Hoorcollege 2 verbintenissenrecht

Inhoud overeenkomst

Afdeling 6.5.4 BW

-        Art. 6:248 BW

-        Rechtsgevolgen overeenkomst

o   Door partijen overeengekomen

o   In de wet bepaald (6:27 e.v. BW)

o   Redelijkheid & billijkheid

-        Inhoud bepalen via uitleg

Karakteristiek verbintenissenrecht:

-        Risicoverdeling & krachtveld van beginselen

Uitleg

-        Vaststellen van inhoud door uitleg

o   Haviltex-criterium (HR 13 maart 1981, NJ 1981, 635)

§  Objectieve resp. subjectieve aankopingspunten:

·        Een glijdende schaal

·        Verfijning voor gevaltypen

·        ‘’Tussen de Haviltexnorm en de cao-norm bestaat geen tegenstelling, maar een vloeiende overgang’’ (DSM/Fox)

o   DSM/FOX

§  Bij de uitleg zijn beslissend alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen.

§  Taalkundige betekenis: niet alles bepalend, wel van groot belang.

o   Goederenrechtelijke uitlegnorm:

§  Objectieve resp. subjectieve aanknopingspunten:

·        Een glijdende schaal

·        Verfijning van gevaltypen

·        ‘’Tussen de Haviltexnorm en de CAO-norm bestaat geen tegenstelling, maar een vloeiende overgang’’ (DSM/FOX)

Uitleg geëuropeaniseerd

-        Nederlands recht: geen uitlegregels van algemene aard

-        Maar: Uitleg algemene voorwaarden: 6:238 lid 2 BW

o   Contra proferentem:

§  Bij twijfel over de betekenis van een beding in algemene voorwaarden prevaleert de voor de consument gunstigste uitleg

§  Beschermingsregel (onbekend in Nederland, geen algemene regel -> wel in geëuropeaniseerde algemene voorwaardenregeling van 6:238 lid 2 BW, Europese richtlijn is geïmplementeerd

§  Algemene voorwaardenregeling heeft door brede Europese interpretatie een reflexwerking op andersoortige, gelijksoortige regelingen

-        Aanvulling overeenkomst

II Vaststellen van inhoud door aanvulling

-        Leemtes in de overeenkomst

-        Art. 6:248 lid 1 BW

-        Wet, gewoonte en redelijkheid & billijkheid

-        Aanvulling van rechten, plichten en bevoegdheden

VB: opzegging duurovereenkomst

-        Beperkingwerking redelijkheid en billijkheid (zie vorige week)

o   Kan ook tussen partijen geldende regel opzij zetten

o   Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid is het onaanvaardbaar om hier een beroep op te doen

o   Vorige week is dit gezien in het kader van 3:35 BW (wilsontbreken)

§  Wederpartij: ‘’Ik wist niet dat je het gevolg niet voor ogen had, ik kon er gerechtvaardigd van uit gaan dat dit wel het geval was, dus ik dien beschermd te worden’’

o   Exoneratieclausule (nogmaals terugkijken, wordt ook volgende week behandeld)

Opzegging van duurovereenkomst

-        HR Provincie Noord-Holland/Gemeente Amsterdam

-        Regeling van opzegging in de wet?

o   Bv: 7:271 e.v., 7:293 e.v., 7:408 BW -> Dwingend recht of regelend recht? -> hier dwingend recht (staat daadwerkelijk in wetboek)

-        Regeling van opzegging in de overeenkomst?

o   Opzegclausule

o   Antwoord nee? Verder kijken

o   Ja? -> bijv. opzegtermijn van 10 dagen, overeenkomst mag eenzijdig worden opgezegd tenzij dit naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is

o   Is de overeenkomst een overeenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd?

§  Bepaalde tijd: in beginsel niet opzegbaar, geldt totdat specifieke bepaalde tijd is verstreken (niet tussentijds opzegbaar)

·        Uitzondering: 6:258 BW (onvoorziene omstandigheden)

o   Indien er gedurende het jaar iets gebeurt dat zo ernstig en onvoorzienbaar is, kan het tegen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid indruisen om de partij die eenzijdig wil opzeggen aan de overeenkomst te houden -> dergelijke overeenkomst is dus niet geheel onaantastbaar (gaat dan meer over de gelding van de overeenkomst dan de inhoud)

§  Onbepaalde tijd:

·        In beginsel wel opzegbaar, eisen van redelijkheid en billijkheid, omstandigheden van het geval (zwaarwegende grond en opzegtermijn)

·        Er moet dus wel sprake zijn van een ‘zwaarwegende opzeggrond’ waarbij de wederpartij een redelijke termijn gegund wordt/soms zelfs schadevergoeding betaald moet worden aan de wederpartij

o   Overeenkomst niet opzegbaar (NB: beding niet-opzegbaarheid: 6:248 lid 2)

§  Deze duurovereenkomst voor onbepaalde tijd is onder geen beding opzegbaar, tenzij dit onder maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is

§  Zie HR Provincie Noord-Holland/Gemeente Amsterdam

Reflectie (zie ook vorige week)

o   Karakteristiek verbintenissenrecht

§  Risicoverdeling

§  Krachtveld van beginselen

·        Partijautonomie

·        Beschermingsbeginselen

Contractvrijheid (partijautonomie)

-        Mens wordt als individu voorop gesteld (egoïsme)

-        Leidt niet altijd tot rechtvaardigheid

-        Ontstaan paternalisme (er moet rekening gehouden worden de belangen van de maatschappij/corrigeren contract aan de hand van beschermingsbeginselen)

-        Vervolgens ontstond het fraternalisme (belangen van gemeenschap zijn niet zo zeer meer van belang, maar weer de belangen van diegenen die concreet bij het contract betrokken zijn -> nieuwe manier van controle uitoefenen op contract

Vormvrijheid (consensualisme)

Verbindende kracht van de overeenkomst (pacta sunt servanda)

Gelding

-        Gronden van (ver)nietig(baar)heid

-        Ongeoorloofde & aantastbare rechtshandeling

o   A. Persoon

o   B. Wijze van totstandkoming

o   C. Vorm

o   D. Inhoud

Begripsbepaling

-        Feitelijke onbekwaamheid

o   Art. 3:34 BW -> feitelijk niet bekwaam om rechtshandeling aan te gaan (bijv. geestelijke stoornis) -> wilsontbreken -> diegene die een verklaring aflegt onder invloed van een geestelijke overeenkomst, mag deze in beginsel vernietigen

-        Handelingsonbekwaamheid

o   In abstracto niet bekwaam om onaantastbare rechtshandelingen te verrichten -> kinderen (mits ze geen toestemming van ouders of vertegenwoordigers hebben/onder curatele gestelde personen

-        Handelingsonbevoegdheid

o   In concrete niet bevoegd om onaantastbare rechtshandelingen te verrichten -> voogd/mentor die t.a.v. de minderjarige die onder zijn toezicht staat

o   Rechter die in Amsterdam werkzaam is kan geen rechtshandelingen verrichten t.a.v. bijvoorbeeld een pand in Amsterdam

-        Beschikkingsonbevoegdheid

o   Mag niet beschikken over goederen waar anderen beschikkingsbevoegd over zijn

Wilsgebrek

-        Overeenkomst tot stand gekomen, doch vernietigbaar

-        Aanbod (wil ßà  verklaring) ßà Aanvaarding (wil ßà aanvaarding)

Dwaling – art. 6:228 BW

1)     Verkeerde voorstelling van zaken

2)     Causaal verband dwaling en overeenkomst

3)     Veroorzaakt door:

a.      Mededeling omtrent essentieel onderdeel of

b.      Zwijgen waar spreken plicht was of

c.      Wederzijdse dwaling

4)     Kenbaar voor wederpartij

5)     Geen uitsluitend toekomstige omstandigheid

6)     Niet voor rekening van de dwalende

-        Zie HR Inbev/Van der Valk

o   Van der Valk zit met huurovereenkomst -> mag door bestemmingsplan en verkeerd verhaal + gesloten overeenkomst geen Italiaans restaurant beginnen -> Van der Valk doet beroep op dwaling (onjuiste voorstelling van zaken, dacht dus restaurant te mogen beginnen/pand te mogen huren -> causaal verband tussen onjuiste voorstelling van zaken en overeenkomst) -> had deze huurkomst bij een juiste voorstelling van zaken dus niet gesloten -> die dwaling is veroorzaakt door een mededeling van Inbev of er is sprake van wederzijdse dwaling

o   Stelling Van der Valk: ‘’Inbev heeft gezwegen waar spreken zijn plicht was (bestemmingsplan achtergehouden) -> categorie 3b in schema -> Kenbaarheidsvereiste: Inbev wist dat het van belang was dat het Italiaanse restaurant werd geopend en hield het bestemmingsplan achter -> voldaan aan vereiste

-        Het bestemmingsplan betrof geen uitsluitend toekomstige omstandigheid

-        Inbev: ‘’ik wist niet dat de gemeente moeilijk ging doen -> Hof: ‘’je had dit moeten weten”

-        HR: ‘’Je hebt geen mededelingsplicht over informatie waarover je niet per se hoeft te beschikken’’ -> wederzijdse dwaling

-        Categorie: wederzijdse dwaling -> moeilijker te bepalen waar je het risico in zijn algemeenheid legt -> schenden mededelingsplicht is in strijd met de eisen van redelijkheid en billijkheid en zorgt ervoor dat je geen beroep kan doen op het schenden van de onderzoeksplicht -> dit werkt anders met wederzijdse dwaling -> hierbij hebben beide partijen onjuiste informatie verstrekt, bewijslast ligt meer in het midden

Gelding: vorm

-        Art. 3:37 BW

-        Art. 7:2 BW

-        Hoofdregel: contracten mogen vormvrij gesloten worden, indien er geen bepaling in de wet staat die de vorm bepaalt

-        De mondeling koop van een woning is nietig

Art. 3:40 BW

-        Uitzondering op het beginsel van contractvrijheid

-        Je mag in beginsel overeenkomsten sluiten over alles, tenzij dit artikel aangeeft dat dit niet is toegestaan

-        ‘’het lelijkste eendje van het BW”

-        Aparte volgorde:

o   Art. 3:40 lid 2

§  Dwingend recht (vb. art. 7:6 BW, 6:246 BW, WvSR)

§  Rechtsgevolg

·        Gesanctioneerd in wetsbepaling zelf

·        Ex. Art. 3:40 lid 2: nietig of vernietigbaar

o   Art. 3:40 lid 3

§  Vb: Winkeltijdenwet

·        Bepaalt wanneer en hoe lang winkels open mogen zijn

·        De strekking van deze wet is niet om de geldigheid van daarmee strijdige overeenkomsten aan te tasten

·        Opticien overtreedt bijvoorbeeld wet door om 11 uur ’s avonds brillen te verkopen (doorgaans gesanctioneerd in 3:40 lid 2)

·        Lid 3 legt de verkoper een boete op, de overeenkomst tussen verkoper en klant wordt niet aangetast

o   Art. 3:40 lid 1

§  Strekking wetsbepaling

§  Rechtsgevolg: nietig

§  Begrippen

·        Inhoud (prestaties)

o   Bijv. Geen vervoer van vee door gekke koeienziekte

·        Strekking (Er deugt iets niet aan de voor beide partijen kenbare voorzienbare gevolgen en motieven -> vb. mes kopen bij de Blokker is normaal, inhoud niet verboden -> als je tegen de verkoper vertelt dat je de enkele bedoeling hebt om iemand de keel door te snijden, is de overeenkomst op grond van de strekking dus nietig)

o   Vb. HR 19 december 2014, ECLI:NL:HR:2014:3650 (Esmilo/Mediq)

o   Overeenkomst van geldlening met het enkele doel liquide middelen te onttrekken aan het verhaal van schuldeisers

o   Strijd met goede zeden en/of openbare orde (al dan niet in strijd met wet)

Drugs kopen:

-        Verboden drugs te kopen/te verkopen/bij je te hebben

-        Overeenkomst met betrekking tot drugs is verboden

Heling (Art. 416 Sr.)

-        Beide overeenkomsten zijn nietig op grond van art. 3:40 lid 2 BW

Vernietigbare exoneratie:

-        ‘’De verkoper is jegens de koper niet aansprakelijk voor gebreken in de afgeleverde zaak.’’

-        ‘’Rechtsvorderingen van de koper ter zake van het feit dat de afgeleverde zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt, moeten binnen zes maanden na de aankoop worden ingesteld, op straffe van verval van deze vorderingen’’

o   Vernietigbaar o.g.v. 3:40 lid 2

-        ‘’Door ondertekening van deze overeenkomst aanvaardt de koper de absolute geldigheid van de algemene voorwaarden van de verkoper, zelfs als verzuimd wordt deze ter hand te stellen of als deze inhoudelijk onredelijk bezwarend worden geacht. Geen enkel daarin opgenomen beding kan door verkoper of koper opzij worden bezet.’’

o   Vernietigbaar o.g.v. 3:40 jo. 6:246 BW

Bereik 3:40 lid 2 & 3 BW

-        Beperkingen toepassingsgebied 3:40 lid 2 & 3 BW:

o   Wet in formele zin (valt onder lid 2, in strijd met andersoortige wet, dus in materiële zin -> naar lid 1 gaan)

o   Verrichten/aangaan rechtshandeling

-        Geen betrekking op:

o   Rechtshandelingen die in strijd zijn met lagere wettelijke bepaling (die niet op delegatie van formele wetgever berust)

o   Rechtshandelingen die door inhoud of strekking in strijd zijn met de wet