezen op hun beurt de leden van de Eerste Kamer.

Vraag 4

1. De trias politica speelt een rol in deze casus. Het ministerie en de rechter zijn hier twee verschillende partijen. Dit kun je opmaken uit het feit dat het ministerie wellicht in hoger beroep zal gaan tegen de uitspraak (die de rechter gedaan heeft). Ook de grondrechten spelen een rol in deze casus. Namelijk de grondrechten over veiligheid en privacy (respectievelijk art. 13 GW en art. 10 GW). Verder zie je ook hier dat de overheid ook aan regels gebonden is. Zo heeft de rechter een uitspraak gedaan, waar de overheid geen directe invloed op heeft gehad en het er zelfs niet mee eens is. Dit is in dit geval ook rechtsbescherming tegen de overheid. De burger wordt namelijk beschermd op het gebied van privacy tegen de overheid, die wil dat telecomproviders telefoongegevens een jaar bewaren en internetdata een half jaar. Dit heeft te maken met het legaliteitsbeginsel, want de wet is te algemeen.

2. Ik zou meer gewicht doen toekomen aan privacy, omdat de meeste telefoongesprekken geen informatie over criminaliteit zullen bevatten. De kans daarop is heel klein. Ik vind het dus niet nodig om alle telecomdata te bewaren voor slechts enkele zaken. De privacy van de burger moet hierdoor niet in gevaar gebracht worden.

Aantekeningen werkgroep

Beginselen democratische rechtsstaat:

• Legaliteitsbeginsel – de wet moet het goedkeuren, legitiem: rechtmatig

• Machtenscheiding: trias politica: machtenspreiding

• Grondrechten

• Rechterlijke controle

• Gekozen volksvertegenwoordigers

Alleen het eerste hoofdstuk van de Grondwet betreft grondrechten!