International court of justice, Questions relationg to the obligation to prosecute or extradite (belgium v Senegal), judgment, 20 juli 2012

Feiten

I.c. ging het om de zaak waarin België het Internationaal Gerechtshof had verzocht vast te stellen dat Senegal verplicht was Hissène Habré te vervolgen of, zo niet, hem zonder uitstel aan België uit te leveren.

Wat speelde er? Habré was aan de macht geweest in Tsjaad tussen 1982 en 1990. Tijdens zijn bewind zouden vele schendingen van de mensenrechten gepleegd zijn, inclusief foltering. Nadat Habré afgezet was, kreeg hij politiek asiel in Senegal. Vanaf 2000 werd een aantal procedures met betrekking tot Habré’s vermoedelijke misdaden aanhangig gemaakt in Senegal en België. België verzocht Senegal Habré uit te leveren (waar hij vervolgd zou worden op basis van het beginsel van de universele jurisdictie). De Senegalese rechtbank die zich diende uit te spreken over dit verzoek oordeelde echter dat het niet bevoegd was. Meer procedures volgden en omdat Senegal Habré niet berechtte of uitleverde spande België in 2009 een geding aan tegen Senegal voor het Internationaal Gerechtshof. België baseerde de procedure op artikel 30 van de Conventie van de Verenigde Naties van 10 december 1984 tegen foltering en andere onmenselijke of onterende behandeling.

IGH

Het Hof stelde vast dat er tussen België en Senegal een geschil bestond met betrekking tot twee bepalingen van het VN-Folterverdrag inzake de verplichting van Senegal een onderzoek naar de misdaden van Habré te voeren en zijn verplichting hem zelf te vervolgen als hij niet zou worden uitgeleverd.

Het Hof was op grond van art. 30 VN-Folterverdrag bevoegd om te oordelen over het geschil omdat de onderhandelingen tussen België en Senegal hadden gefaald, en omdat de zaak ook niet aan een arbitraal tribunaal was voorgelegd (Senegal had hier niet aan meegewerkt).

Het Hof gaf aan dat België locus standi had om de aansprakelijkheid van Senegal in te roepen omdat de verplichtingen krachtens het VN-Folterverdrag erga omnes verplichtingen waren. D.w.z. dat elke staat die partij is bij dit verdrag een belang heeft bij de naleving van deze verplichtingen door andere staten die ook lid zijn. De zaak was daarom ontvankelijk.

Het Hof oordeelde dat staten die partij zijn bij het VN-Folterverdrag verplicht zijn onmiddellijk foltering strafbaar te stellen en hun jurisdictie over foltering bij wet uit te breiden. Senegal had deze verplichting geschonden door pas in 2007 de vereiste wetgeving aan te nemen. Verder had Senegal geen preliminair onderzoek geopend naar de beweerde misdaden van Habré, terwijl het bij het ontvangen van de eerste klacht tegen Habré zo een onderzoek had moeten openen. Een onderzoek moest overeenkomstig art. 7.1 van het Folterverdrag worden geopend zelfs als Senegal geen uitleveringsverzoek had ontvangen. Nadat het een uitleveringsverzoek had gekregen (van België), kon het Habré zelf vervolgen of uitleveren.

Voorts stelt het Hof dat staten over een redelijk termijn beschikken om een verdachte te vervolgen of uit te leveren. Volgens het Hof had Senegal dit nagelaten. Argumenten zoals de financiële moeilijkheden die door Senegal waren aangevoerd hadden volgens het Hof geen invloed op de verplichting van Senegal om tot vervolging of uitlevering over te gaan. Daarom concludeert het Hof dat Senegal een onrechtmatige daad heeft gepleegd en het kan alleen door de strafvordering of uitlevering een einde maken aan deze onrechtmatige daad.

Kern: het Internationaal Gerechtshof stelt dat Senegal zijn verdragsrechtelijke verplichting om Hissène Habré te vervolgen, niet is nagekomen, tenzij het land hem aan België uitlevert zoals deze verplichting blijkt uit de toepasselijke artikelen van het Folteringverdrag van de Verenigde Naties van 1984.