Werkgroepaantekeningen Preventie en straffen - Criminologie - UL - B3 - 2015/2016

Werkgroep 1

Retributivisme

Het retrivutivisme is retrospectief, het kijkt naar het verleden. Het wil de verstoorde balans herstellen. Er zijn twee varianten:

• Positief retributivisme: straf moet, anders is de morele balans niet in balans.

• Negatief retributivisme: straffen mag. De voorwaarden zijn dat alleen schuldigen gestraft worden en dat er niet zwaarder gestraft mag worden dan de ernst van het delict en de ernst van de verwijtbaarheid. Verwijtbaarheid is een rekbaar begrip, vinden we het minder erg als een arme steelt? Als er minder zwaar gestraft wordt is de balans niet helemaal hersteld.

Proportionaliteit is een belangrijk begrip binnen het retributivisme. Daarnaast is gelijkheid een toverwoord. Je wordt gestraft voor wat je gedaan hebt. Vergelden is dus niet streng straffen maar straffen naar de ernst van het delict. Vergelden kan juist een limiterende werking hebben. Dat is belangrijk. Von Hirsch en andere nieuwe retributivisten waren voorstander van vergelden vanwege de limiterende werking. Er werd namelijk te streng gestraft en er was willekeur. Hierin komt gelijkheid in terug.

Utilitarisme

Het utilitarisme is prospectief, het kijkt naar de toekomst. Het maakt niet uit wat je gedaan hebt. De hardcore utilitaristen stellen dat onschuldigen gestraft mogen worden als dat veel nut oplevert. Hier gaat een generaal preventieve werking van uit. Als er delicten mee voorkomen kunnen worden, levert het nut op.

Generale preventie draait om normbevestiging en generale afschrikking. Speciale preventie draait om resocialisatie, incapacitatie en speciale afschrikking. Beide soorten preventie zijn strafdoelen.

Nut wordt gedefinieerd als opbrengsten die hoger zijn dan de kosten. Als het schade voorkomt is dat een opbrengst. Kosten kunnen bijvoorbeeld financiele kosten zijn van de straf en het leed van de straf.  Maar, hoe meet je nut? Hoe weet je op voorhand wat het nut gaat zijn? Het bepalen van nut is heel moeilijk. Mensen opsluiten die misschien niks meer zouden doen als ze vrij zouden zijn,  is bijvoorbeeld  nutteloos. Als de straf geen nut oplevert is er niet goed gestraft. De rechtvaardigheid van de straf valt dan weg. De straf moet hoog genoeg zijn om het nut te behalen. Te veel straf zou geen nut opleveren en is dus onrechtvaardig.

Overeenkomsten tussen het retributivisme en het utilitarisme zijn moeilijk, want het staat haaks op elkaar. Het retributivisme kikt terug en het is belangrijk dat de straf proportioneel is en dat er gelijkheid is. De utilitaristen vinden  het barbaars om alleen terug te kijken. Wordt de maatschappij daar beter van? Bij de utilitaristen gaat het om de toekomst. Onschuldigen mogen gestraft worden als dat generaal preventief nut oplevert.

Verenigingsleer

Het negatief retributivisme is het uitgangspunt in Nederland. Vergelding daarbij is de grondslag. Verder voorkomt het dat onschuldigen gestraft worden en dat er te hoge straffen worden opgelegd.

Stel dat je een straf wil opleggen met als uitgangspunt resocialisatie maar dat de straf lager wordt gemaakt omdat het anders niet meer proportioneel is, dan werkt de interventie niet meer. Als er bijvoorbeeld 2 jaar ISD opgelegd wordt voor een winkeldiefstal zodat de dader kan resocialiseren, dan vinden retributivisten dit niet proportioneel. De straf wordt lager gemaakt, maar hierdoor werkt de interventie niet, de dader komt niet op het rechte pad. Het levert geen nut op, dus de hele interventie hoeft dan niet. Er moet kritisch gekeken worden naar maatregelen.

Opdracht

Een 19-jarige jongen met geldproblemen overvalt een taxichauffeur met geweld. De jongen heeft een moeilijke jeugd gehad en heeft al meerdere misdrijven gepleegd, maar doet nu een opleiding zodat hij later bij zijn oom kan werken.

Vanuit een utilitaristische benadering, met als doelen afschrikking en beveiliging wordt een gevangenisstraf opgelegd. Men wil delicten in de toekomst voorkomen en de maatschappij beschermen. Uit deze casus blijkt dat hij vaker misdaden heeft gepleegd (justitiële documentatie).De recidivekans is hoog, er zijn dus veel risicofactoren. De kritiek vanuit andere hoeken is dat de kans om zijn leveren te beteren onmogelijk wordt gemaakt, want hij doet nu een opleiding voor een baan. Vanuit het utilitarisme wordt resocialisatie genoemd, want gevangenisstraf is tijdelijk terwijl met resocialisatie het leven van de dader verbeterd kan worden zodat hij nooit meer een delict zal gaan plegen. Vanuit het retributivisme wordt er afgevraagd of het wel proportioneel is.

Stel dat er vanuit een utilitaristische benadering met rehabilitatie als doel een straf moet opgelegd worden, dan zal dat een taakstraf zijn met een deel voorwaardelijk, of in ieder geval een voorwaardelijke sanctie met bijzondere voorwaarden. Deze straf wordt opgelegd om delicten te voorkomen en omdat iedereen een 2^e kans verdiend. Daarnaast is hij gemotiveerd om zijn leven te beteren en heeft hij al stappen ondernomen om dat voor elkaar te krijgen. De aanknopingspunten uit de casus zijn, de opleiding, werk en zijn alcoholverslaving. Een taakstraf levert hem werkervaring op en hij leert om te gaan met werkritmes. Zijn verslavingsproblematiek komt niet terug in de straf. Kritiek vanuit andere hoek is er ook. Retributivisten stellen dat sommige voorwaarden heel streng kunnen zijn en daarbij, is de dader helpen wel een straf? Utilitaristen vragen zich af wat de baten zijn en of de interventie wel het beoogde effect heeft. Retributivisten vragen zich af op de gelijkheid niet in het geding is. iemand anders met andere omstandigheden zou waarschijnlijk een andere straf krijgen.

Als een straf vanuit de herstelbenadering (restorative justice) wordt opgelegd, zal dat waarschijnlijk een schadevergoedingsmaatregel zijn of een bijzondere voorwaarde. Een dader/slachtoffer-gesprek met een mediator zou ook een uitkomst zijn. De schade wordt herstelt, want er is materiële en immateriële schade geleden.

Mediation is buiten het strafrecht om. Het herstelrecht is daarom een geval apart. De overheid heeft het conflict overgenomen.

Werkgroep 2

ISD is een maatregel voor veelplegers. Deze wordt opgelegd voor twee jaar. De maatregel heeft als incapacitatie en bescherming als doel. In Nederland wordt de ISD restrictief toegepast door rechters. Alleen de ergste veelplegers krijgen ISD. Uit onderzoek blijkt dat de maatregel effectief is. Als rechters vaker de ISD zouden gaan opleggen omdat het blijkt te werken is dit een probleem. Plegers die veel minder delicten hebben gepleegd krijgen ook ISD waardoor het effect afneemt. Het is niet bekend of deze groep minder ernstigere veelplegers ook gebaat zijn bij ISD. Door een Zeer Actieve Veelpleger te incapaciteren worden er veel delicten voorkomen. Door minder ernstige plegers te incapaciteren, worden er relatief minder delicten voorkomen. De kosten voor ISD zijn hoog, dus de gehele kosten gaan omhoog zodra er meer mensen ISD krijgen.

ISD is een incapaciterende maatregel, en dus geen straf. Het gaat over de toekomst, dus niet om het delict dat hij heeft gedaan. Een pleger is voor eerdere veroordelingen al gestraft, dus hij wordt niet nogmaals gestraft hiervoor.

In de werkgroep wordt de opdracht gegeven een parlementaire behandeling van een nieuwe beschermingsmaatregel te ontwerpen. Een voorbeeld van een groepje was om bezitters van kinderporno met een hoog risico op een seksueel delict en waarbij lust het motief is, een chemische castratie te laten ondergaan. In het huidige wetboek is een maatregel zoals deze niet opgenomen. Politici zouden deze maatregel met een retributivistische blik problematisch vinden. Een maatregel die zo zwaar bij het bezitten van kinderporno zou disproportioneel gevonden worden. Vanuit een utilitaristisch standpunt kan aangedragen worden dat hiermee delicten in de toekomst voorkomen kunnen worde. Utilitaristen vinden een straf niet rechtvaardig als een straf zwaarder is dan nodig. Nutmaximalisatie moet bereikt worden, dus een onnodig zware straf levert geen nut op.

Op tentamens wordt er vaak gevraagd om een praktisch en een moreel bezwaar te noemen. Een voorbeeld van een praktisch bezwaar is ‘hoe goed is de risicotaxatie, wat is de kwaliteit ervan?’. Een moreel bezwaar zou kunnen zijn of de straf wel rechtvaardig is.

Werkgroep 3

What Works

De What-Worksbeginselen zijn heel erg belangrijk, en kunnen gevraagd worden op het tentamen. De beginselen bestaan uit:

1. Het risicobeginsel

2. Het behoeftebeginsel

3. Het responsiviteitbeginsel

4. Het beginsel van behandelingsmodaliteit

5. Het beginsel van programmaintergriteit

6. Het professionaliteitbeginsel

7. Het beginsel van ‘in de samenleving’

Op de stelling ‘gevangenisstraf moet afgeschaft worden en er moet alleen nog interventies opgelegd worden op basis van de What Works beginselen’ zijn voor en tegenargumenten te bedenken. Retributivisten zouden stellen dat de proportionaliteit niet gewaarborgd kan worden en de vergelding wordt problematisch. Utilitaristen zouden eerder voor de stelling zijn, als de interventie op basis van de What Works beginselen werken, heeft het nut en is het dus gerechtvaardigd. Echter moet de rechter ook kijken naar de motivatie van de dader voor andere interventies.

Als je wil onderzoeken of een interventie beter werkt dan de andere kun je gebruik maken van matching. Een beperking bij matching is dat je niet op alle kenmerken kan matchen. De techniek is dus belangrijk.

Afschrikking

Absolute afschrikking is dat er al afgeschrikt wordt alleen omdat er een straf is. Bij marginale afschrikking spelen zwaarte, zekerheid en snelheid een rol. Als de straffen hoger worden, met hoeveel gaat de criminaliteit dan naar beneden?