Van pagina 198 in het boek van Ton Derksen is het voldoende dat je begrijpt dat je kunt spreken over de waarschijnlijkheid van verschillende scenario’s. Je kunt dat voorstellen in verschillende schema’s. In de leerdoelen staat dat je kennis en inzicht moet hebben in de concepties van waarheid, waarschijnlijkheid en onmogelijkheid van gebruik van waarschijnlijkheidsargumenten. Bij waarschijnlijkheidsargumentatie kun je verschillende fouten maken, Ton Derksen probeert dit inzichtelijk te maken aan de hand van verschillende formules. Het is hierbij van belang om te weten wat de valkuilen zijn.

We lezen Ton Derksen binnen het thema van de onbepaaldheid van de waarneming van de feiten. Die onbepaaldheid van de feiten hangt samen met de theoriegeladenheid van de waarneming. De definitie van de onbepaaldheid van de waarneming van de feiten is als volgt: de zintuigelijke prikkels uit de werkelijkheid worden onderbepaald door de waarneming, want er zijn nog andere factoren die van belang zijn voor de manier waarop we die prikkels ervaren. De andere factor is hierbij de kennis. Derhalve kom je aan bij het begrip ‘theoriegeladenheid van de waarneming.’ De zintuigelijke prikkels worden niet volledig bepaald door de waarneming, maar ook door kennis. Dit verklaart de theoriegeladenheid van de waarneming, deze komt tot uitdrukking bij al de verschillende operaties van waarneming.

Het tweede kernpunt van Derksen ziet op de alledaagse waarheidsvinding en empirische waarheidsvinding. Alledaagse waarheidsvinding is gericht op nut, empirische waarneming is gericht op waarheid. In de alledaagse waarheidsvinding zijn we dus gericht op nut en vragen we ons steeds af wat in ons belang is. Wat bevordert onze overlevingskans? Onze evolutionaire instincten helpen ons bij het nemen van een beslissing. Dit gaat heel snel, dus op deze manier zijn deze evolutionaire instincten een afsnijweg, een short-cut. Het is van belang dat we een snelle beslissing kunnen nemen, om ons in veiligheid te stellen. Hierbij geldt ‘better safe than sorry.’ Het hele punt is dat de evolutionaire instincten ons op een dwaalspoor kunnen zetten in een niet-alledaagse situatie. De strafrechtcontext is daar een voorbeeld van. Hier moeten we heel kritisch kijken naar onze eerste oordelen. Op basis van wetenschappelijk onderzoek moeten we uitmaken of deze oordelen een basis kunnen vinden in de empirische werkelijkheid.

Je zou je af kunnen vragen waar strafrechtelijke waarheidsvinding zich bevindt. Idealiter gaan ze te werk als wetenschappers. In de praktijk staat er veel sociale druk op de rechters, door de rest van de maatschappij en de media. Strafrechtelijke waarheidsvinding neigt derhalve meer naar alledaagse waarheidsvinding.

Theoriegeladenheid bij operaties van waarheidsvinding

De operaties van waarheidsvinding zijn: zoeken, zien, duiden en wegen. Bij duiden is het van belang dat je het bewijsmateriaal gaat interpreteren. Bij het wegen kan het gaan om positief en negatief bewijsmateriaal. Bij alle operaties zie je de spanning tussen alledaagse- en wetenschappelijke waarheidsvinding. Bij alle operaties kun je dus fouten maken als je je te zeer laat leiden door de alledaagse waarheidsvinding en niet kritisch genoeg bent. Dat we ons kunnen vergissen heeft te maken met de theoriegeladenheid.

Begrippen van waarschijnlijkheid

Kansen zijn onafhankelijk van onze kennis. Waarschijnlijkheden zijn afhankelijk van onze kennis.

De persoonlijke waarschijnlijkheid bevat alle waarschijnlijkheden. Deze kan gebaseerd zijn op alle waarschijnlijkheden. We zouden kunnen zeggen dat de ontologische kansen en relatieve frequenties redenen op kunnen leveren voor een epistemische waarschijnlijkheid. De relatieve frequenties hangen samen met de ontologische kansen. De relatieve frequenties zijn eigenlijk de realisering van de ontologische kansen. De ontologische kans gaat vooraf aan onze waarneming, terwijl de relatieve frequentie op onze waarneming volgt. Het hoeft niet per se onze waarneming te zijn, het kan ook een waarneming zijn van een onafhankelijke onderzoeker, waarvan we achteraf weer kennis kunnen nemen. Wat die onderzoeker heeft waargenomen staat los van onze kennis, dit is een objectief gegeven.