HC30: Geschiedenis ADHD

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college wordt de algemene geschiedenis van de westerse medische traditie en de geschiedenis van ADHD besproken en gediscussieerd
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Westerse medische traditie

Westerse Geneeskunde wordt gelijkgesteld aan de wetenschappelijke Geneeskunde. Sinds de 19e eeuw heeft de Geneeskunde een enorme omslag gemaakt van alfa- naar bètawetenschap. Medische geschiedenis gaat dus eigenlijk altijd over niet-westerse Geneeskunde, m.u.v. één onderdeel: de biomedische wetenschap. De biomedische wetenschap is ongeveer 2 eeuwen oud. De huidige wetenschappelijke blik brengt een risico met zich mee: relationsime → de veelgebruikte modellen zijn niet hetzelfde als de werkelijkheid. De context wordt samengevat in een getal.

Mechanisering:

In de 17e eeuw vond er een wetenschappelijke revolutie plaats. Deze revolutie wordt gekenmerkt door enkele begrippen:

• Dualisme: er zijn 2 totaal verschillende domeinen
  • René Descartes
  • Materiële en immateriëĺe domein → lichaam en geest
  • Scheiding tussen fysica en metafysica → natuurwetenschap van theologie
  • Subject-objectscheiding
• Disenchantment
  • Onttovering
• Mechanisering van het wereldbeeld
  • Natuurwetten konden toegepast worden
  • Lichaam-machine
• Deïsme
  • God als klokkenmaker → heeft de wereld gemaakt, maar heeft er vervolgens niks meer mee te maken

Dit vormt de opkomst van de moderne opvatting van ziekte → van een onvermijdelijk, onoplosbaar resultaat van zondeval naar een te repareren defect in de machine.

Objectivering en kwantificering:

Vanaf 1850 was het monisme de dominante opvatting:

• Universele wetten
  • Alles volgt dezelfde universele natuurwetten
  • Alles is van hetzelfde gemaakt
• Tegenstroming voor vitalisme → levende organismen kunnen wel op dezelfde manier als levenloze natuur bestudeerd worden
• Materialisme

Hoewel het monisme tegen het dualisme van Descartes is, vonden tegelijkertijd de volgende ontwikkelingen plaats:

• Versterkte mechanisme/reductionisme
  • Studie van objecten
• Geneeskunde werd steeds meer "natuurwetenschap"
• Objectivering en kwantificering
  • Meten = weten
  • Vertrouwen in cijfers
• Van kwalitatief naar kwantitatief idioom
  • Van geluid naar beeld

In de frenologie wordt er gedacht vanuit het materialisme en lokalisme.

Informatisering:

In het heden wordt er gedacht vanuit de ultieme consequentie van het monisme en materialisme. Er wordt gebruik gemaakt van de meest geavanceerde technologie tot nu toe, waarbij er 2 kanten op wordt gedacht:

• Computernetwerken zijn een model voor de hersenen
• Het brein is een model voor computernetwerken
  • Bijv. AI

Eind 20e/21e eeuw vond informatisering van het lichaamsbeeld plaats:

• Het inzicht dat een levend organisme dynamischer en interactiever is dan alleen een complexe fysische machine ontstond
• Het immuunsysteem wordt opgevat als een netwerk van communicerende cellen die kunnen leren van en adapteren aan ervaringen
• Er wordt niet alleen op een andere manier over het lichaam gepraat, maar het lichaam wordt ook op een andere manier ervaren
  • Dankzij moderne technologieën

Dit had consequenties:

• Het scherm heeft het lichaam van de patiënt vervangen
• De diagnose en soms de behandeling wordt gebaseerd op de afbeelding op het scherm i.p.v. de echte patiënt
• De afbeeldingen op het scherm zijn vaak "beter" dan het echte lichaam

ADHD

Algemene informatie:

ADHD staat voor "Attention-Deficit Hyperactivity Disorder".  ADHD wordt, net als depressie of schizofrenie, door medici als een hersenstoornis gezien. Dit is een controversieel onderwerp:

• Critici
  • ADHD is alleen maar een extra etiket
  • Het is een complot van de farmaceutische industrie en corrupte onderzoekers
  • Het ontstaat door onvermogen van ouders en leerkrachten
• Medici, wetenschappers en oudervereniging Balans
  • Erg defensief
  • Het is een echte hersenziekte: een neurobiologische stoornis die serieus moet worden genomen

Kenmerken van ADHD zijn:

• Hyperactiviteit
• Impulsiviteit
• Aandachtstekort

Vaak worden de symptomen van ADHD bestreden met ritalin. Het gebruik van ritalin neemt enorm toe → er is sprake van een ADHD "epidemie". Dit kan verklaard worden door de "4xM":

• Mode
• Moderne tijd
  • Er zijn te veel prikkels
• Medische vooruitgang
  • Vroeger kon ADHD niet goed gediagnosticeerd worden
• Medicalisering

Geschiedenis:

Pas in de 20e eeuw werd er voor het eerst gesproken van ADHD:

• 1900: er was voor het eerst systematische aandacht voor ADHD
  • Zenuwachtigheid
  • Moreel-ethisch defect
  • Instabiliteit
• 1930-1960
  • Nerveuze kinderen
  • Ongedurige kinderen → geen aandacht en relaties kunnen vasthouden
• 1960-1990: iedereen had zijn eigen namen en ziektedefinisties
  • Minimal Brain Damage/Dysfunction (MBD)
    • Bijv. gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap
  • Hyperkinetische stoornis
  • Hyperactiviteit
• 1980
  • ADD: "attention deficit disorder"
    • DSM-III: puur beschrijvend
• 1987-heden
  • ADHD
    • DSM III-R, IV en V

Mogelijk heeft Hippocrates rond 400 v.C. een ADHD-er beschreven. Hij herkende mensen met:

• Versnelde zintuigelijke waarneming → chaotisch en druk
• Een ziel die snel overstap naar een ander impuls → impulsief
• Minder vasthoudend → ongeconcentreerd

Sommigen zeggen dat ADHD een modeverschijnsel is. Dit wordt weerlegd door te zeggen dat dit dan wel erg lang duurt voor een modeverschijnsel. Echter heeft de omvang en aandacht voor de "ADHD-epidemie" geen precedent, en kan de toename van de daadwerkelijk gestelde diagnoses en medicamenteuze behandeling niet verklaard worden.

Het vergelijken van vroegere en huidige ziekteconcepten is problematisch → er is geen continue ontwikkeling van één en dezelfde ziekte-entiteit. Volgens Henrik Wulff is de indeling van ziekten slechts een weerspiegeling van steeds veranderende verklaringen van de medische wetenschap.

Diagnose:

Volgens experts is ADHD een valide, zinvolle diagnose, maar zijn er nog enkele tekortkomingen:

• Neurobiologisch substraat is onopgehelderd
• Co-morbiditeit
• Arbitraire grens tussen normaal en afwijkend
• Er zijn geen objectieve tests, de diagnose wordt op basis van subjectieve informatie gesteld
• Gebonden aan situatie en maatschappelijke normen
• Geen directe klinische relevantie

Er wordt kritiek gegeven op de diagnose omdat:

• Er inflatie is
• Er gebrek aan precisie is → lage drempels en vage grenzen
• Het "psychiatrisering van alledaagse levensproblemen" is

Medicalisering:

De medicalisering wordt omgezet van een top-down naar een interactioneel model:

• Top-down
  • "Medical entrepeneurs"
  • Macht, sociale controle, etc.
  • Geen éénrichtingsverkeer, maar een "feedback loop"
• Interactioneel model
  • Samenspel tussen de medici, onderwijzers en ouders
  • Reductie tot ééndimensionele belangen per sociale groep

Eigenlijk is medicalisering het herdefiniëren van moeilijkheden tot een medisch probleem. De moeilijkheden zijn er dus al. Een alternatieve benadering van medicalisering is "framing disease" (Rosenberg):

• Aesculapisch gezag: vooral gebaseerd op diagnostisch en prognostisch vermogen en minder op curatief vermogen
• Pogingen tot uitleg van pech
• Een naam geven aan het lijden en ongemak van de patiënt
• "Constructie van betekenis" → de patiënt is opgelucht als hij weet wat er aan de hand is
  • Patiënten hebben liever een slechte prognose dan onwetendheid over wat er aan de hand is

De diagnose is van verschillende waarde voor de arts en de patiënt/ouders:

• Arts
  • "Kapstok"/niet meer dan een afspraak
  • Tussenstap naar therapiekeuze
  • Een voorspellend, niet causaal, systeem
  • Spiraalwerking tussen diagnose en behandeling
    • Als er een behandeling is, lukt het sneller om een diagnose te stellen
    • Als er geen behandeling is, wordt er minder snel een diagnose gesteld
• Patiënt/ouders
  • Oorzaak/verklaring
  • Wordt onderdeel van de identiteit
  • "Weer verder kunnen"
  • Belangrijke sociale functie
    • Ziekterol
    • Toegang tot behandeling, voorzieningen, etc.
    • Andere relatie tot familieleden, klasgenoten en leerkrachten
    • De legitimiteit van de diagnose is belangrijk
    • Reductie van de gedragsproblemen tot "iets" van het individuele kind

Conclusie:

Hoewel nog steeds niet bekend is of ADHD wel bestaat, is de misère reëel. ADHD is geen ziekte-entiteit, en het ziektemodel is niet van toepassing:

• Ziekenhuistravestie
• Wisselwerking tussen aanleg en milieu, kind en omgeving
• Individualiserig ("er is iets mis in het brein") is onwenselijk → de psychosociale effecten worden vaak vergeten