Deze samenvatting bij Globalization: the key concepts (Eriksen) is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

Dit boek bespreekt slechts een kleine fractie van alles wat te maken heeft met globalisering en transnationalisme vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw. Het is niet mogelijk om een overzicht te geven van alles wat er in de wereld gebeurt. Er zijn zowel politieke, economische, culturele als ecologische aspecten die gepaard gaan met globalisering.

Introductie

Globalisatie is een populaire en moderne term geworden, voor de laten jaren tachtig van de vorige eeuw werd deze term nog maar nauwelijks gebruikt. Het proces van globalisering heeft altijd bestaan, doordat men altijd al met elkaar in contact stond. Echter is het pas sinds de laten jaren tachtig dat dit proces in een grote versnelling geraakt is. Vanaf de negentiende eeuw werd de wereld kleiner door de koloniaal imperialisme, ook de politieke ideologieën werden steeds globaler in hun ambities. Natuurkundige ontdekkingen, technologische ontwikkelingen en industrialisatie zorgden voor nieuwe wereldlijke mogelijkheden. Dit alles bij elkaar zorgde voor een groei van de internationale handel. De uitvinding van de telegram zorgde ervoor dat men een boodschap over kon brengen zonder dat er fysieke verplaatsing nodig was, berichten konden door de trans- Atlantische kabel (1866) naar de overkant worden gestuurd. In de twintigste eeuw gingen de technologische ontwikkelingen op het gebied van communicatie verder; de komst van o.a. het vliegtuig, de radio en de tv. De tweede wereldoorlog was de tot dusver enige oorlog waar mensen van alle continenten met elkaar in gevecht waren. Na deze oorlog groeide de globale verbondenheid, zo kwamen er steeds meer transnationale bedrijven en NGO’s bij. Er zijn zowel theorieën die beweren dat door globalisatie derde wereld landen zouden opkomen als dat er theorieën zijn die beweren dat het imperialisme zou aanhouden en dat er mensen zullen zijn die deze landen zullen blijven uitbuiten, waardoor derde wereld landen onderontwikkeld zullen blijven. Er ontstond een verdeelde aardbol met in het midden de rijke landen als het centrum en de arme landen als periferie, de zogenoemde tweede wereldlanden vormen hierbij de semiperiferie.

Globalisatie vandaag de dag
Veel plekken van de wereld staan met elkaar in contact en zijn zich hiervan bewust, deze wereld is vooral tot stand gekomen na de koude oorlog zo ongeveer tussen 1989 en 1991. De tweedeling van de wereld in het Oostblok en het westerse blok maakten het voorheen moeilijk de wereld als een geheel te zien. Door de val van het communisme in het Oostblok werd de wereld weer een geheel. Internet bracht tevens veel veranderingen teweeg, de meeste zakelijke communicatie gaat tegenwoordig via de e-mail. De komst van mobiele telefoons heeft er verder voor gezorgd dat mensen altijd bereikbaar zijn. Identiteitspolitiek vormde ook een sleutelrol, door een bepaalde religie, etniciteit of nationaliteit te propageerden kwamen er pull- en pushfactoren voor migratie. Al deze veranderingen sinds de late jaren tachtig wil niet zeggen dat de gehele wereld is getransformeerd sinds deze tijd. De bewustzijn van het globale contact geeft ons veel mogelijkheden, maar maakt ons tegelijkertijd zeer kwetsbaar.

Wat globalisatie niet is
Globalisatie is geen recent proces wat pas begonnen is in de jaren tachtig. Globalisering gaat ver terug in de geschiedenis, wereldsystemen bestonden al een hele lange tijd. Globalisatie is ook geen nieuw woord voor economisch imperialisme of culturele verwesterlijking. Het lijkt alsof rijke landen dominant zijn, echter is dit nooit statistisch bewezen. Daarnaast gaat deze mening alleen uit van economische stromen en niet van andere stromen die bij globalisering horen. Ook zijn transnationale stromingen niet eenzijdig, er gaan dus niet alleen stromingen vanuit rijke landen richting armere landen. Globalisatie is niet hetzelfde als homogenisering, ook al doen we hetzelfde als wat mensen aan de andere kant van de wereld doen we behouden een stukje eigen etniciteit. Globalisatie staat niet lijnrecht tegenover mensenrechten, globalisatie heeft juist voor een verspreiding van de mensenrechten gezorgd. Als laatste is globalisatie niet perse een bedreiging voor de lokale identiteit, sterker nog globalisering leidt vaak tot een sterke mate van lokalisering en opleving van de lokale identiteit.

Globalisering en sceptici
Niet iedereen is het er over eens dat we tegenwoordig in een globaal tijdperk leven. Sceptici denken dan vooral aan blijvende natiestaten en tonen aan dat er ook groepen zijn die nog weinig te maken hebben met globalisering. Anderen zeggen dat tijdens het belle époque er veel meer sprake was van globale integratie. Weer anderen zien eerder een proces van internationalisatie en regionalisatie gaande. Ook de identiteitspolitiek op het gebied van religie, etniciteit en nationaliteit is in opkomst wat eenheid van een kleiner deel alleen maar versterkt.

Dimensies van globalisering

De globalisering van de twintigste eeuw heeft een paar opvallende kenmerken, welke later in het boek behandeld zullen worden:

1. disembedding

2. versnelling

3. standaardisering

4. onderlinge verbondenheid

5. verplaatsing

6. mixen

7. kwetsbaarheid

8. re-embedding

Globalisering werkt niet slechts een richting op, daarnaast kent globalisering geen einde en geen innerlijk doel. Er is objectieve en subjectieve globalisering, objectieve globalisering wil zeggen dat men is opgenomen in een groot transnationaal netwerk zonder daar echt bewust van te zijn, bij subjectieve globalisering is zich bewust van de processen die plaatsvinden. Eriksen gaat uit van het brede concept van globalisering en bekijkt deze op elk gebied, bekijkt zowel vroegere als huidige globalisatieprocessen en gaat er niet van uit dat globalisatie gepaard gaat met neoliberalisme of democratie.

1. Disembedding

Een natiestaat heeft duidelijke grenzen, toch zijn de grenzen niet absoluut. Door deterritorialisering door onder meer migratie en economische investeringen raken mensen minder gebonden aan een gebied. Naties wonen en leven niet langer gecentreerd in een natiestaat.

Globalisatie en afstand
Alle hedendaagse globalisatieprocessen zorgen ervoor dat afstand er minder toe is gaan doen. Door ontwikkelingen op het gebied van communicatie technologie, waarvan internet de belangrijkste is, en door de verspreiding van kapitalisme is plaats relatief geworden. Als het niet meer uitmaakt waar iets vandaan komt of waar iets geproduceerd is, waardoor iets losraakt van de originele context, is het disembedded. Het gaat om overspanningen van tijd en ruimte, alles is versneld en ruimte is relatief.

Naar een abstractere wereld
De geschreven taal was de eerste uitvinding die ervoor gezorgd heeft dat mensen niet langer samen hoeven te zijn om met elkaar te kunnen communiceren. De bijbel is het belangrijkste geschreven werk ooit, het heeft voor een enorme taalevolutie gezorgd. Taal heeft ervoor gezorgd dat de geschiedenis, maar ook wetten vastgelegd konden worden. Ook kwam er door de geschreven taal een basisadministratie. De samenleving veranderde van concreet, mensen hadden veel contact, naar abstract, mensen hadden weinig echt contact met elkaar.

Abstracte tijd en temperatuur

De komst van de kalender en vooral de komst van de mechanische, en daarmee precieze, klok, maakte het mogelijk om accurate afspraken te kunnen maken. De klok zorgt ervoor dat tijd iets wordt wat bestaat, wat men kan gebruiken bij planningen, toch blijft tijd een abstracte eenheid. De komst van de mechanische klok heeft ervoor gezorgd dat mensen samen afspraken kunnen maken, er bestaat maar één tijd en men kan bijeenkomen op een eenduidig afgesproken tijdstip. De komst van de thermometer deed hetzelfde, er bleef door deze uitvinding slechts een eenduidig begrip over van warm of koud.

Geld als betekenis van communicatie
Tegenwoordig is geld machtiger geworden dan technologie. Geld is een universeel betaalmiddel geworden en heeft er daardoor voor gezorgd dat de wereld dichterbij elkaar kwam. Iedereen kan handel met elkaar drijven middels geld.

Abstracte muziek
Men is in de muziek hetzelfde notenschrift gaan gebruiken, waardoor elk stuk overal ter wereld ten gehore kan worden gebracht. De muziek van een componist is daarmee niet langer gebonden aan alleen deze componist. Ook werden toonladders bedacht die tonen hetzelfde maken en kwam er de centrale A, deze A klinkt bij elk instrument hetzelfde.

Stroomgebieden

Praktische kennis is voortaan wereldwijd te verkrijgen en is vastgelegd in een abstract systeem, deze vinden we terug in elke vorm van logica en wetenschap. De drukkunst en de industrialisatie hebben er aan meegewerkt dat deze vastgelegde praktische kennis verspreid konden worden. Door de drukkunst waren er veel meer werken beschikbaar, vooral meerdere exemplaren van een werk, en werden boeken goedkoper en daardoor toegankelijk voor een groter publiek. De drukkunst vroeg om een standaardisering van een taal, een taal zorgde voor meer eenheid. De drukkunst was tevens belangrijk voor de educatie, kennis werd meer verspreid dan vroeger.

Andere mechanismen van disembedding
Arbeidscontracten zorgden voor de groei van het kapitalisme, het was een instrument om macht mee vast te leggen. Het contract bracht verplichtingen met zich mee, maar voor de arbeider ook vrijheden; hij kon zijn werk opzeggen wanneer hij maar wilde. Een arbeidscontract draait om de mechanische tijdsstructuur, het legt arbeidsuren vast. Daarnaast maakt een contract gebruik van het globale betaalmiddel; het loon werd uitbetaald in de vorm van geld.

Met disembedding zijn er symbolische tekens gekomen, dit zijn creaties die eigenlijk altijd een abstracte waarde zullen blijven hebben; zoals geld en er zijn expertise systemen gekomen; hierbij gaat het om wetenschap en de vastgelegde waarheden.

Kritieken van disembedding
Augé omschrijft dat in de abstracte wereld van vandaag de dag het lokale en specifieke of eigenaardige van een plaats is verdwenen. Paul virilio ziet het proces van disembedding als de voorbode van de dood van de maatschappij, mensen staan niet langer direct met elkaar in contact.

2. Acceleratie

Acceleratie is een centraal verschijnsel van globalisatie, in de hedendaagse wereld verloopt alles steeds sneller en sneller. Door deze versnelling is de wereld gekrompen en lijken afstanden te zijn afgenomen, de wereld komt dichter bijeen.

De compressie van tijd en ruimte
Tijd en plaats zijn steeds dichter tot elkaar gekomen, men kan steeds sneller de andere kant van de wereld bereiken. Deterritorialisatie heeft hier veel mee te maken, het maakt niet meer uit waar iets vandaan komt, want het kan de plek waar het naartoe moet in een hele korte tijd bereiken. Doordat communicatie middelen niet langer verbonden zijn aan kabels is doen plaats en ruimte er niet meer toe. Technologische veranderingen zijn dan ook benodigde voorwaarden van de compressie van tijd en ruimte. Echter moeten de veranderingen wel bestudeerd worden binnen hun context, veranderingen hebben op verschillende culturen andere uitwerken en zijn van verschillende betekenissen. De wereld is als het ware een stuk dichterbij gekomen en de manier waarop wij presenteren aan de rest van de wereld is veranderd. Zo hebben wij nu een beeld van mensen die aan de andere kant van de wereld leven zoals Afrika en Azië.

Versnelde veranderingen
Tijd als hetgeen dat juist afstand en nabijheid creëerde, iets kon immers te laat zijn of iets kon lang duren om te bereiken, is verdwenen. Men kan tegenwoordig oorlog voeren een land aan de andere kant van de aardbol, door middel van vliegtuigen kunnen legers snel gemobiliseerd worden. Nieuwe technologieën worden steeds sneller over de wereld verspreid, nieuwe technologieën komen ook steeds vaker in gebieden terecht die daar eerst nog weinig mee te maken hadden. Door nieuwe technologieën, vooral door computers, kon de distributie ook versneld worden. Door de consumptie van nieuwe informatie veranderd de wereld sterk. Toch is deze versnelling onevenredig verdeeld, de middelen voor versnelling ontbreken in armere landen.

Versnelling van de media

Een item verliest tegenwoordig al snel zijn nieuwswaarde, als het niet zeer recent is, is het niks meer waard. Nieuws verspreid zich via steeds meer soorten van media, zo is er tegenwoordig ook een digitale krant beschikbaar via het internet. Een item overleeft het totdat het wordt vervangen of aangevuld is. Ook is er steeds meer fragmentarisch nieuws, voor mensen die snel willen weten wat er in de wereld gebeurd. Door de korte nieuwswaarde moet alles snel gepresenteerd worden en is er steeds minder oog voor de manier van presenteren.

Gelijktijdigheid

Iedereen kan tegelijkertijd gebruik maken van dezelfde vormen van communicatie middelen. Men kan op hetzelfde tijdstip hetzelfde nieuws lezen, het gaat hierbij juist om mensen die duizenden kilometers van elkaar gescheiden zijn. Ook al hebben ze toegang tot dezelfde communicatiemiddelen wil dit nog niet zeggen dat iedereen ter wereld evenveel geïntegreerd is in de geglobaliseerde wereld. Dit heeft te maken met de cultuur , niet iedereen zal evenveel behoefte hebben aan nieuwe middelen van communicatie.

Verdere implicaties van acceleratie
IJstijd is vroeger, oud en historisch en er is nog volop ruimte voor ontwikkeling. De momentele tijd is nu met een paar connecties naar een verleden of een toekomst. Toch zijn alle plekken ter wereld tegenwoordig hedendaags te noemen, toch zijn er nog wat uitgezonderde geibeden. De meest moderne samenlevingen leven in een informele maatschappij, de voorgaande stap was de industriële samenleving. Elke generatie zal zijn omgeving claimen als uniek, terwijl deze best overeen kan komen met andere omgevingen, tijdperken zijn wel allemaal uniek.

3. Standaardisering

Globalisering bouwt voort op het werk van een natie om dezelfde standaarden te creëren, vergelijkingen te kunnen maken en bruggen te kunnen bouwen, oftewel voortbouwen op de translate tussen voorheen van elkaar verwijderde werelden. Alles wordt nu naar het algemene getrokken, naar een soort standaard voor de gehele wereldbevolking. Standaardisering zorgt ervoor dat men gegevens met elkaar kan vergelijken, het is een kwestie van synchroniseren.

Enkele standaarden van een globale moderniteit

• monetaire economie; we hebben een gedeelde wereldeconomie, een gedeeld systeem en deze monetaire economie heeft de norm gekregen.

• formele educatie; deze is nodig om de standaarden te leren, maar wordt vooral belangrijk geacht om iets in het leven te kunnen bereiken.

• politieke eenheid en politieke partijen; zij representeren de meerderheid binnen een natie

• nationalisme; ideologieën zijn vaak gebonden aan een natie

De natiestaat zorgt voor een uniform en universeel kader voor sociale organisaties op grote schaal. Ook de natiestaat is beïnvloed door de hedendaagse wereld.

Enkele hedendaagse vormen van standaardisering
Een doel van standaardisering is het creëren van vaardigheden die het mogelijk maken om werk uit te wisselen. Een gestandaardiseerde wereld is een wereld waarin men dezelfde noemers heeft binnen communicatie. Industriële productie synchroniseert het werk en de producten. Schrijven, geld, loondienst, politieke partijen en de staat zijn sleutel dimensies als het gaat om standaardisatie die globale integratie mogelijk maken. Ook de standaardisering van tijd, en met name de komst van de verschillende tijdzones, was een erg belangrijke standaardisering. Toch is standaardisering niet iets van deze tijd, men heeft altijd getracht te kunnen vergelijken en daarom getracht te standaardiseren. Door standaardisering raken echter ook specifieke oude tradities van naties in verval.

Veroudering
Door standaardisering verdwijnen er veel overtuigingen, vaardigheden, kunstvormen en praktijken, deze vormen vormde niet de standaard norm. Unieke manieren van leven en unieke wereldvisies zijn inmiddels verloren gegaan. Dit verlies is niet nieuw, echter is het tempo waarop oude bestaansvormen verloren raken omhoog gegaan. Ook het aantal gesproken talen neemt in rap tempo af. Slechts enkele talen zijn vastgelegd en bijna elke natietaal heeft slechts een voertaal, deze voertaal is de vastgelegde taal.

De globalisering van niks
Er zijn twee doordringende tendensen:

1. de grobalization van niets en

2. de globalisatie van iets.

Globalisatie is hetgeen wat bijzonder is voor een gebied, het wordt lokaal geproduceerd en gecontroleerd. Globalisatie is iets wat centraal wordt ontvangen, gecontroleerd en waarbij er relatief geen onderscheid is in inhoud. Bij globalisatie gaat het bijvoorbeeld om een bijzondere wijn van een bijzondere druif en bij globalisatie gaat het om alledaagse niet bijzondere wijn die lijkt op vele andere wijnen. Niet alle producten worden overal ter wereld gekocht, er blijven streekproducten bestaan al neemt het aantal streekproducten sterk af.

Mcworld en zijn ontevredenheid
Het gaat om een bipolaire wereld waar kapitalisme en consumeren (McWorld) tegenover lokaal verzet en lokale alternatieven staan. Het individu heeft slechts weinig ruimte om te besluiten tot welke van deze twee polen hij wil behoren. Er is voor het individu weinig ruimte om te onderhandelen over politiek, een eerlijk distributiesysteem met veel voordelen en om te onderhandelen. MCworld heeft teveel macht, waardoor groepen kwetsbaar worden en ontevreden zijn.

Microsoft Word
Het computerprogramma microsoft word om teksten mee te typen is zeer dominant geworden. Microsoft word heeft om zijn dominante markt positie te vergroten een deal gesloten met windows, waardoor het moeilijk is om op een windows computer met andere software dan word te werken om bestanden te typen. Echter is er niet goed gekeken of microsoft word wel de beste software is en of het voornamelijk voordelen heeft. Middels de dominante marktpositie was het voor microsoft vrij eenvoudig om macht uit te oefenen. Het gaat om padafhankelijkheid, hoe meer mensen dezelfde software gebruiken, hoe moeilijker het wordt om samen te werken met mensen die andere software gebruiken. Verder is het succes rondgegaan via het sneeuwbaleffect, de werking op andere na het horen van positieve reacties. Dit sneeuwbaleffect leidt tot onderhandelingen met bestuursorganisaties, grote corporaties en andere grote consumentengroepen.

Mensenrechten en identiteitspolitiek
Men heeft ook geprobeerd om de rechten en identiteitsnormen voor mensen te standaardiseren. Mensenrechten zijn afkomstig uit een bepaalde context en worden toegepast in een bepaalde, vaak andere context. Mensenrechten zijn universele principes met een lokaal element. Etniciteit is nodig om culturen met elkaar te kunnen vergelijken. Om elkaar te kunnen begrijpen zijn gestandaardiseerde vormen van religie ook noodzakelijk.

De niet gestandaardiseerde

Dit zijn de mensen die niet of nauwelijks zijn meegegaan in het proces van standaardisering. Deze mensen verkiezen hun eigen tradities, waarden en praktijken boven de standaarden. Echter komen zij slecht mee in het proces van globalisering en raken zij steeds meer geïsoleerd.

4. onderlinge verbondenheid

Door de enorme verbondenheid is er ook veel nieuwe concurrentie gekomen in de wereld, vooral Azië is een lage prijs aanbieder. Kleine veranderingen hebben een groot effect door globalisering, ook door de translatie kan een kleine aanmerking een groot effect hebben. Door de effecten van globalisering zijn natiestaten niet meer in de mogelijkheid om helemaal zelfvoorzienend te kunnen zijn, ze zijn afhankelijk geworden van andere staten.

De netwerk samenleving
De meeste sociale organisatie van politiek, economie en van het maatschappelijke middenveld is van een relatief stabiele hiërarchie veranderd in een flexibele vorm. Deze netwerken zijn onpersoonlijk, transnationaal en kortstondig geworden. Netwerken hebben allemaal een andere machtshiërarchie, degene met wie iedereen aan relateert, de spin genoemd, is de machtigste persoon binnen deze organisaties. Interne en externe conflicten bij deze organisaties vinden plaats tussen de autonomie en de afhankelijkheid, oftewel tussen abstracte identiteiten. Het web waarbij economische globalisatie en de informatie technologie, die met elkaar gepaard gaan, heeft ervoor gezorgd dat afstand niet meer uitmaakt.

Communicatienetwerken
netwerken via computers en mobiele telefoons is niet gebonden aan plaats en is daarmee gedeterritorialiseerd. Van deze netwerken wordt verwacht dat ze snel en efficiënt zijn, veel communicatie is tegenwoordig transnationaal mede dankzij deze middelen. Communicatiemiddelen vormen niet de inhoud van globalisering of van het contact tussen mensen.

Het globale economische netwerk
De productie van fabrieken groeide door de machineringen de productielijnen die zijn ingevoerd. Door de groei van de wereldeconomie kwamen de grote organisaties en bedrijven in een crisis terecht, vooral door de concurrentie die opkwam door de globalisering. Aan de andere kant zijn er ook grote corporaties geweest die juist voordelen hebben gehad van de toegenomen globalisatie, deze bedrijven zijn gegroeid. Vooral transnationale organisaties zijn enorm gegroeid en hun macht is toegenomen. De technologie die netwerken mogelijk maakt is het centrum geworden van de globale economie. Kapitalisme bestaat overal als het systeem van distributie, productie en consumptie. Men vindt overal vraag en aanbod marktmechanisme en men werkt met lonen.

Niet iedereen is het ermee eens dat de wereld nog maar een economisch systeem kent:

• in sommige opzichten is de economie minder geïntegreerd en open dan tijdens het belle epoque.

• transnationale bedrijven zijn geworteld in een nationale economie

• de meeste investeringen vinden plaats in rijke landen of zijn investeringen in andere rijke landen

• de grootste economische machten (Europa, Noord-Amerika en Japan) hebben de touwtjes van de wereldeconomie in handen kunnen daardoor de wereldpolitiek ook veelal leiden

De rijken landen kunnen makkelijk de touwtjes in handen houden, ze zijn ‘voor’ vrije handel, maar houden tegelijkertijd, middels een handelsembargo, import tegen.

Globaal bestuur?

Natiestaten zijn niet gewillig om macht uit handen te geven, veel internationale bestuursvormen worden daarom tegengehouden door natiestaten. Het aantal internationale organisaties is wel enorm gegroeid, waardoor we ook met elkaar verbonden zijn op het gebied van diplomatie. Internationale samenwerking dwingt ons om op een andere manier naar de wereld te kijken. Minderheidsgroepen over de hele wereld raken steeds meer in verdrukking door de toenemende globalisering, een transnationaal bestuur moet daar verandering in brengen.

Translatie

De Engelse taal domineert in de wereld, deze taal is met name dominant op het internet. Toch spelen ook andere talen een belangrijke rol. Boeken worden massaal vertaald naar een lokale taal.
 

Overdrachten en goedkope telefoontjes
overdrachten (remittances) zijn geldtransfers van migranten naar familieleden of andere goede contacten uit het thuisland. Het aantal formele remittances is in de laatste jaren toegenomen, ook steeg het bedrag wat men gemiddeld overmaken. Naast formele remittances komen er nog meer informele remittances voor, deze worden gedaan buiten banken om en zijn dus illegaal. Remittances vinden vooral plaats van rijke landen in de richting van armere landen, zijn vaak individuele en op kleine schaal voorbeelden van verbondenheid tussen landen in het land van herkomst en zij die zijn weggegaan. Ondanks deze kleine schaal zorgen deze overdrachten wel voor een sterke mate van verbondenheid of obligatie voor velen zonder dat buitenstaanders daar veel van meekrijgen.

Daarnaast duiken er steeds vaker op verschillende plekken mobiele telefoons op. Mobiele telefoons zorgen ervoor dat mensen minder gebonden zijn aan locaties, zoals een telefooncel, om contact op te nemen met dierbaren. Remittances gaan vaak samen met telefoontjes. Telefoneren met mobiele telefoons is steeds minder duur geworden, waardoor de hoeveelheid telefoongesprekken alsmede is toegenomen. Remittances en mobiele telefoons zijn nodig om sterke banden te kunnen onderhouden en om transnationale verplichtingen te kunnen nakomen.

Voetbal en globalisering

Voetbal wordt op verschillende niveaus over de hele wereld beoefend. Voetbalsupporter zijn geeft blijk van verbondenheid met de hele wereld. Er zijn veel internationale voetbalcompetities die zorgen voor deze verbondenheid. Ook de voetbalteams zijn vaak internationaal, in een team spelen spelers van verschillende nationaliteiten en met een verschillende etniciteit.

Ontkoppeling, gekozen en gehandhaafd

Transnationale netwerken zorgen voor een breed netwerk, culturele correlaties en creëren mogelijkheden voor sommige en machteloosheid voor anderen. Veel wereldleiders vinden het belangrijk om sommige manier van bestaan en cultuur die eigenschappen hebben van hun tradities te behouden. Er zijn veel tegenbewegingen van globalisatie, men is eerder voor lokalisatie, de eigen waardes en tradities behouden. Toch zorgt globalisatie voor meer mogelijkheden op de arbeidsmarkt, maar er is ook een groei in het aantal sloppenwijken.

5. Verplaatsing

Verplaatsing begint bij deterretorialisering, grenzen veranderen, processen vinden plaats ver buiten de oorspronkelijke grenzen waardoor er sprake is van reterritorialisatie. Grenzen zijn niet permanent, ze zijn vloeiend en veranderen, niet alle territoria zijn begrensd.

Transnationale migratie
Migratie is een centraal element in transnationale processen, het zijn beginvormen van globalisering. Er zijn tijdelijke migratiestromen, dit zijn mensen die voor werk of andere vormen van overleving zich tijdelijk op een andere plek begeven. Migratie kan verontrustend zijn als er in een gebied meer pullfactoren, dat was leidt tot emigratie, zijn dan pushfactoren, dat wat immigratie aantrekt. Tegenwoordig is emigratie gemakkelijker, door nieuwe communicatiemogelijkheden is het makkelijk een transnationale relatie te onderhouden. Er ontstaan transnationale micro-economieën, persoonlijke handel tussen mensen uit verschillende landen, vooral de laatste decennia zijn deze flink toegenomen. Voor migrantenpopulaties is het belangrijk om vertrouwensbanden op te bouwen die onafhankelijk zijn van de staat waarin ze wonen, het zorgt voor stabiele minderheidsgroeperingen met verschillende uitgesproken identiteiten.

Een aspect welke bij migratie komt kijken is de grenscontrole, de grenzen van rijke landen zijn tegenwoordig goed beveiligd, men probeert de landlopers buiten te houden.

Het uitbesteden van de natiestaat

Alhoewel natiestaten slachtoffers van globalisatie lijken, profiteren zij van de uitbesteding van een deel van hun activiteiten. Werk wordt uitbestaat naar lage-lonen-landen, ook hebben rijke landen steeds meer seizoensarbeiders. Ook verblijven veel mensen van een natie voor kortere of langere tijd in het buitenland vanwege het klimaat, men zoekt graag de warmte op.

Toerisme
Vanaf het begin van de twintigste eeuw kwam het toerisme op, het zijn de mensen uit rijke landen die zich tijdelijk verplaatsen naar andere gebieden. Waar men vroeger vooral lokaal of regionaal op vakantie ging, is er nu sprake van wereldtoerisme. Aan wereldtoerisme zit een globale dimensie, gewoonten, gebruiken en cultuur worden mengvormen. Zo willen toeristen bekend voedsel eten, naar een ‘gewoon’ toilet kunnen gaan en willen zij in hun eigen taal kunnen communiceren. Het authentieke van een gebied verdwijnt steeds meer. Ook is er sprake van invention of tradition van buitenaf horen mensen dat iets vroeger op een bepaalde manier gedaan wordt, de lokale bevolking neemt dit aan en vervolgens over en presenteert dit als een manier waarop het altijd gegaan is, al is dit helemaal niet zo. Toerisme vormt een pullfactor voor een gebied, mensen trekken naar het gebied om te werken in de toeristensector.

De toerist en de vluchteling

Bij toerisme gaat het om vrije tijdsconsumptie, toeristen willen geen thuis creëren. De toerist kan zich vrij bewegen terwijl de vluchteling dit niet kan, de vluchteling wordt bij elke grens ondervraagd en loopt het risico weggestuurd te worden. De vluchteling is vaak afhankelijk van liefdadigheid, terwijl de toerist in het buitenland kan kopen wat hij maar wil. Toeristen kunnen meestal in het Engels enigszins communiceren met de lokale bevolking, vluchtelingen spreken vaak geen Engels en kunnen moeilijk met de lokale bevolking communiceren. De toerist kan vertrekken wanneer hij dat wil, de vluchteling moet bevelen om te blijven of om te vertrekken afwachten.

Lange afstand nationalisme

Jaren geloofde men dat migranten, en daarmee minderheidsgroeperingen, zouden assimileren met de lokale cultuur, echter is dit niet helemaal waar. Mensen blijven verbonden met het land van herkomst en blijven binden aan die nationaliteit. Zelfs mensen die nooit in het land van herkomst, van in dat geval de ouders en familie, hebben gewoond voelen zich buitenlands en nemen dezelfde nationaliteit aan als hun ouders. Het aantal migranten, en daarmee ook het aantal migranten van dezelfde nationaliteit is toegenomen. Daarnaast is snelle communicatie met het vaderland mogelijk.

Nostalgie

De huidige wereld wordt gekenmerkt door constante ontwikkelingen en vooral de snelheid waarop deze ontwikkelingen plaatsvinden. Oude tradities worden aangepast aan deze nieuwe ontwikkelingen. Alle ontwikkelingen worden ook gezien als een vorm van verplaatsing. Als men de oude cultuur en oude tradities wil behouden zal men hiervoor moeten vechten.

6. Vermenging

Vermenging is altijd een resultaat van verplaatsing, afstoting en inkapseling hebben er ook mee te maken. Een pure vorm van cultuur bestaat niet meer er was altijd al sprake van vermenging, echter is de vermenging toegenomen doordat de wereld meer met elkaar in contact staat dan ooit te voren. Al gemixte culturen mixen weer met andere al gemixte cultuurvormen. Het ontstaan van mixvormen is een proces van onderhandeling, overstijging, transformatie en nieuwe omkadering. Er is ook iets tegenin te brengen:

• zo gaan mensen ook in verzet tegen de vermenging en zullen ze niet altijd de eigen stijl afstoten

• globalisering kan lokale culturen niet in zijn geheel veranderen

• niet elke gemeenschap in de wereld is beïnvloedt door globalisering, niet direct of zelfs helemaal niet

vormen van vermenging

In sommige gevallen van vermenging wordt de ene groep in zijn geheel in een andere groep opgenomen, in andere gevallen is er alleen culturele absorptie waarbij etnische grenzen intact blijven.

• simpele vermenging/hybriditeit/creolisering: door vermenging staat er een nieuwe vorm

• kolonialisme: de ene groep staat boven de andere groep, er blijft een flinke kloof tussen deze twee groepen

• diffusionisme: een cultuur verspreid zich en wordt overgenomen

• afwisseling/juxtapositie: twee totaal verschillende systemen worden beide in hun waarden gelaten en bestaan naast elkaar. Ook wel een vorm van multiculturalisme, de twee culturen kunnen niet gemixt worden.

• imitatie, assimilatie, directe identificatie: mensen nemen direct andere gebruiken over en doen afstand van de eigen gebruiken. Dit gebeurt als een systeem meer voordelen kent of als beter gezien wordt dan het oude eigen systeem.

• Innovatie en creativiteit: het creëren van nieuwe vormen zonder te focussen op ouderwetse systemen.

Al deze vormen zijn allemaal verschillende vormen vermenging op het gebied van identiteit of symbolische waarden of beide.

Hybriditeit en creolisering

Culturele creolisering refereert naar vermenging van twee voorheen verschillende tradities of culturen, het komt samen en wordt een nieuwe zelfstandige vorm. Creoolse vormen zijn niet langer gebonden aan de originele achtergrond en behoren daarmee tot de nieuwe wereld.

Hybridity is een algemener concept van een mengvorm tussen twee of meer culturen.

Mensen zijn zich niet altijd bewust van de vermenging van cultuur, soms zijn ze zich wel bewust en zijn zij daarmee op tijd om verzet tegen de vermenging te kunnen geven. Als we stellen dat vermenging inherent is verbonden met hedendaagse cultuur, is culturele diffusie in feite:

• cultureel pluralisme: er komt aandacht te liggen op de begrenzing van bepaalde groepen

• hybridity: richt aandacht op individuele of culturele vormen die bewust zijn gemixt

• syncretisme: vestigt aandacht op de samensmelting van vroegere wereldbeelden

• diaspora van identiteit: focust op een essentiële sociale categorie bestaande uit mensen die bij een ander land willen horen

• transnationalisme: heeft het aandachtspunt bij sociaal bestaan wat verspreid is over de gehele wereld

• diffusie: betreft de stroom van goederen en waarden tussen samenlevingen, zowel bij direct contact als bij indirect contact

• creolisering: gericht op culturele fenomenen welke het resultaat zijn van ontmoeting en de uitwisseling van cultuur, waardoor een nieuwe vorm is ontstaan die nu onafhankelijk en zelfstandig verder gaat.

Wereld muziek
muziek staat altijd al onder invloed van inspiratie van buitenaf en daarmee ook met buitenlandse invloeden. In de muziek worden technieken van andere muziekvormen gebruikt. Verschillende invloeden zijn in de muziek tegenwoordig zeer gebruikelijk en gewoon geworden.

Een gemixte familie in Mauritius

Naast elkaar leven mensen van verschillende nationaliteiten en van een verschillende etniciteit. In een huis vind men verschillende attributen afkomstig uit andere delen van de wereld, zoals popposters uit Noord-Amerika. Door de internationale media willen vele gezinnen het Amerikaanse ideaal naleven. Men speelt sporten die afkomstig zijn uit andere landen en men volgt de wereldpolitiek.

Een model

Identiteit is verweven met culturele vermenging op complexe manieren. Sommige mensen zijn voor vermenging terwijl andere puurheid prefereren. De niveaus van overeenkomst, verschil, vermenging en puurheid vindt men terug in onderstaand model.

Overeenkomst en culturele puurheid bereikt het hoogtepunt bij nationalisme en een centrale religie, de buitenwereld wordt gezien als een bedreiging.

Vermenging en overeenkomst zullen worden verdedigd door mensen die verwesterlijking als iets positiefs zien. Of door zij die waarde hechten aan overeenkomsten van gedeelde waarden ook wel kosmopolitisme, verschillen bestaan en moeten getolereerd worden.
Een voorliefde voor puurheid en oog voor verschil leidt tot apartheid. Acceptatie van de verschillen tussen verschillende puren vormen leidt weer tot multiculturalisme. Bij vermenging van verschillen wat niet als een probleem wordt ervaren is er sprake van creolisering.

7. Kwetsbaarheid

Door globalisering worden zowel groepen mensen kwetsbaar als mensen zelf. Het individu plaatst vraagtekens bij de macht en de eenheid van de groep, hierdoor dreigt een groep uit elkaar te vallen. Daarnaast worden groepen mensen bedreigd door hogere machten waaronder door de staat of andere grote organisaties en bestuursvormen. De bestaanswijze van mensen is niet langer lokaal geregeld, men is afhankelijk geworden van anderen van buitenaf.

Liquid Modernity: maakt zich al zorgen over de verandering van waarden en sociale structuren
Post-traditional society: tradities zijn niet langer vanzelfsprekend en moeten beschermd worden.

Deze eerdere waarschuwingen lijken nu werkelijkheid te zijn geworden.

Natuurlijke en gecreëerde risico’s?

Er wordt een tweedeling gemaakt in natuurlijke en gecreëerde risico’s. Natuurlijke risico’s zijn tsunami’s, slangenbeten, lawines en aardbevingen, al deze dingen kunnen mensen bedreigen. Dit gevaar kan worden geweken door menselijk handelen. Toch maken natuurlijke factoren mensen kwetsbaar, zij moeten altijd op het gevaar letten. Gecreëerde risico’s zijn bijvoorbeeld auto rijden op gevaarlijke wegen en klussen. Alle gecreëerde risico’s zijn door menselijk handelen te vermijden, terwijl natuurlijke risico’s niet altijd te vermijden zijn.

Veel van deze risico’s treffen voornamelijk armere groepen mensen, zij hebben geen goede waarschuwingssystemen en na een natuurramp hebben zij niet het kapitaal om hun gebied weer op te bouwen.

Beleving van risico en de ware consequenties

Steeds meer mensen percipiëren kwetsbaarheid tegenwoordig, ook de rijke landen, denk bijvoorbeeld aan de angst voor al-qaeda. Men heeft angst gekregen voor dingen ver buiten het eigen leefgebied. Ook kan een gevaar gemakkelijker de andere kant van de wereld bereiken.

Klimaatverandering
Door klimaatverandering worden mensen in hun bestaan bedreigd, soorten sterven uit en de zeespiegel stijgt, waardoor leefgebied lijkt te verdwijnen. Kleine veranderingen kunnen een groots effect hebben, het is belangrijk om met de hele wereld richtlijnen op te stellen voor de uitstoot van CO2 gassen die het broeikaseffect verergeren.

Klimaatverandering en de globale democratie

Klimaatverandering treft iedereen op de wereld, daarom is het belangrijk om gezamenlijk afspraken te maken. Mensen zijn op de vlucht voor de veranderingen in de omgeving, hun bestaanswijze wordt bedreigd.

Vertrouwen in expertsystemen

Veel mensen kunnen alleen maar uitgaan van wat experts tegen ze zeggen over de klimaatveranderingen en zich daarop aanpassen en aan de hand van deze experts moet men een klimaatbeleid gaan maken. Daarnaast maken de experts alleen maar voorspellingen, niemand kan in de toekomst kijken. Ook experts kunnen er natuurlijk altijd naast zitten, dat terwijl mensen zoveel vertrouwen in hen leggen.

Globalisatie en de oorlog tegen terrorisme

Na de aanslagen op het World Trade Center en het pentagon op 11/09/2001 begonnen de Verenigde staten een oorlog tegen het terrorisme. Oorlog tegen terrorisme betekent oorlog tegen een ideologie, oorlog tegen een vijand die niet gebonden is aan een gebied. Een grote groep werd de vijand van een staat, deze vijand bevond zich zowel buiten de staat als binnen de staat. Doordat de vijand zich in de staat bevond werd de staat extra kwetsbaar tegen zijn vijand. Doordat de oorlog tegen een grote groep gericht is die niet gebonden is aan een bepaald gebied met duidelijke grenzen wordt deze oorlog gezien als een nooit te behalen succes. De oorlog tegen terrorisme laat zien dat de grenzen van een maatschappij relatief zijn, flexibele netwerken als vorm van organisatie zijn superieur ten opzichte van territoriaal gebaseerde hiërarchieën. Ten derde gaat de oorlog tegen terrorisme om een transnationaal gedeterritorialiseerd conflict. Ook is het een mondiaal gevolg van transnationale processen. Als laatste toont het aan dat mensen handelen in een mondiaal communicatienetwerk en dat dit mensen bindt.

8. Re-embedding

Door disembedding en het nergens toe behoren zijn mensen nu juist op zoek naar standvastigheid. Globalisatie laat de wereld krimpen, maar laat afstanden tegelijkertijd ook toenemen, men kent de verschillen van de wereld en scheidt zich daarvan af. Het homogeniseert de wereld, zo krijgen we dezelfde bestuursvormen en dezelfde economische vorm, maar heterogeniseert ook, verschillen worden duidelijk en niet iedereen heeft evenveel toegankelijkheid tot technologische middelen. Globalisatie brengt de wereld dichter tot elkaar, maar heeft ook een centrifugerende werking, door het bewustzijn van verschillen. Daarnaast zorgt het voor kosmoloitanisme, men weet dat dit is waar men mee moet leven en dat doen we liever in harmonie, maar het zorgt ook voor fundamentalisme waarbij we van elkaar vervreemd raken.

Globalisatie doet het aantal sociale organisaties toenemen, vooral als mensen zich kwetsbaar voelen zoeken ze versterking en bescherming bij elkaar.

Disembedding kent altijd een contrareactie; re-embedding. Hoe abstracter alles in de wereld wordt, hoe meer mensen juist behoefte hebben aan standvastigheid, re-embedding hangt samen met globalization. Re-embedding houdt in dat door disembedding, dingen een andere nieuwe vaste context gaan krijgen en dat mensen zich juist vast willen pinnen aan een ding of een gebied.

Identiteitspolitiek als reactie op globalisatie

De hoeveelheid identiteitspolitiek in staten is toegenomen, men wil homogeniteit en vooral een unieke staat, men leeft natiestaten na. De wens tot natiestaten geeft naties zelfbeschikkingsrecht, de macht om zelfstandig te kunnen zijn en zelfstandig te kunnen regeren. Ook behoren culturele erkenning en gelijke rechten tot het idee van dit nationalisme. Nationalisme wordt gezien als een vorm van wortelen in een veranderende wereld, men wil de standvastigheid van een eenheid.

Identiteitspolitiek heeft altijd te maken met een competitie voor schaarse goederen, men wil dat er genoeg is voor het eigen volk. Ten tweede stippen globalisering en modernisering verschil aan en lokken daarmee conflicten uit. Het gaat om conflicten met betrekking tot een dominantie of hiërarchie van een volk over het andere. Daarnaast zorgt gelijkheid en homogeniteit voor een overheersende gelijke ideologische gedachte. Anders denkende binnen een groep worden niet gewaardeerd, en alhoewel een volk een laag lijkt te zijn is er altijd sprake van een intern klasse systeem. Bovendien is er bij identiteitspolitiek sprake van een vertekening van het lijden van een volk. Het gemeenschappelijke lijden bindt mensen, verhalen van dit lijden wordt overdreven, men heeft het lijden overwonnen en men werd sterk. Ten vijfde is er bij identiteitspolitiek sprake van symbolische en retoriek wat gekoppeld wordt aan persoonlijke ervaringen, het zorgt voor individuele herkenning. Identiteitspolitiek zal altijd worden uitgedaagd door indringers die het volk kunnen ‘vervuilen’. Tot slot is er bij identiteitspolitiek sprake van een simplificering van de politiek en van de samenleving. De grenzen van het volk worden duidelijker dan ooit, en de politiek is er om voor dit volk te zorgen en om het te beschermen tegen indringers.

Inheemsen

Inheemsen worden vaak omschreven als een groep mensen met een niet geïndustrialiseerde vorm van bestaan en kennen een andere bestuursvorm dan de staat. Hun identiteitspolitiek draait om territoriale autonomie en culturele zelfdeterminatie, men wil erkenning voor hun groep binnen een staat. De groepsidentiteit van deze inheemsen wordt deels bepaald door deze politieke autonomie, echter is deze niet meer vanzelfsprekend en inheemsen moeten ervoor vechten. Naast de algemenere globalisatieprocessen worden inheemsen bedreigd door genocide; de uitmoording van een groep, etnocide; de verplichting om te assimileren met de dominante etniciteit en culturicide; verwoesting van een groepscultuur of zelfs groepsidentiteit. Voor inheemsen is het lastig om voor eigen belangen op te komen, zo zijn ze tegen privé eigendom, ook het privé-eigendom van grond, en zijn ze juist voor gemeenschappelijk goed.

Re-embedding is diaspora

Nationalisme en andere moderne identiteiten zijn tegenwoordig onderdeel van andere ideologieën. Op zichzelf staande identiteitspolitiek krijgt zo goed als nooit een meerderheid. Het is wel makkelijker verbonden te blijven met een nationaliteit, men support nationale sportteams. Burgerschap kent niet langer een vorm, er is ook transnationaal nationalisme of transnationaal burgerschap. Men vormt in een ander land een nationalistische enclave of sociale groep. Assimileren gebeurt soms wel of gedeeltelijk, maar men behoudt als immigrant transnationale banden.

Het belang van vertrouwen

Er is sterk de neiging het eigen volk meer te vertrouwen dan anderen, het heeft dezelfde werking als de zogenoemde vriendjespolitiek. Burgers in de moderne wereld behoren de staat geheel te vertrouwen, het gaat om vertrouwen leggen in mensen, waarmee men geen persoonlijke band heeft. In plaats van een gemeenschap kent de hedendaagse wereld een sociale structuur en werkt men volgens een sociaal contract. Onpersoonlijke groepen mensen groeien, terwijl voor vertrouwen juist regelmatig contact nodig is. Dit contact heeft een andere invulling gekregen, we leven in een informele netwerkgemeenschap. Het individu is een hybride, verplaatsende onstabiele eenheid geworden met wisselende wensen.