Het ecologische model van Bronfenbrenner biedt inzicht in het begrijpen binnen families, ook biedt het handvaten die gebruikt kunnen worden om de relaties binnen families te versterken. Bronfenbrenners model is van belang omdat het alle systemen waarin de families zijn betrokken omvat. Ook laat het de dynamische aard van familierelaties zien.

Belangrijke onderdelen

Het model bestaat uit 5 systemen van interactie: microsysteem, mesosysteem, exosysteem, macrosysteem en chronosysteem. Elk systeem is afhankelijk van de aard van het leven van de persoon en biedt een grote diversiteit aan opties en bronnen van groei.

Microsysteem

Dit systeem bestaat uit de meest directe omgeving, zowel fysiek, sociaal als psychologisch. Het biedt het kind een leersetting, het is een referentiepunt ten opzichte van de wereld. De familie is het vroege microsysteem van het kind om te leren hoe te leven. De ouder-kindrelatie kan het welzijn van de persoonlijkheid beïnvloeden, denk aan het aangaan van een hechte relatie.

Exosysteem

Het zijn de contexten die we indirect ervaren, maar die een directe impact op ons hebben. Ze kunnen een goede invloed hebben (interventie in kindzorg kan een positief effect op het gezin hebben) en een slechte invloed (stress op het werk van een van de ouders heeft invloed op de hele familie).

Macrosysteem

Grotere systemen van culturele overtuigingen, sociale normen en waarden, politieke trends en gebeurtenissen in de maatschappij. De macrosystemen waarin we leven beïnvloeden onze relaties.

Mesosysteem

Mesosystemen verbinden twee of meer systemen waarin een kind, ouders en het gezin leven. Mesosystemen gaan erover om met elkaar in relatie te zijn in zich altijd uitbreidende cirkels en uitgebreidere relaties. Zonder sterke mesosystemen worden gezinnen een chaos.

Chronosysteem

Alle dynamiek van de familie kan worden terug geleid naar de historische context. De historische context van relaties binnen het gezin kan verklaren waarom de ouder-kindrelaties nu zijn zoals ze zijn. Dit kan het meer verduidelijken dan er in eerste instantie uit de observaties kwam. Er moet begrip komen voor de context, dan kunnen mensen beter geholpen worden.

Het bio-ecologische perspectief bij stressvolle gezinssituaties

Hoe stress wordt ervaren is voor iedereen uniek. We kunnen gezinnen helpen door de kennis die we hebben opgedaan, maar we moeten oppassen dat we niet generaliseren. Er zijn drie stressyndromen die serieuze problemen kunnen creëren binnen een gezin:

• Chemical dependency

• Geweld binnen het gezin

• Dakloosheid

Chemische afhankelijkheid

Hieronder valt onder andere drugsmisbruik. Dit is een individuele actie, maar het is ingebed in vele sociale structuren. Gedragingen als gevolg hiervan kunnen het hele microsysteem van een kind verstoren. Dit kan zich uitbreiden naar het exosysteem en het mesosysteem. Er zijn 3 kerninzichten over gezinsrelaties die uitgedaagd worden door chemical dependency:

• Het patroon verandert de aard en hoeveelheid van de dagelijkse gezinsdynamieken.

• Drugsmisbruik daagt de gezinnen uit om elkaar te beschermen voor de gevolgen, zoals geweld.

• De energie binnen het gezin gaat enorm omlaag en zorgt voor het hebben van een hogere behoefte aan gezinssupport.

‘Early childhood educaters’ kunnen hiernaar handelen volgens 3 kernstrategieën:

• Het gezin aanmoedigen om de nodige educatie te volgen en de uitdagingen van de verslaving onder ogen te zien.

• Het gezin supporten met de nodige hulpmiddelen en ervoor zorgen dat het gezin effectief gaat reageren op de moeilijkheden die ze tegenkomen.

• Het gezin betrekken in manieren om een gezonde levensstijl te hanteren met het hele gezin.

Geweld binnen het gezin

Geweld is hier bedoeld als een actie van de een met de intentie een ander pijn te doen. Er is meer geweld binnen gezinnen dan op iedere andere plaats in de maatschappij. Dit heeft flinke invloed op toekomstige interacties. Huiselijk geweld komt tot stand door de persoonlijke en echtelijke historie van de ouders, kinderen en anderen die binnen het gezin van belang zijn. De familie gaat zich meer richten op degene die de macht heeft dan op een sfeer van helpen en delen. Kinderen en volwassenen kunnen emotionele trauma’s oplopen. Kinderen gaan vaak hetzelfde gedrag als hun opvoeders vertonen, omdat dit gedrag het enige is wat ze te zien krijgen, ze hebben geen ander perspectief. Geweld verandert de manier waarop gezinnen interacteren en functioneren. ‘early childhood professionals’ moeten zich focussen op 3 inzichten die meer begrip tot gevolg kunnen hebben:

• Geweld is heerszuchtig in gezinnen.

• Huiselijk geweld creëert een psychologie van angst in de slachtoffers.

• Vroege interventie in de vorm van therapie kan van grote waarde zijn om de vicieuze cirkel te doorbreken.

Er zijn 2 strategieën die men kan gebruiken:

• Aanmoedigen waar maar kan om de ontwikkeling en het gebruik van het zorgende gedrag te stimuleren.

• Ze in contact brengen met professionals die hen kunnen helpen om zich de problemen en uitdagingen te focussen.

Dakloze gezinnen

Het niet hebben van een woonplaats kan het gevolg zijn van verschillende dingen, bijvoorbeeld natuurgeweld, oorlog of werkloosheid; er is dan geen geld voor een woning. Mensen die niet in de letterlijke vorm dakloos zijn, kunnen wel onder deze groep vallen, omdat ze bijvoorbeeld verplicht bij een ander, bijvoorbeeld familie, inwonen. Sommige families zijn nog niet echt dakloos, maar hebben wel een erg groot risico om dit te worden en hebben daarom hulp nodig.

Het niet hebben van een eigen woonplaats kan verschillende gevolgen hebben. De privacy is weg, de controle over de dagelijkse routine raakt kwijt, men kan geisoleerd van de maatschappij raken en bepaalde economische bronnen zijn niet meer toegankelijk. Hoe het gezin anticipeert op dakloosheid hangt onder meer af van de mensen die aanwezig zijn om hun te helpen en hoe effectief die hulp is. Elke dakloze familie is uniek, maar ze ervaren vaak wel dezelfde problemen. Er zijn 4 inzichten die we kunnen gebruiken om positieve en effectieve relaties te vormen met gezinnen die dakloos zijn:

• Een empatisch begrip ontwikkelen voor de gezinssituatie.

• Responsief en supportief zijn in de relaties met de ouders en de kinderen.

• Een uitnodigende ecologie creëeren op school of een chilcarecenter etc.

• Ouders en kinderen sociale en educationele activiteiten bieden.

Ondersteuning en zorg van professionals in de vroege kindertijd

We moeten eerst proberen om de situaties die de gezinnen ondergaan te begrijpen. Hierbij horen ook alle culturele, sociale, economische en educatie dynamieken. We moeten mensen zien in hen milieu en het niet als een afzonderlijke gebeurtenis beschouwen. Het is van belang dat we ook proberen te kijken door de lens van het gezin of een gezinslid. Er zijn 3 perspectieven op zorg die ons kunnen helpen om gezinnen onder hevige stress te verzorgen:

• Het perspectief van de ouder en het gezin op de aard en de dynamiek van de stressoren krijgen.

• Manieren ontdekken om de stressoren te ontdekken.

• Vroege interventies bieden die het hele gezin de middelen en bronnen bieden om verzorgende levensstijlen op te bouwen.

Ook moeten we proberen om in onze benaderingen om te werken en te relateren met de gezinnen te centreren. Gezinnen lijken baat te hebben bij strategieën die zich richten op de acute crises.

We moeten de persoonlijke, culturele en maatschappelijke elementen van de gezinnen in achting nemen. Ook moeten we sensitief zijn voor de talige verschillen, zodat dit geen obstakels vormt. Er zijn 3 gedragingen:

• Responsiviteit naar de uitgesproken behoeften van de gezinnen, wat zien zij als hun behoeften?

• Ontwikkelen van een benadering in alle relaties binnen het gezin, zoeken naar mogelijkheden om leiderschap te creëeren in het ouderschap en gezinnen zodat er een lange termijn structuur voor succes ontstaat.

• Continu blijven reflecteren op de relaties, blijven we luisteren en kijken we nog steeds vanuit verschillende perspectieven?

Aanbevelingen

Er zijn 5 aanbevelingen, deze zijn gebaseerd op de beschreven inzichten en interrelateren met de 5 systemen van Bronfenbrenner.

• Help gezinnen om verzorgende en liefhebbende microsystemen te creëren. In zo’n microsysteem kunnen ouders en kinderen goede banden ontwikkelen die hen meer responsief maken in het omgaan met stress.

• Assisteer gezinnen in het meer ‘empowered’ worden in de relaties in hun exosysteem. (ouders gaan hun kinderen begrijpen doordat ze uitgelegd krijgen wat hun kinderen ervaren)

• Laat gezinnen zien op welke manieren ze mesosystemen kunnen gebruiken om beter te reageren op stressoren. (oudergroepen, supportgroepen, therapeutische programma’s)

• Pleit voor sterkere gezin support strategieën in het macrosysteem waarin jonge gezinnen leven.

• Help gezinnen te leren van hun persoonlijke, gezins en sociale, historische levens.