Het sociale onderscheid tussen mannen en vrouwen is universeel, constant, diepgaand en historisch. Genderclassificaties zijn geworteld in biologisch geslacht, maar ze leiden tot culturele gevolgtrekkingen zoals genderstereotypen. We kunnen ons nauwelijks een wereld voorstellen zonder genderverdeling.

Wat is essentialisme?

Essentialisme is een populair geloofssysteem, omdat het bestaande genderrollen en genderhiërarchie rechtvaardigt. Mensen zijn gemotiveerd om te denken dat de huidige sociale regelingen eerlijk zijn. Het beschouwen van mannen en vrouwen als inherent verschillend, rechtvaardigt de genderstatus-quo. Dit is de reden waarom men kan zien dat mensen de genderhiërarchie proberen te herstellen zodra de macht van vrouwen toeneemt. Dit wordt de systeemrechtvaardigingstheorie genoemd. Het huidige sociale systeem wordt zo verdedigd door de afdelingen van wanhoop voor ondergeschikten, die het vermijden zich onderdrukt te voelen, en schuldgevoelens voor dominanten, die vermijden zichzelf als onderdrukkers te zien. Gender essentialisme is dus een gemotiveerd geloofssysteem.

Wat zegt de wetenschap over genderverschillen?

Er zijn veel gegevens beschikbaar voor meta-analyse in onderzoeken naar genderverschillen in psychologische kenmerken. Een groot meta-analyse onderzoek door Janet Hyde toonde alleen grote sekseverschillen in de volgende vier attributen: fysieke agressie, interesse in losse seks, tederheid en werpafstand. Deze verschillen waren ook grotendeels afhankelijk van de sociale context, omdat bij mannen en vrouwen verschillende dingen worden uitgelokt en gestimuleerd. Er zijn twee belangrijke redenen waarom sekseverschillen meestal klein zijn:

1. Individuen verschillen als mensen meer dan dat vrouwen en mannen verschillen als groepen.
2. Sterke situaties overwinnen sekseverschillen.

Veel onderzoekers volgden in Hyde's stappen om meer meta-analyses te synthetiseren. Hierin werd meer steun gevonden voor de hypothesen over genderovereenkomsten. Dit leidt tot een andere benadering van gender: voor verschillen tussen mannen en vrouwen blijkt cultuur belangrijker dan natuur.

Wat zegt de evolutionaire psychologie over gender?

Darwins evolutietheorie waarin soorten die zich het beste aanpassen aan hun omgeving een betere overlevingskans hebben, wordt algemeen aanvaard. Geïnspireerd door Darwin beweren evolutionaire psychologen dat vrouwen geëvolueerd zijn om kieskeurig te zijn over hun seksuele partners, omdat ze een partner nodig hebben om bij hen te blijven en voor hun gezin te zorgen als ze kinderen krijgen. Men denkt dat mannen geëvolueerd zijn om meer promiscue te zijn vanwege de onzekerheid over het vaderschap (niet zeker wetend of een kind van hen is): hoe meer seksuele partners mannen hebben, hoe groter hun kansen op reproductief succes. Mannen zijn dus gemotiveerd om meerdere gezonde en jonge vrouwen na te jagen, terwijl vrouwen gemotiveerd zijn om betrouwbare volwassen en rijke partners te vinden.

Onderzoek toont inderdaad aan dat vrouwen meer nadruk leggen op het verdienvermogen van een mannelijke partner, terwijl mannen meer nadruk leggen op de huishoudelijke vaardigheden van vrouwelijke partners (Eagly en Wood, 1999, 2002 en 2013). Maar dit kan ook komen door verschil in kansen die mannen en vrouwen hebben om economische zekerheid voor zichzelf te scheppen. Deze suggestie wordt bewezen door studies in landen waar mannen en vrouwen gelijker zijn. Economische factoren lijken te verklaren waarom en wanneer beide geslachten de voorkeur geven aan partners met verschillende kenmerken, in plaats van aan een vaste biologische voorkeur. Een onderzoek van Zetner en Mitura (2012) vond dat sekseverschillen in partnerkeuzes niet onveranderlijk zijn tussen culturen, maar sterk gerelateerd zijn aan sociale omstandigheden zoals de relatieve status van vrouwen.

Er is ook enig onderzoek dat aantoont dat evolutie geen star sekseverschil creëert, omdat mensen het vermogen moeten hebben om zich snel aan veranderende omgevingen aan te passen en daarom kunnen kiezen hoe ze zich seksueel gedragen (Caporeal, 2004).

Hoe wordt gender cultureel benaderd?

Culturele benaderingen van de psychologie van gender benadrukken gendersocialisatie. Dit is het proces waardoor meisjes en jongens vrouwelijke en mannelijke identiteiten leren. Kinderen leren gendergerelateerde verwachtingen en beginnen 'gender uit te voeren'. Deze verwachtingen variëren van kleding, speelgoed, activiteiten tot beroepen. Stereotypen die deze verwachtingen volgen, zijn overal te zien. Constante blootstelling aan culturele beelden die grote verschillen tussen mannen en vrouwen laten zien, kan de genderattitudes van mensen beïnvloeden.

Sociaal-structurele theoretici proberen de onderliggende oorsprong en inhoud van genderstereotypen en sekseverschillen in eigenschappen en gedragingen te verklaren en ook wanneer en waarom ze prescriptieve regels worden in plaats van alleen verwachtingen over hoe mannen en vrouwen zich doorgaans gedragen.

De sociale roltheorie gaat ervan uit dat samenlevingen vaak verschillende groepen toewijzen aan bepaalde rollen die verschillende eigenschappen en gedragingen vereisen. Het impliceert rolverdelingen in plaats van biologisch gefixeerde eigenschappen als de oorzaak van genderstereotypen en verwachtingen. Rollen construeren een sociale realiteit waarin mensen verschillen in hoe ze zich gedragen en zichzelf zien. Zelfs wanneer mensen sociale verwachtingen niet volledig internaliseren, conformeren ze zich vaak om sociale afwijzing te voorkomen.

De theorie suggereert dat veranderingen in de rollen van mannen en vrouwen zouden moeten leiden tot veranderingen in genderstereotypen en gedrag (Diekman en Eagly, 2000). Resultaten van studies hierover ondersteunen de sociale roltheorie.

Wat is de oorsprong van het patriarchaat?

Gegevens uit meer dan 140 landen laten zien dat vrouwen consequent minder politieke en economische macht hebben dan mannen en dat zelfs de meest egalitaire landen er niet in zijn geslaagd de kloof tussen mannen en vrouwen te dichten.

De biosociale theorie van Wood en Eagly (2002) stelt dat de landbouwrevolutie de rollen van mannen en vrouwen veranderde op een manier die rampzalig bleek voor de gendergelijkheid. Volgens deze opvatting heeft de landbouw geleid tot een arbeidsverdeling tussen mannen en vrouwen op basis van sekseverschillen in voortplanting en kracht. Land werd al snel eigendom en daardoor kregen mensen de mogelijkheid om rijkdom te vergaren, wat leidde tot conflicten waarin mannen vochten. Deze analyse weerlegt de veronderstelling van evolutionaire psychologen dat genetische aanpassingen die miljoenen jaren geleden plaatsvonden verantwoordelijk zijn voor mannelijke dominantie. Gendersegregatie en hiërarchie zijn te jong (de landbouwrevolutie vond ongeveer 10.000 jaar geleden plaats) om door evolutie te zijn veroorzaakt.