BPOP Samenvatting deel 2 - Abnormal Psychology: An Integrative Approach (Barlow & Durand)

Hoofdstuk 8 – Eet- en slaapwaakstoornissen

Boulimia Nervosa: eetbuien opgevolgd door braken, overmatig gebruik van laxeermiddelen of een andere manier van eten af te komen. Komt vooral voor bij vrouwen. Bij mannen vaak bij homoseksuele of biseksuele mannen of bij atleten.

Anorexia Nervosa: vrijwel niets eten met als gevolg een gevaarlijk laag gewicht.

Eetbuienstoornis: wel eetbuien, maar niet proberen te compenseren met zuiveringstechnieken. Het verschil met obesitas is dat er wel zorgen is over de vorm en het gewicht van het lichaam

Obesitas: zwaar overgewicht

Het sterftecijfer voor eetstoornissen is het hoogst van alle psychologische stoornissen.

2 types anorexia: beperkende type (calorie-inname beperking) eetbuien-zuiverings type (afhankelijk van het zuiveren van het lichaam).

Een belangrijk criterium is verstoring van het lichaamsbeeld.

Oorzaken van een eetstoornis:

Sociale dimensie: social media, vriendengroepen

Biologisch: genetisch en verminderde leptine-niveaus

Psychologisch: weinig zelfvertrouwen, perfectionisme

Behandeling eetstoornissen: alleen bij boulimia lijkt antidepressiva effectief te zijn. Voor de rest is therapie effectiever, zoals cognitieve gedragstherapie, focus op verstoorde evaluatie van lichaamsvorm. Gedragstherapie: veranderen van eetpatroon. Interpersoonlijke psychotherapie helpt ook, evenals zelfhulp.

Bij anorexia is het eerste doel gewichtstoename, daarna zorgen dat de patiënt niet terugvalt in oude gewoontes. Family based therapy helpt ook.

Bij obesitas zijn er 2 eetpatronen: eetbuien en nachteten syndroom. Obesitas is onder andere ontstaan door modernisatie, maar ook genen spelen een rol (aantal vetcellen, vetopslag, etc.). De kans op obesitas is 20% hoger als iemand in de omgeving het ook heeft. Eerste stap bij behandeling: verliezen gewicht. Daarna verbreken van eetpatronen (is makkelijker bij kinderen en adolescenten omdat hun patronen minder vast liggen).

Behandeling bij obesitas: medicijnen die het hongergevoel stillen, bariatrische chirurgie (maagballon).

2 categoriën slaapstoornissen:

• Dyssomnie: niet in slaap kunnen vallen
• Parasomnie: abnormaal gedrag tijdens de slaap.

Polysomnografische evaluatie: slaapgedrag monitoren

Actigraaf: polshorloge dat armbewegingen meet tijdens de slaap

Slaap efficiëntie: hoeveel procent je ook echt slaapt tijdens dat je in bed ligt

Slapeloosheid (stoornis): slapeloosheid die niet gerelateerd is aan een ander medisch of psychisch probleem (primair). Moeite met in slaap vallen en gevoel hebben niet uitgerust te zijn. Vicieuze cirkel: niet slapen leidt tot angst, wat weer leidt tot niet slapen. Komt 2x zo vaak voor bij vrouwen. Verbetert vaak met gematigd alcohol en cafeïne gebruik en een mediterraans dieet. Oorzaak kan zijn: problemen met biologische klok en temperatuurverschillen of gebruik van drugs of veranderingen in de omgeving (licht, geluid).

Rebound slapeloosheid: slaapproblemen worden erger na het stoppen met de slaappillen.

Misschien is slapeloosheid aangeleerd: slaapkamer associëren met insomnia.

Hypersomnie: te veel slapen, ’s nachts en overdag maar nog steeds moe.

Fatale familiaire insomnia syndroom: gebrek aan slaap leidt tot de dood.

Slaapapneu: moeilijkheden met ademen in slaap

Narcolepsie wordt gekenmerkt door:

• Kataplexie (verlies spierfuncties, zoals in REM-slaap)
• Slaapverlamming (icm angststoornis: isolated sleep paralysis)
• Hypnagoge hallucinaties

Ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen:

• Obstructieve slaapapneu (luchtstroom stopt)
• Centrale slaapapneu (complete stilstand van ademhalingssysteem, vaak icm aandoeningen aan centrale zenuwstelsel).
• Gemengde slaapapneu (obstructieve en centrale)

Mogelijke oorzaken zijn obesitas en MDMA gebruik.

Circadiane ritme slaapstoornis: verstoorde slaap door wisselen van zomertijd naar wintertijd of andersom. De suprachiasmatische kern in de hypothalamus regelt dit. Heeft types: jet lag type, ploegendienst type, vertraagde slaap type (slaap uitgesteld door laat slapen), vervroegde slaap type (vroeg naar bed en vroeg wakker).

Behandeling slaapstoornissen:

• Benzodiazepinen
• Kataplexie: antidepressiva (onderdrukken REM)
• Hypersomnia & narcolepsie: stimulantia
• Obstructieve slaapapneu: air pressure machine
• CGT bij piekeren
• Slaapkamer alleen gebruiken voor slaap en seks
• Graduele extinctie bij woedeaanvallen kinderen
• Progressieve relaxatie: spieren ontspannen bij insomnia
• Guided imagery relaxion: meditatie
• Paradoxale intentie: tegenovergestelde van gewenste uitkomst doen

Parasomnie tijdens REM: nachtmerries. Slaapterreur: gil, dit begint al in de non-REM dus gaat niet gepaard met dromen.

Slaapwandelen en somnambulisme: tijdens de non-REM (tijdens diepe slaap).

Nachtelijk eten syndroom: eten terwijl je slaapt

Sexsomnie: seksueel gedrag tijdens de slaap zonder dat je het herinnert

Hoofdstuk 9 – Fysieke stoornissen en gezondheidspsychologie

Gedragsgeneeskunde: toepassing van gedragswetenschappen op behandeling van medische problemen.

General adaptation syndroom (GAS): beschrijft 3 bases van stress, namelijk alarm, weerstand en uitputting.

Stress verhoogt niveau van cortisol, zorgt voor minder lymfocyten, wat een teken is van imuunonderdrukking.

Self efficiacy: mate van het gevoel van zelfcontrole.

Leukocyten: witte bloedcellen

Macrofagen: vernietigen antigenen

Lymfocyten

• B-Cellen: humoraal, geven antilichamen om antigen te neutraliseren
• T-Cellen: cellulair
  
  • Killer T-cellen: vernietigen infecties
  • Memory T-cellen: snellere reactie bij zelfde antigen later
  • Helper T-cellen: helpen B-cellen bij antilichaam en sturen T-cellen aan
  • Suppressor T-cellen: onderdrukken productie antilichamen als dit niet meer nodig is

Te veel T-cellen: autoimuunziekte

HIV valt de T-helpercellen aan, kan leiden tot AIDS

Chronische stress kan de telomeren verkorten.

Beroerte (cerebrovasculair accident): bloedvaten in hersenen geknapt of geblokkeerd.

Hypertensie (hoge bloeddruk) is een risicofactor voor beroerte. Essentiële hypertensie: geen oorzaak van hoge bloeddruk.

Coronaire hartziekte (CHD): slagaderen worden geblokkeerd.

Type A gedragspatroon: competitief, ongeduldig, sneller boos - meer risico op CHD.

Fantoompijn: pijn voeden in het ledemaat dat er niet meer is (gebeurt in sensorische cortex).

Gate control theory of pain: interactie tussen bio en psycho processen tijdens pijn. Zenuwimpulsen van pijn naar hersenen. Daar zit een ‘poort’ voor pijnlijke stimuli. Korte zenuwvezels zorgen ervoor dat de poort open gaat, lange zenuwvezels sluiten hem. Endogene opiaten inhiberen pijn. Hoe groter self-efficacy, hoe meer opiaten.

Chronisch vermoeidheidssyndroom: vermoeidheid ervaren na minimale inspanning. Gaat gepaard met koorts, hoofdpijn, spierpijn, depressie en angst. Oorzaak: extreem stressvolle leefomgeving + genetica. Behandeling: CGT.

Biofeedback: gevoel controle over pijn door bijvoorbeeld spierspanning te verminderen.

Meditatie: ontspanningsrespons bij bijvoorbeeld herhalend geluid.

Hoofdstuk 10 – Seksuele stoornissen

Parafiele stoornissen: opgewonden raken van afwijkende objecten of individuen.

Gender dysforie: incongruentie tussen psychologisch en biologisch geslacht.

Fraternal birth order hypothesis: elke oudere broer heeft vergrote de kans om homoseksueel te zijn met 1/3.

Male hypoactive sexual desire stoornis: geen interesse hebben in seks + eronder lijden.

Female sexual interest/arousal stoornis: geen interesse en verminderd vermogen om opgewonden te worden.

Opwinding/erectiestoornissen: wel libido, maar problemen om opwinding te ervaren.

Orgasmestoornis: bijna nooit een orgasme ervaren.

Voortijdige zaadlozing: ongeveer een minuut na penetratie vindt zaadlozing plaats.

Seksuele pijnstoornis: vagisme; spieren in vagina trekken onvrijwillig samen.

Fotoplestysmograaf: bloedstroom in vaginale wand wordt hiermee gemeten.

Seksueel functioneren kan beïnvloed worden door diabetes, nierziekte, hart-vaat ziekte, medicijnen en drugs. Angst vergroot het seksueel functioneren.

Voorlichting is de beste behandeling tegen seksuele disfunctionaliteit. Therapie met de partner is ook een goede oplossing.

Sensate focus: eerst alleen aanraken en langzaam voortbouwen.

Bij mannen: viagra, papaverine, vacuum device therapy.

Parafilieën (hebben zwakke BIS):

• Frotteurisme: opgewonden door contact met vreemde mensen.
• Fetisjisme: opgewonden door niet-levende objecten of lichaamsdelen.
• Voyeurisme: opgewonden door iemand die zich uitkleedt of naakt is.
• Exhibitionisme: opgewonden door genitaliën aan vreemden te laten zien.
• Travestie: opgewonden door omkleden in kleding van andere sekse.
• Seksueel sadisme: opgewonden door pijn of vernedering.
• Pedofilie: seksuele aantrekking tot kinderen.

Covert sensitization: ongewenst gedrag koppelen aan een ongewenst beeld.

Orgasmische herconditionering: masturberen op gebruikelijke parafilische fantasieën, maar daarna omzetten in wenselijke fantasieën.

Medicijnen om testosteron te verminderen kunnen ook helpen.

Gender dysforie oorzaak: kwetsbaarheid (62% genetisch) en hoge niveaus testosteron of oestrogeen tijdens kritieke periodes van de ontwikkeling van een foetus.

Hoofdstuk 11 – Verslavingsstoornissen en impulscontrolestoornissen

Substantie-gerelateerde stoornissen en verslavingsstoornissen: misbruiken drugs

Impulscontrole stoornissen: onvermogen om impulsen te beheren.

Psychoactieve substanties: veranderen het gedrag of de stemming van een persoon

Substantiegebruik: gematigd innemen van psychoactieve substanties

Substantievergiftiging: een fysiologische reactie op het innemen van de substanties.

Substantiemisbruik: wanneer er sprake is van tolerantie en ontwenningsverschijnselen

Verdovende middelen verlagen de activiteit van het centrale zenuwstelsel.

Alcohol vergroot effect GABA en beïnvloedt het glutamaat en serotoninesysteem.

Delirium tremens: hallucinaties en stuiptrekkingen na ontwenningsverschijnselen door alcohol.

Bij alcohol inname tijdens de zwangerschap kan het kind foetaal alcohol syndroom krijgen (FAS): groei-, gedrags- en leerproblemen. Sommige etniciteiten hebben hier een grotere kans op door alcoholdehydrogenase (ADH).

4 stadia alcoholisme:

• Prealcoholisch: af en toe inname, weinig gevolgen
• Prodromaal: zwaar drinken maar nog weinig problemen
• Cruciaal: verlies controle en binge-drinking
• Chronisch: primaire activiteiten bestaan uit halen en drinken van alcohol

Barbituraten: verslavende kalmeringsmiddelen uit de jaren ’30. Benzodiazepines verlagen angst.

Stimulantia: meer alertheid + energie, zoals cafeïne, nicotine en cocaïne. Ook amfetamines (maakt je opgetogen). Cocaïne geeft je een euforisch gevoel. Cafeïne blokkeert de heropname van adenosine.

Opiaten: pijnverlichtend maar verslavend

Hallucinogenen: veranderd de perceptie

Anabole steroïden: synthetische testosteron

Dissociatieve anaesthetica: recreationele MDMA, GHB.

Er is een genetische aanleg voor drugsgebruik.

Opiaten inhiberen GABA, waardoor GABA dopamine inhibeert, waardoor dopamine langer beschikbaar blijft.

Opponent-process theory: mensen blijven drugs gebruiken omdat ernaar verlangen overgaat in het nodig hebben.

Verwachtingseffect: hoe mensen verwachten beïnvloed te worden, beïnvloed de reactie.

Moral weakness model of chemical dependence: drugsverslaafden zijn mensen die drugs niet kunnen weerstaan.

Disease model of dependence: drugsverslaafden zijn mensen met een psychische stoornis.

De eerste stap van behandeling is dat de patiënt erkent hulp nodig te hebben.

Biologische behandeling: veranderen hoe iemand de drug ervaart, bijvoorbeeld met alternatieve substanties als agonistische vervangers.

Antagonistische drugs: zinvol bij ontwenningsverschijnselen. Zorgen voor tegenovergesteld effect van drugs. 

Aversieve behandeling: drugs voorgeschreven die de verslavende drug extreem onplezierig maken.

Behandeling: bijvoorbeeld intramurale zorg in afkick-kliniek. Kan ook zelfhulpprogramma’s.

Contigentiemanagement: samen kijken welk gedrag er veranderd moest worden en welke beloningen gegeven worden. Terugvalpreventie is ook belangrijk. 

Gokstoornis: zelfde gebieden actief als substantiestoornis. Verminderde impulsregulatie. Ventromediale prefrontale cortex en orbitofrontale cortex werken niet goed. Vaak wordt het probleem ontkend.

Periodieke explosieve stoornis: episodes van woede, waarschijnlijk door inhibitie van de amygdala. CGT helpt.

Kleptomanie: impuls van dingen stelen.

Pyromanie: impuls om brand te stichten.

CGT helpt.

Hoofdstuk 12 - Persoonlijkheidsstoornissen

Custer A – excentriek of vreemd

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

• Wantrouwen, alles is kritiek
• Oorzaken: genetica, aangeleerde verkeerde denkpatronen en/of vroege trauma
• Behandeling: CGT

Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

• Sociaal afstandelijk, beperkte emotionele expressie
• Oorzaken: genetica, connectie met autisme, verlegen als kind
• Behandeling: aanleren sociale vaardigheden

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

• Sociaal geïsoleerd
• Onconventionele opvattingen (zoals helderziend)
• Paranoïde, gevoelig voor kritiek

Cluster B – dramatisch, emotioneel of grillig

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

• Antisociaal, onverantwoord, impulsief. Schendt vaak rechten en liegt vaak
• Geen schuldgevoel
• Lijkt op psychopathie, verschil is dat bij persoonlijkheidsstoornis de criteria alleen gericht zijn op observeerbaar gedrag, dus niet gevoel van eigenwaarde
• <18: conduct disorder
• Psychopaten: iets mis tussen BIS en beloningssysteem waardoor antisociaal gedrag ontstaat
• Verminderde corticale opwinding, dus prikkels opzoeken
• Ouders spelen een rol, als ze niet weten hoe ze om moeten gaan met agressief gedrag bevorderd dit antisociaal gedrag.

Borderline persoonlijkheidsstoornis

• Instabiel, weinig eigenwaarde
• Verlatingsangst
• Vaak ook een depressie of bipolaire stoornis
• Stemmingswisselingen, disfunctie emoties
• Vaak ook substantiemisbruik + eetstoornissen
• Oorzaken: genetica, verminderd serotonine niveau
• Behandeling: medicijnen, dialectische gedragstherapie (DBT): omgaan met stressvolle gebeurtenissen

Histrionische persoonlijkheidsstoornis

• Dramatisch, acteren, met zichzelf bezig zijn
• Behandeling: verbeteren van relaties

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

• Hoge eigenwaarde, hoge behoefte voor bewondering
• Vaak depressief omdat ze niet voldoen aan eigen verwachtingen
• Mogelijke oorzaak: gebrek aan aandacht tijdens opvoeding
• Behandeling: coping strategieën aanleren

Cluster C – gespannen/angstig

Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

• Extreme gevoeligheid voor meningen van anderen
• Vermijden van relaties
• Mogelijke oorzaak: terughoudendheid van ouders
• Behandeling: gedragstechnieken voor angst en sociale vaardigheden aanleren. De band tussen de therapeut en cliënt is belangrijk.

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

• Afhankelijk van anderen voor het maken van keuzes
• Verlatingsangst en gevoelig voor kritiek
• Mogelijke oorzaken: problemen in vroege hechting en verlatingsangst (bijv. door verliezen van ouder). Genetische factoren spelen ook een rol

Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

• Inflexibel, alles moet juist zijn
• Verschil OCD: geen obsessieve gedachtes en de compulsies zijn onvergelijkbaar
• Behandeling: CGT

Hoofdstuk 13 – Schizofrene spectrum stoornissen

Kraeplin noemde de volgende symptomen dementie praecox:

• Catatonie: bewegingsstoornis
• Hebefrenie: ongepaste, onvolwassen emotionaliteit
• Paranoia: wanen van grandeur of achterdocht

Bleuler introduceerde de term schizofrenie: associatieve scheiding van basisfuncties.

Psychotisch gedrag wordt gekenmerkt door hallucinaties en verlies van contact met de realiteit. Positieve symptomen: verstoorde realiteit, negatieve symptomen: gebreken op gebied van spraak, affect en motivatie, gedesorganiseerde symptomen: onsamenhangend gedrag, ongepaste emoties, catatonische immobiliteit.

Wanen van grandeur: geloven dat hongersnoden verholpen kunnen worden, etc.

Achtervolgingswanen: denkt achtervolgd te worden door tegenstanders

Capgras syndroom: geloof dat iemand vervangen is door een dubbelganger

Cotard’s syndroom: geloof dat hij dood is

Hallucinaties: percepties van dingen die er niet zijn, gebeurt voornamelijk in Broca.

Apathie/avolitie: gebrek aan motivatie / interesse om aan een taak te beginnen / voltooien.

Alogie: afwezigheid van spraak

Anhedonie: geen plezier ervaring

Flat affect: geen emoties tonen in normale situaties

Andere psychotische stoornissen:

Schizofreniforme stoornis: schizofrene symptomen voor een paar maanden en daarna weer normaal functioneren. Zorgt voor verwarring. Maar er is afwezigheid van flat effect of sociale abnormaliteiten.

Schizoaffectieve stoornissen: symptomen van een stemmingsstoornis, zoals depressie en wanen of hallucinaties.

Waanstoornis: constant geloof van onrealistische dingen zonder andere schizofrenie symptomen. Verschillende soorten:

• Erotomanie: geloof dat iemand verliefd op je is
• Grootheidswaan: geloof dat je belangrijker bent en bijzondere talenten hebt
• Jaloersheidwaan: geloof dat seksuele partner ontrouw is
• Paranoïde waan: geloof constante bedreiging
• Somatische waan: lichaam komt niet overeen met realiteit

Deze wanen zouden echt kunnen voorkomen, bij schizofrenie is dit vaak niet het geval.

Gedeelde psychotische stoornis: wanen door relatie met een persoon die ook wanen heeft.

Korte psychotische stoornis: positieve of gedesorganiseerde symptomen voor een maand.

Attenuated psychosis syndrome: schizofrenie symptomen maar bewust van bizarre natuur ervan.

Prodromale fase: periode voor de ernstige symptomen waarin mindere symptomen voorkomen.

Genen maken sommige mensen kwetsbaar voor schizofrenie. Hoe erger de symptomen, hoe groter de kans om schizofrenie te ontwikkelen.

Endofenotypering: kijken naar genen doe zorgen voor problemen van schizofrenie.

Dopamine systeem is overactief bij schizofrenie, deze theorie wordt versterkt doordat antipsychotica helpen bij schizofrenie, en deze dopamine receptoren bezet houden. Ook zijn de bijwerkingen hiervan gelijk aan Parkinson, en deze patiënten hebben een tekort aan dopamine.

Dopamine D2 receptoren in het stratium worden sterk gestimuleerd, terwijl D1 receptoren prefrontaal juist te weinig gestimuleerd worden.

Hyperfrontaliteit: verminderde activiteit in de frontale gebieden.

Schizofrenogene moeder: moeder die koud, dominant en afwijzend was zou schizofrenie bij de kinderen veroorzaken.

Dubbele binding communicatie: tegenstrijdige boodschappen van de ouder ontvangen.

Uitgedrukte emotie: als de familie veel emoties van vijandigheid en teveel betrokkenheid uiten, is de kans op terugval groot.

Neuroleptica werken voor de positieve symptomen, maar bijwerkingen.

Extrapiramidale symptomen: de meest ernstige bijwerkingen.

Tardieve dyskinesie: onvrijwillige bewegingen

Transcraniale magnetische stimulatie helpt tegen hallucinaties.

Familietherapie kan ook helpen.

Hoofdstuk 14 – Neurologische ontwikkelingsstoornissen

Attention deficit/hyperactivity disorder: tekort aan aandacht of hyperactiviteit en impulsiviteit. 3 subtypes: overwegend onoplettend, overwegend hyperactief/impulsief en gecombineerd. Bij het ouder worden uit de impulsiviteit zich anders. Mannen met ADHD zijn vaker gescheiden, gebruiken vaker drugs en hebben grotere kans antisociale persoonlijkheidsstoornis te hebben.

Groot deel heeft ook andere stoornissen. De helft van de kinderen met ADHD heeft ook een oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD; ongehoorzaamheid, ruzie).

ADHD is grotendeels genetisch bepaald. Er is vaak sprake van copy number variants (CNVs): bij mutatie zijn er genen dubbel of genen ontbreken.

Er zijn veel neurotransmitters betrokken bij ADHD. Ritalin blokkeert DAT1 waardoor meer dopamine vrijkomt. Rol omgeving: roken moeder tijdens zwangerschap, DAT1 genotype, kleiner volume brein.

Growth enhancing effect stimulantia: hersenontwikkeling verloopt normaler als kinderen met ADHD medicatie krijgen.

Behandeling bestaat uit stimulantia als Ritalin en therapie.

Specifieke leerstoornissen: lager presteren dan verwacht op basis van leeftijd, opleiding en IQ.

Communicatiestoornissen:

• Childhood-onset fluency stoornis: stotteren
• Taalstoornis: moeite met taalverwerking

Leerstoornissen zijn vaak genetisch bepaald en veroorzaakt door meerdere genen.

Autisme spectrum stoornis: gekenmerkt door verslechterde en beperkte sociale interacties, communicatie, gedragspatronen, etc.

Desintegratieve stoornis van de kindertijd (valt nu onder ASS): verlies van taal, sociaal gedrag en motorische vaardigheid.

Syndroom van Rett (valt nu onder ASS): vooral bij meisjes, gekenmerkt door constant met handen wringen, motorische stoornissen en ernstige mentale retardatie.

Pervasieve ontwikkelingsstoornis: niet anderszins omschreven (PDD-NOS): verslechtering sociale interactie, maar zonder criteria van ASS.

Kenmerken ASS:

• Gebreken sociale communicatie en sociale interactie
• Beperkte, herhaaldelijke patronen van gedrag, interesses en activiteiten

Gedeelde aandacht: bewust zijn dat iemand anders dezelfde interesses/aandacht heeft.

Echolakia: napraten in een gesprek

Prosody: gebrek passende gezichtsuitdrukking

Oorzaken: genen, mogelijk betrokken bij verminderd niveau van oxytocine.

Mensen met autisme hebben minder neuronen in de amygdala: grotere amygdala in de kindertijd, daardoor meer angst, meer cortisol en beschadiging amygdala.

Behandeling: communicatie en sociale vaardigheden aanleren. Naturalistisch onderwijzen strategieën: nieuwe omgeving creëren met interesses van het kind.

Intellectuele stoornis (ID): lager IQ dan gemiddeld, moeilijkheden met communicatie, zelfzorg, etc. en de kenmerken van de stoornis moeten zichtbaar zijn voor leeftijd van 18.

4 niveau’s van ID: mild (IQ van 50-55 tot 70), gematigd (IQ van 35-40 tot 50-55), zwaar (IQ van 20-25 tot 35-40) en intens (IQ van 20-25 of lager).

Flynn-effect: IQ is laatste 10 jaar gestegen.

Phenylketonuria (PKU): lichaam kan fenylalanine niet afbreken: daardoor ID.

Lesch-Nyhan syndroom: defect op X-chromosoom, waardoor ID.

Syndroom van Down: extra chromosoom. Ouder dan 40: vaak alzheimer.

Fragiele X-syndroom: oorzaak ID, vaak mannen, hyperactiviteit, vermijden van aankijking.

Culturele-familiale intellectuele afwijking: milde ID zonder genetische of fysieke stoornissen.

Behandeling ID: aanleren vaardigheden om zelfstandig te leren.

Hoofdstuk 15 – Neurocognitieve stoornissen

Delirium: verminderd bewijstzijn en cognitie gedurende uren/dagen. Komt meestal voor bij ouderen, kankerpatiënten en mensen met AIDS. Onderscheid: delirium als gevolg van medische conditie en als gevolg van verslaving. Kan ook ontstaan door medicatiegebruik, slaapdeprivatie en stress.

Behandeling als gevolg van verslaving: haloperidol of andere antipsychotica

Erge neurocognitieve stoornis (dementie): vermindering van functioneren van de hersenen. In de vroege fase heet het milde neurocognitieve stoornis.

Mogelijke oorzaken neurocognitieve stoornissen: drugs, infecties, depressie, ziektes als Parkinson, Huntington en Alzheimer. Agnosie: onvermogen objecten te herkennen en benoemen. Prosopagnosie: onvermogen om gezichten te herkennen.  

Alzheimer: geleidgelijke achteruitgang van cognitieve functies, vooral geheugen oriëntatie, beoordeling en redenering. Kunnen geen nieuwe associaties maken. Door verergering van de symptomen kan depressie en verwarring ontstaan. Afasie, apraxie, agnosie komen veel voor. Gaat eerst langzaam achteruit, dan snel, en dan weer langzaam. De gemiddelde overlevingstijd is 8 jaar. Is geassocieerd met een laag opleidingsniveau.

Vasculaire neurocognitieve stoornis: progressieve hersenstoornis, veroorzaakt door verstoring van bloedtoevoer. Gelijke symptomen als Alzheimer, maar vaker afwijkingen in het bewegen van de ledematen. Oorzaken:

• Human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1): kan leiden tot subcorticale dementie (verminderde aandacht, traagheid, vergeetachtigheid). Hier vallen ook de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington onder.
• Frontotemporale neurocognitieve stoornis: frontaal of temporaal, beïnvloedt persoonlijkheid, taal en gedrag. Bijvoorbeeld ziekte van Pick; soortgelijke symptomen als Alzheimer.

Alzheimer is corticale dementie, wat bijvoorbeeld leidt tot afasie.

Cognitieve verslechtering kan ook komen door hoofdtrauma: traumatische hersenbeschadiging. Dit beïnvloedt leren en geheugen.

Neurocognitieve stoornis kan ook komen door:

• Lewy body ziekte: stukjes van een eiwit (Lewy bodies) beschadigen de hersenen.
• Parkinson: verslechterde motoriek door schade aan de dopamine paden.
• Huntington: tast motoriek aan + chorea (onvrijwillige bewegingen). Volgt een subcorticaal patroon
• Prion: eiwitten (prions) zorgen voor degeneratie van neuronen. Er is geen behandeling mogelijk omdat prions geen DNA/RNA hebben dat vernietigd kan worden. Een type hiervan is de ziekte van Creutzfeldt-Jakob, welke leidt tot geheugenverlies.
• Drugs- of medicatiegebruik: zelfde symptomen als Alzheimer

Meerdere genen zijn geassocieerd met Alzheimer. Sommigen zijn deterministisch: als je die hebt, is de kans bijna 100% dat je Alzheimer ontwikkelt. Bij vatbare genen heb je een vergrote kans.

Alzheimer kan ook ontwikkeld worden door het abnormaal afbreken van APP, waardoor bèta amyloïd klontert buiten de hersencellen. Er is ook sprake van neurofibrillaire tangles.

Terugdraaien van de symptomen van neurocognitieve stoornissen is niet mogelijk, dus behandeling richt zich vooral op het voorkomen, uitstellen van symptomen en helpen ermee om te gaan.

Een middel om neuronen en gliacellen te herstellen is nodig om degeneratieve hersenziektes te verminderen of om te keren.

De meeste aandacht is gericht op behandeling van Alzheimer, om cognitieve functies te verbeteren. Psychosociaal therapie is gericht op verbeteren van het leven.

Belangrijke factoren ter preventie zijn: controleren van je bloeddruk, niet roken en een actief fysiek en sociaal leven leiden.

Vond je deze samenvatting handig? Volg dan gelijk mijn WorldSupport account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken. Wordt erg gewaardeerd :)