Psychologische gespreksvoering
Hoofdstuk 6.5
Regulerende vaardigheden

Terugkoppelen naar (begin)doelen

Terugkoppelen naar begindoelen is de vaardigheid van de hulpverlener om te zorgen voor haalbare doelen en deze effectief te bewaken en na te streven.

Het doel van de hulpverlening is de oplossing van de problemen. Om dit te bereiken worden subdoelen gesteld. Deze moeten realistisch gesteld worden.

Als de cliënt in de fase van probleemverheldering meerdere thema’s aanvoert, dan wordt het subdoel het apart bespreken van de thema’s, tot ze allemaal voldoende verhelderd zijn.

De doelen en plannen die van te voren gesteld zijn hebben niet tot gevolg dat alles tot in details geregeld is. Het is belangrijk om doel-terugkoppelingsvragen te stellen. Hiermee worden resultaten geëvalueerd aan de hand van de gestelde doelen. De antwoorden hierop kunnen leiden tot bijstelling van de oorspronkelijke doelen.

Situatie verduidelijken

Situatie verduidelijken is de vaardigheid van de hulpverlener de in het gesprek of in de relatie opduikende onduidelijkheden tijdig te onderkennen, het belang ervan te beseffen en deze in het gesprek ter sprake te brengen.

Deze vaardigheid is altijd belangrijk, met name as de wederzijdse verwachtingen niet (meer) op elkaar afgestemd zijn. De samenwerking zou zo kunnen worden verstoord en de vaardigheid is om deze verstoring te herstellen. Hiervoor moet de hulpverlener goed doel en inhoud van het proces in de gaten houden.

Er moet hier sprake zijn van een metagesprek waarin men afstand neemt van het onmiddellijke gesprek (een gesprek over het gesprek).

Om situatie-verduidelijken te kunnen toepassen is het nodig dat de hulpverlener enige distantie bewaard ten opzichte van wat er in het gesprek onmiddellijk gebeurt.  

Een situatieverduidelijking als de cliënt iets wil wat niet spoort in het gesprek werkt in zeven stappen: 1) een parafrase en/of gevoelsreflectie om te laten merken dat de hulpverlener snapt wat de cliënt wilt 2) metacommunicatie over het ‘misverstand’ in het onmiddellijke gesprek 3)  mededeling over wat de hulpverlener niet wilt en waarom niet 4) mededeling over wat de hulpverlener wel wil en waarom 5) hulpverlener vangt de reactie van de cliënt op met parafrases en/of reflecties, en soms toelichting 6) afspraak maken over ‘herstelde’ aanpak volgens stap 4 7) terug naar het onmiddellijke gesprek en de vraag die daar het laatst aan de orde was.

Als de hulpverlener geen initiatief neemt om datgene wat er in het gesprek gebeurt aan de orde te stellen, dan blijven er impliciete verwachtingen een rol spelen.

Het gesprek stoppen en een bespreking arrangeren op metaniveau verhoogt de kans dat onduidelijkheden de wereld uit worden geholpen.

Afsluiten van het gesprek

Om de tijd te bewaken is het in het algemeen verstandig om de beschikbare tijd aan het begin van het gesprek of de gesprekken aan te kondigen. De hulpverlener moet de tijd in de gaten houden. In de loop van het gesprek moet hij op de tijd letten bij het kiezen van doelen en onderwerpen en bepalen of die haalbaar en bespreekbaar zijn binnen de tijd. Ook moet de hulpverlener de cliënt aan de afspraak herinneren als de tijd bijna om is.

Als de verbale kwaliteiten van de cliënt het toelaten, is het nuttig hem te vragen een samenvatting te geven van wat er besproken is. Zo brengt hij er zelf structuur in en kan de hulpverlener nagaan of hij de kernpunten heeft opgepikt.

Een mogelijkheid om het gesprek af te sluiten is een metagesprek over hoe de cliënt het gesprek ervaren heeft.  Dit versterkt het vertrouwen, maar het is wel verstandig om niet elk gesprek te doen.

De hulpverlener moet tijdig voorzien dat ze samen naar een afronding toe gaan werken en moet dit aan de cliënt voorleggen.