Determinanten van ziekte en gezondheid bij ouderen - Craen, Oleksik, Maier, Westendorp - Artikel

In deze studie is onderzocht of risicofactoren voor ziekte op middelbare leeftijd hetzelfde zijn als voor hoge leeftijd. Ook zijn de genetische mechanismen van langlevendheid onderzocht.

Het cholesterolgehalte

Er is aangetoond dat een hoog totaal cholesterolgehalte in het bloed op een hoge leeftijd geen risicofactor was voor cardiovasculaire sterfte, terwijl dit wel een risicofactor is voor cardiovasculaire sterfte op jongere leeftijd. Het bleek zelfs dat een hoog cholesterolgehalte in het bloed een beschermende werking had bij infectieziekten en kanker. Behandeling met pravastatine zorgt voor een onderdrukking van de aspecifieke ontstekingsreactie in de vaatwand. Er kan sprake zijn van een zogenaamde reverse causality, waarbij een beginnende kanker een laag cholesterolgehalte veroorzaakt. Ook kan sprake zijn van confounding dat ervoor zorgt dat andere risicofactoren de verhoogde incidentie van kanker onder ouderen kunnen verklaren. Er bestaat een omgekeerde relatie tussen traditionele risicofactoren en mortaliteit op hoge leeftijd als gevolg van wasting en afbraak. Wanneer mensen die ouder zijn dan 85 jaar een hoog HDL-cholesterolgehalte hebben kan zit gepaard gaan met een betere cognitie. Dit verband is echter niet aangetoond bij mensen tussen de 65 en 70 jaar oud. Er bestaat dus een causaal verband tussen de hoogte van het HDL-cholesterol en dementie. Dit is een gevolg van een neurodegeneratief proces waarbij de autonome regulatie of het metabolisme verandert.

De hypertensie

Wanneer mensen op middelbare leeftijd een hoge bloeddruk hebben kan dit negatieve consequenties hebben voor het cognitief functioneren en het ontwikkelen van dementie op latere leeftijd. Wanneer mensen ouder zijn dan 85 jaar heeft een hoge bloeddruk juist positieve consequenties voor het cognitief functioneren en niet ontwikkelen van dementie. Wanneer de bloeddruk snel daalde, daalde ook het cognitief functioneren snel en visa versa. Wanneer een calciumantagonist geslikt werd ter bestrijding van de hoge bloeddruk was de cognitieve achteruitgang minder dan wanneer een bloeddrukverlager gebruikt werd ter bestrijding van de hoge bloeddruk. Het zou kunnen dat een verhoogde bloeddruk op oudere leeftijd zorgt voor een betere doorstroming van het bloed in de hersenen als gevolg van een beschadigd vaatbed. Structurele en functionele veranderingen van de hersenvaten als gevolg van een verhoogde bloeddruk of als gevolg van de ziekte van Alzheimer kan de autoregulatie verstoren en hierdoor zorgen voor een verhoogde gevoeligheid van de hersenen voor hypoperfusie.

Genetische oorzaken

Er is aangetoond dat bijvoorbeeld één puntmutatie al genoeg kan zijn voor een drastische verlenging van de levensduur. Genen die geassocieerd zijn met een lange levensduur zijn:

• Insulin/IGF-1 signalling (IIS) pathway

• Nuclear Hormone Receptors (NHRs)

• Sirtuins

• Klotho

• Forkhead Transcription Factors (FOXO)

Het is gebleken dat de kinderen van langlevende ouders hebben een lagere prevalentie van cardiale of metabole ziekten, zoals suikerziekte, hypertensie en een hartinfarct. De waarden voor glucose, insuline, schildklierhormoon en triglyceriden zijn gemiddeld lager bij kinderen van langlevende ouders dan van kinderen van minder langlevende ouders. Bovendien is de insulinesensitiviteit groter bij mensen van langlevende ouders. De activiteit van de groeihormoon-as verschilde niet tussen beide groepen. Het delingsvermogen van fibroblasten is onafhankelijk van de leeftijd, maar een sterk versnelde veroudering wordt wel veroorzaakt door genetische aandoeningen. Er bestaat een verschil tussen senescence en apoptose of necrose. Wanneer cellen verouderen neemt het delingsvermogen van de cel af, waardoor schade zich sneller ophoopt in de cel. Tijdens cellulaire senescence blijven cellen metabool actief, maar kunnen ze niet meer delen. De cellulaire senescence zorgt er dus voor dat minder cellen in apoptose gaan, maar ze produceren ook schadelijke signalen. Deze schadelijke signalen worden geassocieerd met een veroudering van de weefsels waarin de senescence cellen zitten. Het is dus een ongunstig effect, omdat ze beter in apoptose hadden kunnen gaan en vervangen konden worden door nieuwe cellen. Het is gebleken dat kinderen van langlevende ouders biologisch jonger leken dan hun leeftijdsgenoten.

Conclusie

Het is dus gebleken dat richtlijnen veelal gebaseerd zijn op mensen van middelbare leeftijd en dat ze niet goed genoeg toegepast kunnen worden op oudere mensen. Bovendien zijn de richtlijnen vaak gericht op één specifieke ziekte en wordt er geen rekening gehouden met eventuele aanwezige comorbiditeit. Ook is gebleken dat risicoprofielen van mensen op middelbare leeftijd verschillen van die van mensen op oudere leeftijd. Het is dus belangrijk dat therapeutische en preventieve ingrepen onder strikte controle worden ingezet en dat de keuze voor (medicamenteuze) behandeling op basis van de best available evidence gekozen moet worden.