Inleiding Staats en Bestuursrecht - UU - Werkgroepopdrachten 2017/2018 - Week 2

Vragen

Vraag 1a

Op 5 november 2012, na een formatie van ongeveer twee maanden, kwam het kabinet Rutte II tot stand, bestaande uit de politieke partijen VVD en PvdA. Voor deze formatie werd een andere procedure gevolgd dan voorheen gebruikelijk was.

Geef aan hoe deze procedure verloopt en in welk opzicht zij anders is dan de procedure die daarvoor werd gevolgd? Geef ook aan wat de juridische grondslag van de nieuwe procedure is.

Vraag 1b

Waarom wordt er gesproken over een kabinetsformatie en niet over een regeringsformatie?

Vraag 2

Tijdens de campagnes voorafgaand aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 2010 en 2012 was er op RTL4 het zogenaamde ‘premiersdebat’ te zien, waarin de lijsttrekkers van de vier grootste politieke partijen de kans kregen zich te profileren. In 2017 was RTL4 eveneens van plan een dergelijk debat te organiseren, maar dat ging niet door omdat Mark Rutte en Geert Wilders niet wilden meedoen. Met de naam ‘premiersdebat’ wordt gesuggereerd dat kiezers rechtstreeks invloed kunnen uitoefenen op de keuze van de premier. Geef aan in hoeverre deze suggestie juist is.

Casus I

Op 20 augustus 2016 verscheen het volgende bericht op de website van de Telegraaf. Minister Schippers op het matje om ontbreken draaiboeken

Den Haag - De Tweede Kamer wil opheldering van minister Schippers (Volksgezondheid) na alarmerende berichten over haperende hulp aan gevaarlijke verwarde mensen. Gemeenten zouden uiterlijk deze zomer met een plan van aanpak komen over hulp aan loslopende psychisch gestoorden die mogelijk een gevaar vormen voor de samenleving. Gisteren werd echter bekend dat nog geen één gemeente zo’n draaiboek klaar heeft. VVD en D66 noemen het uitblijven van de broodnodige gemeenteplannen ’onacceptabel’. PvdA en CDA vinden het ’zorgelijk’, de PVV ’zeer pijnlijk’. Van minister Schippers willen ze weten hoe het mogelijk is dat gemeenten massaal de deadline overschrijden en wat daarvan de gevolgen zijn. De VVD-bewindsvrouw laat weten nog niet op de zaak te willen ingaan. De Tweede Kamer had ze eerder al beloofd om na het zomerreces met een brief te komen over de kwestie. Tot die tijd doet ze er geen uitspraken over. De meeste politieke partijen erkennen dat de materie niet eenvoudig is. Zo blijkt het in de praktijk nog steeds moeilijk te zijn om verwarde mensen van de straat te halen zolang ze dat zelf niet willen. Ook is het moeilijk om de vele langs elkaar heen werkende instanties te stroomlijnen. Minister Schippers heeft vlak voor de zomer een plan naar de Kamer gestuurd waardoor het mogelijk wordt om potentieel gevaarlijke mensen eerder, voor een korte periode te observeren en screenen. Familieleden van ernstig verwarde mensen kijken hier reikhalzend naar uit. De Tweede Kamer is positief over het plan en kondigt aan vaart te zullen maken met het bespreken ervan.

Bron: www.telegraaf.nl

Vraag 3

Hierboven wordt gesproken over het ‘op het matje roepen’ van een minister. Dat is een niet erg juridische manier om aan te geven dat de Kamer (of leden daarvan) van opvatting zijn dat de minister zich moet verantwoorden. In het hoorcollege is ingegaan op het leerstuk van ministeriële verantwoordelijkheid. De vraag of de minister hiervoor verantwoordelijk is, hoeft hieronder niet te worden besproken. Wel word je gevraagd om de verschillende manieren (ten minste 4, maar er zijn er wellicht zelfs nog meer) in kaart te brengen waarop een minister door de Tweede Kamer (of haar leden) kan worden gevraagd om inlichtingen. Geef daarbij ook aan wat de verschillen zijn tussen deze manieren.

Vraag 4

Stel dat de minister ook nadat zij verantwoording heeft afgelegd aan de Tweede Kamer zwaar onder vuur blijft liggen. In meerderheid in de Tweede Kamer is zelfs van opvatting dat de minister zou moeten opstappen en legt deze opvatting vast in een motie. De minister ziet dat echter niet zitten. Zij wil graag aanblijven en vindt eigenlijk dat de Kamer maar zelf zou moeten opstappen. Kan dat?

Vraag 5

Stel nu dat het in deze bijeenkomst centraal staande conflict niet zou hebben gespeeld tussen de minister en de Tweede Kamer, maar tussen de minister en de Eerste Kamer. Zou uw antwoord bij opdracht 2 dan anders luiden? Wij ontbinden de Eerste Kamer niet meer, omdat deze niet door het volk wordt gekozen, maar door de provinciale staten. De samenstelling van de provinciale state verandert niet na de ontbinding van de Eerste Kamer, waardoor de samenstelling van de nieuwe Eerste Kamer ook niet zal veranderen. Werkt vertrouwensregel wel in de Eerste Kamer (onduidelijk of deze wel werkt)?

Antwoordindicatie

Vraag 1a

Art. 139a RvOTK. Informatie fase en een formatie fase.

Vraag 1b

Omdat de koning ook deel uitmaakt van de regering en deze niet wordt gekozen art. 42 lid 1 Gw.

Vraag 2

Wij kiezen individuele personen. Art. H6 Kw: de politieke partijen maken hun kieslijsten. Als je zelf in staat bent het minimale aantal stemmen te halen, kom je sowieso in de TK, omdat de kiesdrempel is gehaald. Wanneer je de kiesdrempel zelf niet hebt gehaald, kan je alsnog in de TK komen, omdat de overige stemmen doorgegeven kunnen worden. Stemmen die kandidaat boven jou op de lijst te veel heeft, worden doorgegeven naar beneden. De nummer 1 op de lijst haalt vaak veel meer stemmen dan degenen onder hem op de lijst. De grootste partij heeft het meeste kans dat hun nummer 1 premier wordt en daarmee wordt dus inderdaad de suggestie gegeven dat je als kiezer wel invloed hebt op het benoemen van de premier.

Vraag 3

Ministeriële verantwoordelijkheid art. 42 lid 2 Gw: strafrechtelijke verantwoordelijkheid (uitgewerkt in de wet op ministeriële verantwoordelijkheid), civielrechtelijke verantwoordelijkheid, politieke verantwoordelijkheid. Alles wat namens de regering door een minister wordt gedaan, is de minister verantwoordelijk voor. Inlichtingenplicht art. 68 Gw: je moet als minister antwoord geven op de vragen van de TK Recht van interpellatie (art. 133 RvOTK): eerste instrument om het kabinet te controleren Schriftelijk vragenrecht (art. 134 jo. 135 RvOTK) Dertig leden debat (art. 54a RvOTK): lijkt heel erg op het recht van interpellatie. In praktijk wordt bijna altijd dit spoeddebat gebruikt. Mondelinge vragenrecht (art. 136 RvOTK): vragenuurtje op dinsdag in de TK. Recht van enquête (art. 70 Gw): vijfde middel om inlichtingen te krijgen. Hiermee wordt een onderzoek gestart. Dit vindt onder ede plaats, wanneer niet de waarheid wordt gesproken, ben je strafbaar. De TK kan ook iemand ophalen die niet wil komen (art. 28 Wet op de parlementaire enquête). Parlementaire ondervraging: mini-parlementaire enquête. Grondslag: protocol parlementaire ondervraging. Idee: parlementaire enquête ie meestal een heel groot circus met dikke rapporten en veel onderzoek vooraf. Soms wil de TK gewoon een ondervraging onder ede kunnen houden, waardoor de parlementaire ondervraging werd geïntroduceerd.

Vraag 4

De Tweede Kamer kan worden ontbonden (art. 64 lid 1 Gw). Het besluit van ontbinding wordt bij koninklijk besluit worden genomen, dus door de regering. Een minister alleen kan dit dus niet doen. Na het ontbinden van de TK moeten er ook nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven (art. 64 lid 2 Gw). Wanneer de Tweede Kamer wordt ontbonden, moet ook de regering zijn ontslag aanbieden (ongeschreven regel). De bepaling van art. 64 Gw hebben we nog steeds nodig, omdat hiermee nieuwe verkiezingen uitgeschreven kunnen worden. Wanneer een kabinet er samen niet uitkomt en regeringspartij(en) ontslag aanbieden, kunnen er twee dingen gedaan worden: 1. Ontslag accepteren, zonder nieuwe verkiezingen opzoek gaan naar een nieuwe meerderheid in de Tweede Kamer – wordt in Nederland nooit gebruikt. Uitschrijven van nieuwe verkiezingen, nieuwe (in)formatieproces, met een nieuw kabinet – de enige manier volgens het staatsrecht om dat te doen is art. 64, de ontbinden.

Vraag 5

Ja: deze regel is nog nooit ingeroepen, maar wanneer de EK dit wel zou doen, zou de minister eigenlijk niks anders kunnen doen dan aftreden (omdat de EK anders geen enkele wet van die minister meer goedkeurt totdat deze aftreedt). Nee: de regel is nog nooit ingeroepen. Vertrouwensregel zonder ontbindingsmogelijkheid (door geen nieuwe verkiezingen kunnen hebben) heeft niet veel zin.