•  
• Week 1
• Week 2
• Week 3
• Week 4
• Week 5
• Week 6

Constitutioneel werkcollege

Week 1

• Hobbes publiceerde in 1651 het boek: Leviathan.
  •  In dit boek vraagt hij hoe het eruit zou zien als er geen staat zou zijn: natuurtoestand is chaos volgens Hobbes. Iedereen wordt geleid door zijn begeerte. De oplossing is om alle individuen hun macht over te laten dragen aan de staat.
  • De functie van de staat is orde en veiligheid.
  • Hobbes zegt dat het leven in een onderdrukte staat te prefereren boven leven in de natuurtoestand.
  • Hobbes heeft de godsdienst niet nodig zoals in de Middeleeuwen.
• Locke publiceerde in 1690 2 boeken over de regering: Two Treatises of Government 
  
  • Locke gaat hierin ook uit van een natuurtoestand. Het verschil met Hobbes is dat Locke zegt in de natuurtoestand heeft iedereen onvervreemdbare rechten. ‘life, liberty and property’.
  • Locke vindt dat je wel een staat nodig hebt om chaos te voorkomen.
  • Het beschermen van de natuurlijke rechten (grondrechten) van burgers staat op 1. De staat moet waken voor het schenden hiervan.
  • Belangrijke element van de democratische rechtsstaat komt hier naar voren.

• Montesquieu publiceerde in 1748 De l’esprit descois
  • Scheiding der machten om machtsmisbruik te voorkomen. Dit moet een garantie zijn dat de vrijheid van de burger niet al te zeer wordt ingeperkt. Dit is het tweede element van de rechtsstaat.
• Rousseau publiceerde in 1792 Du contrat social
  
  • Komt tot de conclusie dat het mogelijk is voor burgers om geheel vrij te zijn in een staat.
  • Als de burgers zichzelf de wet stellen zijn ze vrij en tegelijk onderworpen aan die wetten à directe democratie.
  • Burgers zijn onderworpen aan de algemene wil.

Week 2

In 1815 kozen mannen van 21+ de Provinciale Staten, zij kozen de Tweede Kamer. De eerste Kamer werd gekozen door de Koning. En de ministers ‘hingen aan’ de koning.

De overgang naar ons stelsel heeft plaatsgevonden in verschillende stappen.

Vertrouwensregel: wanneer een meerderheid van de Tweede Kamer laat blijken geen vertrouwen meer te hebben in de minister of kabinet als geheel dan moet de minister of het kabinet als geheel haar ontslag moet aanbieden.

De koning

• Art. 24 GW: Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau. 
• Art. 25 GW: Het koningschap gaat bij overlijden van de Koning krachtens erfopvolging over op zijn wettige nakomelingen, waarbij het oudste kind voorrang heeft, met plaatsvervulling volgens dezelfde regel. Bij gebreke van eigen nakomelingen gaat het koningschap op gelijke wijze over op de wettige nakomelingen eerst van zijn ouder, dan van zijn grootouder, in de lijn van erfopvolging, voor zover de overleden Koning niet verder bestaand dan in de derde graad van bloedverwantschap.
• Als de opvolger nog geen 18 jaar is dan mag hij/zij geen koning gezag uitoefenen. De regent zal dit tijdelijk doen. De wetgever bepaalt wie de regent wordt.
• Als er geen kind is die kan opvolgen dan wordt een broer de koning.
• Het besluit voor trouwen of troonopvolger moet bij wet worden goedgekeurd (art.28 GW lid 3)
• Art. 25 GW zegt dat je niet verder kan zoeken dan de 3^de graad. Als er dan nog geen opvolger is moet je beslissen volgens art. 30 GW.

De minister

• Art.43 GW: De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen.
• Art. 45 GW: De ministers vormen tezamen de ministerraad. In RVOMR staat veel meer over de ministerraad.
• Art. 44 GW: Ministers zijn hoofd van een ministerie. Maar dit hoeft niet, dit is een minister zonder portefeuille.
• Art. 26 RVOMR gaat over de geheimhouding van de ministerraad. De ministerraad treedt als eenheid naar buiten toe: homogeniteit ministerraad.
• Art. 12 lid 2 RVOMR legt zich of neer bij een besluit of hij neemt ontslag

De staatssecretaris

• Heeft een raadgevende stem.
• “Staatssecretaris is het hulpje van de minister” Art. 46 GW lid 2 bevestigt dit.
• Art. 46 lid 2, 47 GW bevestigt dat de staatssecretaris een eigen verantwoordelijkheid heeft en zeer belangrijke bevoegdheden heeft.  

Tweede Kamer

• Evenredig vertegenwoordiging: het procent aantal stemmen is evenredig aan het procent aantal zetels.
• Districtenstelsel: de gene met de meeste stemmen uit een district krijgt een zetel. Voordelen: in het parlement heb je geen kleine partijen die hun aanhang over het hele land zien, ieder parlementslid is ook echt gekozen, de band tussen de vertegenwoordiger en het district is veel sterker, als iemand boos is kan hij gewoon zijn/haar vertegenwoordiger bellen

Nadelen: het kan zijn dat de meerderheid in het parlementniet de meerderheid van het land vertegenwoordigt, het grenzen trekken van de districten moeten soms gewijzigd worden omdat het aantal inwoners verandert.

• Art.67 GW zegt dat Kamerleden zonder last stemmen. Er kan geen druk worden uitgeoefend omdat een Kamerlid zelf bepaalt hoe hij stemt.
• Art. 69 RVO Tweede Kamer gaat over de manieren van besluiten nemen.

Week 3

Situatie 1815

• Koning had een centrale positie in het stelsel.
• Ministers waren hulpjes.
• Koning koos Eerste Kamer leden.
• Tweede Kamer werd gekozen door bepaald volk.

Huidige situatie

• Tweede Kamer rechtstreeks
• Eerste Kamer getrapt via Provinciale Staten
• Koning schuilt achter minister
• Vertrouwensregel

1840, 1848, 1866-68, 1917-1922 hebben deze verandering tot grond gebracht.

1840

• Strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid: minister kan vervolgd worden voor Koninklijke Besluiten in strijd met de Grondwet.
• Contraseign door ministers

1848 (Thorbecke)

• Politieke ministeriële verantwoordelijkheid (art.42) Verantwoordelijk voor:
  
  • Gedraging van de koning
  • Ministers
  • Staatssecretaris (art.46)
  • Besluiten ministerraad (art.45)
  • Ambtenaren op zijn departement (art.44)
• Inlichtingenplicht van de minister (art.68)
  
  • Geen inlichtingen over wat er in de minsterraad wordt gezegd.
  • Privézaken worden ook niet verteld. 
• Enquêterecht (art.70)
• Ontbindingsrecht (art.64)

1866-68

• Vertrouwensregel
  
  • Wanneer het vertrouwen wordt opgezegd moet de minster/kabinet ontslag aanbieden.
  • Wat precies het motie van wantrouwen is kun je over twisten.
  • Kan de minister naar huis worden gestuurd voor iets waar hij geen verantwoording voor draagt? Ja.
  • Moet het opzeggen van vertrouwen altijd met gegronde reden? Nee.
• Vanaf ’68 parlementaire stelsel, vanaf 1917 en 1922 nog meer

1917-22

• Algemeen mannenkiesrecht in 1917.
• Algemeen vrouwenkiesrecht in 1922.

Minister

• De minister heeft geen taken waar hij geen verantwoording voor hoeft af te leggen.
• De minister is altijd verantwoordelijk als hij een bevoegdheid heeft.

Sinds 1922: voor de verkiezingsuitslag wordt ontslag door het kabinet ingediend.

Demissionair: ontslag aangeboden maar nog niet geaccepteerd. Kan hetzelfde als een gewone minister.

Kabinetscrisis kan ontstaan door 2 mogelijkheden:

• Grote mate van onenigheid tussen Tweede Kamer en kabinet. Bv. blijk van wantrouwen tegen het kabinet.
• Onenigheid in het kabinet zelf.

Wetgeving

• Soms wordt hiermee wetgeving in formele zin bedoeld en soms wet in materiele zin bedoeld.
• Wet in formele zin (art.81)
• Wet in materiele zin/algemeen verbindende voorschriften: naar buiten werkend, algemeen, bindend, voor herhaling vatbaar besluit
• Meeste wetten zijn avv en wet in formele zin.
• Wetten die alleen formeel zijn
  
  • Toestemmingswet: de wet waarin staat dat Alexander met Maxima mag trouwen.
  • Benoeming van regent
  • Begrotingswetten
• Wetten die niet formeel zijn maar wel avv:
  
  • Algemeen plaatselijke vordering
• Wetten die niet formeel is en niet avv:
  
  • Heel veel besluiten: bouwvergunningen, parkeervergunningen, belastingaanslagen etc.
• Procedure wetgeving: de hoogte punten staan in de GW, art.81 en verder.
  
  • Enige mogelijkheid om een wet te wijzigen is een nieuwe wet in te voeren.

Week 4

Organen krijgen bepaalde bevoegdheden.

Attributie: toekennen van bevoegdheid X maar die bevoegdheid wordt tijdens het overbrengen geschapen.

Delegatie toekennen van bevoegdheid van B naar X. Het is een bestaande bevoegdheid en komt terecht bij een lager orgaan.

Wetgever in formele zin

• Staten-Generaal en Regering
• Produceert wetten (art.81 GW)
• Bevoegdheid om algemeen verbindende voorschriften vast te stellen haalt de wetgever uit de Grondwet. Als de Grondwet een bevoegdheid geeft is dat attributie.
• Specifieke attributie: art. 2,7,10 GW. Het voegt wat toe aan de algemene attributie (art.81 GW). Is van belang voor de mogelijkheid tot delegatie.
• Of de wetgever mag delegeren moet er worden gekeken naar de GW. Als er geen specifieke bepaling is (als er niks over staat dus) dan mag er worden gedelegeerd. Als er wel een specifieke bepaling is zoals Nederlanderschap/Persoonsgegevens/Vreemdelingen etc. dan moet er worden gekeken naar de gebruikte terminologie. Dit vind je in de memorie van toelichting. Als er regelt of bij of krachtens de wet dan mag er gedelegeerd worden.

Regering

• Koning en minister
• Produceert koninklijke besluiten
  
  • Algemene maatregel van bestuur. Moet 2 eigenschappen bevatten:
    • Raad van State (art.73 GW, art.17 WRvS)
    • Gepubliceerd in Staatsblad (art.3 Bekendmakingswet)
  • Kleine K.B.’s
• De bevoegdheid die de regering heeft tot het stellen van algemene maatregelen van bestuur is op grond van delegatie. De regering krijgt de bevoegdheid van de wetgever.
• Attributie door de Grondwet kan ook als ze niet gehandhaafd worden door strafbepalingen (art. 89 lid 2). Dit zijn zelfstandige amvb’s maar zijn erg zeldzaam.
• In het Meerenberg-arrest: De rechtsvraag: welke bevoegdheid heeft de koning tot het stellen van amvv. De koning heeft alleen deze bevoegdheid als de grondwet dit toekent zei de HG. Focust hier op basis van grondwetten.
• Bijna iedere wet kent 1 of meer daarop gebaseerde amvb’s. Het BW en Sr kent geen gebaseerde amvb’s.

Minister

• Produceert ministeriele besluiten
• De bevoegdheid die de minister heeft tot het stellen van amvb’s is op grond van delegatie door regering of minister. De vraag of de regering aan de mister mag sub delegeren is te vinden in de wet. Er moet dan staan: bij of krachtens amvb.
• Er is geen attributie door de GW.

Week 5

De nadruk ligt bij Gemeenterecht, maar je moet ook van Provinciewet weten.

Autonome bevoegdheden

• Centraal staat de bevoegdheid van de gemeenteraad om verordeningen te maken. Dit vind je in art.147,149 Gemw en in art. 127 GW.
• Ondergrens moet je vinden bij een nauwkeurige lezing van art.149 Gemw.
  
  • Een verordening moet iets te maken hebben met de huishouding van de gemeente, dit wordt ook wel aangeduid met de term: algemene belangen.
  • Onder de ondergrens vind je de privé sfeer burger à bijzondere belangen. Hier moet de gemeente buiten blijven.
  • Wat doet de gemeente met een verordening die zowel boven als beneden de ondergrens zit? Wilnisser visser is een arrest die hier bij past.
• Bovengrens (art.121,122 Gemw). Deze twee bepalingen regelen het maken van gemeentelijke verordeningen.
• Art. 122 Gemw ziet op een eerdere gemeentelijke vordering: anterieure verordening. De vorming van rechtswege vervalt als er een zelfde soort verordening komt. Deze regeling moet hetzelfde onderwerp hebben. In de jurisprudentie is dit verder uitgewerkt in Baliekluivers. Er is sprake van hetzelfde onderwerp als de materie en het motief hetzelfde zijn.
• Art. 121 Gemw ziet op een gemeentelijke vordering die nog niet bestaat: posterieure verordening. Een hogere regeling mag aanvullen tenzij het uitputtend bedoeld is. Het mag niet in strijd zijn. Soms staat dit erin. Als er niks instaat dan zal de rechter zich na het lezen van memorie van toelichting moeten bepalen of het uitputtend is of aanvullend.

Stappenplan

1. Ondergrens (art.149) of bovengrens (art.121,122)?
2. Posterieur (art.121) of anterieur (art.122)?
   
   1. Posterieur? Aanvullende werking of in strijd?
   2. Anterieur? Zijn motief en materie hetzelfde?
3. Noem eventueel een arrest.

Gemeente

Is er een verantwoordingsplicht voor de B&W ten opzichte van de Raad? Ja, art. 169 Gemw.

Is de burgermeester vertantwoording schuldig aan Raad? Ja, 180 Gemw.

Kan de Raad ervoor zorgen dat leden van B&W ontslag neemt? Art.49 is een soort vertrouwensregel, deze verschilt met de andere omdat deze is geschreven en het tweede verschil is dat de Raad de minister gewoon kan ontslaan terwijl de TK alleen kan dwingen tot ontslag.

Bestaat er een soort vertrouwensregel tussen burgermeester en raad? Nee, er kan alleen ene aanbeveling worden gedaan. Art 61

Week 6

Art.91 GW gaat over de totstandkoming van verdragen.

• Lid 1: in beginsel is parlementaire goedkeuring nodig. (en art.7 RwGBL)
• Lid 2: de manier waarom die goedkeuring wordt verleend. (en art.3,4,5 RwGBL)

Een rijkswet heeft zowel betrekking op Nederland (als in Europa) en op de delen in het Caribische gebied.

Transformatie wetgeving in beginsel alleen bij dualistisch stelsel. Een transformatiewet is een wet waarin internationale regelgeving (verdrag) in nationale regels (wetten) wordt getransformeerd.

Verdragen staan boven de wet (art.94 GW)

Ieder verbindende verdragsbepaling

• 3 voorbeelden in jurisprudentie:
  
  • Grenstractaat Aken
  • Collectieve acties spoorwegen
  • Reisbureau Rita

Instellingen EU

• Europese Raad (art.15 VEU)
  • Bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten.
• De Raad (art.16 VEU)
  
  • De ministers zitten hierin van de 27 lidstaten.
  • Belangrijkste taak ligt bij wetgeving. Samen met Europees Parlement.
  • Controle op de commissie als taak.
• Commissie (art. 17 VEU)
  
  • Formeel gezien geen wetgevend orgaan maar doet wel voorstellen voor richtlijnen en vorderingen.
  • Er is een vertrouwensregel tussen het Europees Parlement en de Commissie (art.234 vweu)
• Europees Parlement (art.14)
  
  • Wetgeving als taak samen met de Raad.

Costa/ENEL- arrest

• Prejudiciële vragen: art.267 VWEU
  
  • is een rechtsvraag van een nationale rechter aan een hoger gerecht (bijvoorbeeld van de Hoge Raad der Nederlanden aan het Hof van Justitie van de Europese Unie), betreffende de uitleg van een rechtsregel.
• Het EU-recht komt op eigen werking naar binnen in NL en niet via art.93 GW.r