Onderneming en recht hoorcollege 9 Rechten UL B2 (2019-2020) - Vertegenwoordiging

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Vertegenwoordiging bij personenvennootschappen en rechtspersonen (algemeen)
• Vertegenwoordiging bij personenvennootschappen
• Vertegenwoordiging bij vof en de gewone vennoten van een cv
• Vertegenwoordiging bij de rechtspersoon
• De commanditaire vennoot in een cv

Algemeen zijn er drie systemen van vertegenwoordiging. In het algemeen vermogensrecht wordt de volmacht gebruikt. Bij personenvennootschappen speelt dit ook een rol, daar is er vertegenwoordiging door de vennoten. Bij rechtspersonen vindt vertegenwoordiging plaats door het bestuur en de bestuurders. Dit is een totaal eigen systeem van vertegenwoordiging, waarin de volmacht geen enkele rol meer speelt (het 'richtlijnstelsel').

De volmacht staat omschreven in art. 3:60 lid 1. Het uitgangspunt is dat de volmachtgever alleen gebonden wordt zolang de gevolmachtigde binnen de grenzen van de volmacht blijft (art. 3:66 lid 1). Hier zijn echter correcties op, bijvoorbeeld als de volmachtgever de schijn gewekt heeft dat de gevolmachtigde vertegenwoordigingsbevoegd was (art. 3:61 lid 2). Ontoereikende volmachten kunnen achteraf bekrachtigd worden (art. 3:69 lid 1). Personen die handelen zonder volmacht zijn schadeplichtig.

Vertegenwoordiging bij personenvennootschappen en rechtspersonen (algemeen)

Allereerst gaat het dan over de maatschap, de vof en de cv (behalve de commanditaire vennoten). Een derde grondtrek van het ondernemingsrecht is dat er een onderscheid is tussen interne besluitvorming en externe vertegenwoordiging, waarbij gebreken in de besluitvorming de geldigheid van de vertegenwoordiging niet aantasten. Dit is een belangrijke achtergrond van het regelen van de vertegenwoordiging. Dit ter bescherming van de wederpartij.

Vertegenwoordiging bij personenvennootschappen

De vertegenwoordiging door de vennoten kent een eigen wettelijke regeling. Uitgangspunt in de wet: een maat is niet automatisch vertegenwoordigingsbevoegd, de overige maten moeten hem een volmacht verlenen. Dit betekent dat wederpartijen zich ervan moeten verzekeren dat degene met wie ze handelen een volmacht heeft. Art. 7A:1679 en 7A:1681 geven dit weer. Ook hier werkt echter het leerstuk van de opgewekte schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid. Ook is er de herstelmogelijkheid van bekrachtiging. Echter, in afwijking van Boek 3 bindt de maat die handelt zonder volmacht zichzelf. Hij wordt zelf contractspartij. Ook is vertegenwoordiging wettig in geval het voordeel voor de maatschap oplevert (baattrekking).

Vertegenwoordiging bij vof en de gewone vennoten van een cv

Uitgangspunt in de wet: een vennoot van een vof is automatisch vertegenwoordigingsbevoegd (art. 17 lid 1 WvK). Wel is het zo dat vennoten van de vertegenwoordigingsbevoegdheid uitgesloten kunnen worden. Dit wordt dan weergegeven in het handelsregister. Uit lid 2 blijkt dat vennoten ook via de vennootschapsovereenkomst beperkt kunnen worden. Ook dit heeft derdenwerking, mits ingeschreven in het handelsregister. Ook handelingen die 'niet tot de vennootschap betrekkelijk zijn' vallen buiten de vertegenwoordigingsbevoegdheid. Dit zijn rechtshandelingen waarvan ook de wederpartij moest begrijpen dat ze op geen enkele wijze aan de bedrijfsactiviteiten van de vennootschap kunnen bijdragen. Ook hiervoor moet de omschrijving van de werkzaamheden van de vennootschap in het handelsregister geraadpleegd worden. Uiteraard is er geen probleem als de gezamenlijke vennoten de handelende vennoot (die anders uitgesloten zou zijn van vertegenwoordiging) een volmacht geven.

Ook hier verbindt de volmacht die onbevoegd vertenwoordigend handelt zichzelf. Ook hier is er de bevoegde vertegenwoordiging in geval van baattrekking.

Vertegenwoordiging bij de rechtspersoon

Het uitgangspunt is hier vertegenwoordiging door het bestuur en de individuele bestuurders. Dit is het gevolg van een Europese regeling (richtlijn). De volmacht speelt hier geen enkele rol meer. Hier worden vooral de nv/bv besproken, maar voor de vereniging en stichting geldt grotendeels hetzelfde. Art. 2:130/240: 'Het bestuur vertegenwoordigt de vennootschap, voor zover uit de wet niet anders voortvloeit'. De bevoegdheid tot vertegenwoordiging die aan het bestuur/de bestuurder toekomt, is onbeperkt en onvoorwaardelijk, voor zover uit de wet niet anders voortvloeit. Een wettelijk toegelaten of voorgeschreven beperking kan echter door de vennootschap ingeroepen worden (lid 3 en 4). Dit betekent dat alleen beperkingen of voorwaarden die uit de wet voortvloeien, ingeroepen kunnen worden tegenover derden. Deze wettelijke beperkingen zijn er echter niet veel. Uiteraard kunnen er binnen het bestuur wel verdere afspraken gemaakt worden, maar deze hebben geen externe werking (het zijn slechts interne instructies).

Aan de vertegenwoordigingsbevoegdheid van het bestuur als geheel kan niet afgedaan worden; dit kan alleen bij individuele bestuurders (Art. 2:130/240 lid 2, 2e volzin). Wanneer de wettelijk toegestane beperkingen in de statuten en het handelsregister opgenomen zijn, hebben ze externe werking. Ook kan besloten worden dat een bestuurder slechts met 'medewerking van anderen' mag vertegenwoordigen. Dit wordt ook wel de 'meerhandtekeningenclausule' genoemd (lid 2, 3e volzin). Dit zijn de enige wettelijke mogelijkheden die Boek 2 biedt. Alle andere bepalingen, die bijvoorbeeld wel in de statuten en zelfs in het handelsregister gepubliceerd zijn, hebben geen externe werking. Als er in de statuten bijvoorbeeld staat dat sommige besluiten van het bestuur eerst goedgekeurd moeten worden door de ledenvergadering, hebben overeenkomsten die het bestuur zonder goedkeuring sluit gewoon rechtsgeldigheid (art. 2:107a lid 2, art. 2:164/274).

Uit het richtlijnstelsel vloeit ook voort dat alleen Europese regelgeving de bevoegdheid van bestuur en bestuurders kan beperken. Bovenstaande wetsartikelen uit het Nederlandse recht zijn dus eigenlijk overbodig. 

Ook als de wederpartij weet dat de vertegenwoordigende bestuurder volgens interne afspraken bepaalde beperkingen op zijn vertegenwoordigende bevoegdheid heeft, kan de bv/nv dit niet tegenwerpen als zij onder de overeenkomst uit wil. De vertegenwoordigingshandeling blijft geldig.

De commanditaire vennoot in een cv

Art. 20 lid 2 WvK: Commanditaire vennoten mogen geen daad van beheer verrichten of in de zaken van de vennootschap werkzaam zijn, zelfs niet krachtens een volmacht. Wanneer dit overtreden wordt, is de commanditaire vennoot hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden en verbintenissen van de vennootschap. Hierover is een belangrijk arrest gewezen (Lunchroom De Katterug): hier hadden commanditaire vennoten een huurbeëindigingsovereenkomst en een huurovereenkomst mede ondertekend. Hadden zij hierdoor het bestuursverbod overtreden? De rechtbank en het Hof stelden dat hiermee inderdaad art. 20 lid 2 WvK overtreden was, ook al was de wederpartij ervan op de hoogte dat zij geen beherend vennoten waren. De Hoge Raad stelde vervolgens dat de sanctie van art. 21 WvK in evenredige verhouding moet staan tot de aard en ernst van het handelen van de commanditaire vennoot. Onder omstandigheden moet de rechter kunnen beslissen de sanctie achterwege te laten of te beslissen dat het gevolg ervan wordt beperkt tot bepaalde verbintenissen.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen tentamenvragen behandeld.