Lansink/Ritsma - Arrest

HR 07-06-2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ1721, NJ 2014/99 (Lansink/Ritsma)

Feiten

Ritsma was in 1976 in dienst getreden bij Lansink als (onderhouds)schilder. Daarvoor had hij gewerkt als vrachtwagenchauffeur en (vanaf 1968) als schilder bij twee andere bedrijven. Per april 2000 is Ritsma arbeidsongeschikt geraakt voor zijn werk bij Lansink. Begin 2000 was namelijk een kwaadaardige tumor ontdekt in de nierbekken en een tumor in zijn longen. Nadien is hij overleden. Door de nabestaanden van Ritsma wordt een procedure gestart tegen Lansink. De nabestaanden van Ritsma betogen dat hij gedurende zijn dienstverband bij Lansink heeft gewerkt met producten die aromatische amines bevatten die in verband zijn gebracht met kanker. De werkgever zou aansprakelijk zijn omdat het geen toereikende bescherming heeft geboden. De kantonrechter heeft de vorderingen afgewezen en in hoger beroep zijn de vorderingen alsnog toegewezen.

In deze zaak staat de vraag centraal of de ziekte van de schilder is veroorzaakt door blootstelling aan kankerverwekkende stoffen tijdens zijn werk. Is er causaal verband? Een door de kantonrechter benoemde deskundige heeft over deze vraag gerapporteerd, dat schilders 20% meer kans hebben op blaaskanker en 20 tot 50% meer kans op longkanker.

Hoge Raad

In de schilderzaak heeft de werkgever in cassatie wel succes met zijn klachten tegen het oordeel van het Hof dat de zorgplicht van art. 7:658 BW is geschonden. Hierbij speelt een rol dat in deze zaak de werkgever geen geschreven (arbo)normen had geschonden. Dit echter alleen is niet voldoende. Als er geen geschreven voorschriften zijn, dan moet worden beoordeeld of de werkgever in de betrokken periode naar ongeschreven maatstaven veiligheidsmaatregelen moest treffen om het bewuste gevaar te voorkomen. Daarom is van belang te weten of dat gevaar aan de werkgever bekend was of behoorde te zijn.

Het hof had bij zijn uitspraak over de zorgplichtschending, vakliteratuur en publicaties uit de periode rond 1990 meegewogen. Op grond hiervan had de werkgever rekening moeten houden met “de gevaren verbonden aan blootstelling van gevaarlijke stoffen”. In cassatie wordt gesteld dat het hof is uitgegaan van een “te vaag en algemeen gevaar” en de Hoge Raad acht dit gegrond. Omdat het hof niet heeft aangegeven welke zorgplicht de werkgever dan zou hebben geschonden, is het oordeel van het hof onvoldoende gemotiveerd.

Lansink had aangevoerd dat de kans dat de ziekte een andere oorzaak heeft dan de blootstelling aan de verf aanmerkelijk groter was dan de kans (17%) dat de ziekte wel door die blootstelling was veroorzaakt en dat de ziekte ook kon zijn veroorzaakt door het werk dat hij bij een eerdere werkgever had verricht. Volgens het hof waren dit echter geen omstandigheden die aan de werknemer zijn toe te rekenen. De Hoge Raad vernietigt dit oordeel: “(…) Onder een oorzaak die voor risico van de benadeelde zelf komt wordt in een geval als het onderhavige verstaan een buiten de uitoefening van de werkzaamheden gelegen omstandigheid die aan de werknemer moet worden toegerekend, zoals roken, genetische aanleg, veroudering of van buiten komende oorzaken. Die laatste drie omstandigheden kunnen de werknemer weliswaar niet worden verweten, maar komen in de verhouding tot de werkgever voor zijn risico. Het hof heeft dit miskend.”

Kern: dit arrest ziet op de ‘arbeidsrechtelijke omkeringsregel’ (art. 7:658 lid 2 BW). Als een werknemer aantoont dat hij bij zijn werk is bloot gesteld aan gevaarlijke stoffen en aannemelijk maakt dat zijn gezondheidsklachten door die blootstelling kunnen zijn

veroorzaakt, wordt causaal verband aangenomen. Behalve als de werkgever bewijst dat hij maatregelen heeft getroffen om de schade te voorkomen. Er mag niet te snel causaal verband tussen de beroepsziekte en het werk worden aangenomen. Ook mag niet te snel worden aangenomen dat sprake is van een zorgplichtschending van werkgever.