College Zorgvuldige voorbereiding: algemeen - Rijksuniversiteit Groningen

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Ander onderwerp behandeld in HC3A dan vorig jaar. Dit jaar namelijk "zorgvuldige voorbereiding". 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen recente ontwikkelingen.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk artikel 3:2 Awb te arceren en te lezen! Voor goede besluitvorming is het belangrijk dat er sprake is van een zorgvuildige besluitvorming. Art. 3:2 Awb: bij de voorbereiding van een besluit dient het bestuursorgaan de nodige kennis omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen te vergaren. Dit geldt voor alle besluit (art. 3:2 lid 1 Awb) en zelfs voor beslissingen die geen besluit zijn (art. 3:2 lid 2 Awb). 
• Het onderzoek bij een besluit kent twee varianten, namelijk 1) de onderzoekslast ligt bij een bestuursorgaan en 2) de onderzoekslast ligt bij de burger. In het tweede geval heeft het bestuursorgaan wel een formele onderzoekslast, hij moet aan de burger duidelijk maken welke gegevens hij bijvoorbeeld wilt hebben. 
• Voor het tentamen is het belangrijk artikel 4:7 en 4:8 Awb te arceren en te lezen! Het betreft hier de hoorplicht. De hoorplicht geldt voor degenen die naar verwachting bezwaren kan hebben (de aanvrager/belanghebbende-niet-aanvrager).

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Het rechtszekerheidsbeginsel is op verschillende manieren op te delen.

Het formele rechtszekerheidsbeginsel houdt in dat wettelijke bepalingen zo geformuleerd worden dat burgers weten waar ze aan toe zijn. Als er in een bepaling bijvoorbeeld zou staan dat terrassen open gaan bij mooi weer, voldoet deze bepaling niet aan het rechtszekerheidsbeginsel. Het is namelijk niet zomaar duidelijk wanneer het wel of niet mooi weer is.

Het materiele rechtszekerheidsbeginsel beschermt burgers tegen het ontnemen van verkregen rechten, door bepaalde bepalingen te wijzigen.

Het vertrouwensbeginsel beschermt de burger nog tegen gerechtvaardigd opgewekt vertrouwen en verwachtingen. Het uitgangspunt hierbij is dat bestaande rechtsposities veilig zijn.

Intrekken

Een bestuursorgaan dat de bevoegdheid heeft om iets te verlenen, heeft ook de geimpliceerde bevoegdheid om dat in te trekken. Er is geen algemene wettelijke regeling daarvoor, maar soms wel regelingen in een bijzondere wet. Het intrekken van een vergunning kan door het karakter daarvan ook aangemerkt worden als een sanctie. In dat geval is er dus ook een wettelijke grondslag voor nodig. Dat zou bijvoorbeeld een vergunning zijn om apk-keuringen te geven, of om een horeca gelegenheid te exploiteren.

Bij sancties is het intrekken daarvan alleen toegestaan als daarvoor een wettelijke grondslag is.

Gebonden bevoegdheden kunnen ook alleen met wettelijke grondslag ingetrokken worden. Uitzondering daarop is het geval waarin een bestuursorgaan een kenbare fout gemaakt heeft. Echter, bij vrije bevoegdheden mag het in beginsel wel zolang de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht genomen worden. Dat is natuurlijk een open deur, omdat die voor al het handelen van het bestuur gelden. Als er bij een vrije bevoegdheid ingetrokken gaat worden, moeten dus de verschillende beginselen van behoorlijk bestuur langsgegaan worden. Door dat te doen wordt duidelijk of het mag of niet. Dat zorgt ervoor dat als een vergunning voor een bepaalde bevoegdheid is verleend ingetrokken gaat worden, daarvoor alleen rekening mag worden gehouden met de belangen die ook een rol speelden bij het verlenen.

Bij het afwegen van het vertrouwensbeginsel moet een onderscheid gemaakt worden tussen opzeggen en terugnemen. Opzeggen is intrekken vanaf het moment van het intrekkingsbesluit of vanaf een moment in de toekomst. Terugnemen is intrekken met terugwerkende kracht vanaf het oorspronkelijke besluit.

In de slides is een schema opgenomen waarin voor elke soort bevoegdheid aangeeft of er iets in de wet geregeld is, en hoe opzegging werkt.

Relevante terminologie

Verkrijgt materiele rechtskracht – dit houdt in dat zodra een besluit is genomen, het bestuur deze niet zomaar meer kan intrekken of wijzigen.

Wordt rechtens onaantastbaar – houdt in dat het besluit niet meer ter vernietiging aan de bestuursrechter kan worden voorgelegd.

Verkrijgt formele rechtskracht – betekent dat de civiele rechter van de processuele en materiele rechtmatigheid van het besluit mag uitgaan.

Voor zover een bestuursorgaan bevoegd is tot intrekken of wijzigen van een besluit, kan een burger het bestuur verzoeken om van die bevoegdheid gebruik te maken. Art. 4:6 Awb geeft hiervoor een beoordelingskader. Bij een nieuwe aanvraag kunnen gebleken documenten gegeven worden. Het gaat daarbij om feiten die er eerst niet waren. Ze zijn dus niet nieuw “gevonden”, maar daadwerkelijk nieuw “gebleken”. Als er geen nieuwe feiten zijn kan een bestuursorgaan afwijzen op grond van haar eerder genoemde besluiten. Art. 4:6 Awb gaat alleen over aanvragen.

Vertrouwensbeginsel

Gerechtvaardigd gewekte verwachtingen moeten zo engszins mogelijk worden gehonoreerd. Dit beginsel speelt een rol bij de belangenafweging door het bestuursorgaan, en kan de uitkomst daarvan bepalen. Bij gebonden bevoegdheden speelt het vertrouwensbeginsel geen rol.

Voor het afwegen zijn een aantal criteria te bedenken.

• Is het opgewekte vertrouwen toerekenbaar aan het bestuursorgaan? Dit moet zijn gedaan door een bevoegd bestuursorgaan en een bevoegde ambtenaar. Onbevoegd gewekte verwachtingen binden het bestuursorgaan in beginsel niet, tenzij er een toerekenbare schijn van bevoegdheid is.

• Zijn er geen onjuiste/onvolledige inlichtingen gedaan door de burger? Het gaat daarbij om gegevens die relevant zijn met het oog op de door het bestuursorgaan uit te oefenen bestuursbevoegdheid. Het vertrouwensbeginsel biedt daardoor geen uitkomst voor diegenen die te goeder trouw zijn.

• Welke gedragingen hebben vertrouwen opgewekt? Zijn met name inlichtingen en toezeggingen. Algemene inlichtingen op een website zijn bijna nooit voldoende om gerekend te worden als toezeggingen die vertrouwen opwekken. Verder wekken eerdere beschikkingen en het gedogen van een onwettige situatie ook vertrouwen.

• Wat is het belang van de burger bij een eventuele honorering? Hoe groter het nadeel voor de burger door schending van het gerechtvaardigd vertrouwen, des te eerder is er reden het vertrouwen te honoreren. Ook is er het dispositievereiste. Dat houdt in dat de burger op grond van dat gewekte vertrouwen handelingen verricht moet hebben die hij anders zou hebben nagelaten.

• Is er een algemeen belang of belang van een derde dat zich tegen honorering verzet? Deze spreekt vaak voor zich. Het gaat erom welke belangen groter zijn.

Vooral het eerste en derde punt zijn hierbij van belang.

Meestal wordt een bij een beroep op het vertrouwensbeginsel gekozen voor een tussenvorm. Daarbij wordt een maatregel dan geleidelijk afgebouwd, of wordt een mogelijkheid gegeven tot schadevergoeding.