Wat is het belang van het bestuderen van slaap en mentale gezondheid?

Slaapproblemen, zoals insomnie, overmatige slaperigheid en slaapapneu, komen net als problemen met de geestelijke gezondheid heel veel voor in de samenleving. Het is nog niet duidelijk in hoeverre er een causaal verband bestaat. Het is mogelijk dat interventies gericht op het verbeteren van slaap ook psychische problemen verminderen.

Hoe zijn slaap en mentale gezondheid met elkaar verbonden?

Er is veel onderzoek gedaan naar het verband tussen slaap en mentale gezondheid. Zo weet men dat mensen met insomnie vaker lijden aan depressie en angstgevoelens en dat slecht slapen gerelateerd is aan posttraumatische stressstoornis, eetstoornissen en psychotische stoornissen. Ook komen specifieke slaapstoornissen, zoals slaapapneu, verstoring van het circadiaanse ritme, rustelozebenensyndroom, excessieve slaperigheid, narcolepsie, slaapwandelen en nachtmerries vaker voor bij mensen met psychische problemen.

Wat is het grootste probleem met de onderzoeken naar slaap en mentale gezondheid?

De meeste onderzoeken tot dusver zijn observationeel en informeren niet over causaliteit. Er is dus veel informatie verzameld over de variabelen die op de een of andere manier met elkaar zijn verbonden, maar er bestaat geen informatie over welke variabele voorafgaat aan een andere in een causale keten.

Hoe kan een interventionistische benadering van causaliteit meer licht werpen op de relatie tussen slaap en mentale gezondheid?

Cross-sectionele onderzoeken tonen aan dat variabelen met elkaar zijn verbonden, maar zeggen niets over de causale keten. Longitudinale onderzoeksontwerpen bieden sterker bewijs, maar zijn vatbaar voor confounding en andere vormen van bias die de causale conclusies limiteren. Om echt vast te stellen of er een oorzakelijk verband bestaat tussen slaapproblemen en psychische problemen, moet de slaap experimenteel worden gemanipuleerd om te zien of veranderingen in slaap in de loop van de tijd leiden tot veranderingen in de geestelijke gezondheid. Dat is een interventionistische benadering van causaliteit. Hierbij worden deelnemers willekeurig toegewezen aan experimentele en controlecondities om de effecten van mogelijke confounds te minimaliseren.

Waarom schieten de huidige experimenten die het effect van slaapinterventies op mentale gezondheid onderzoeken, tekort?

Er zijn al gerandomiseerde experimenten gedaan die het effect van slaapinterventies op de geestelijke gezondheid onderzoeken en er zijn meta-analyses over die experimenten gedaan. Helaas schieten deze om een aantal redenen tekort:

• Sommige experimenten bleken niet slaap met succes te hebben gemanipuleerd (de interventie verbeterde de slaap niet ten opzichte van de controlegroep). Het is niet mogelijk om een causaal verband te concluderen als de experimentele manipulatie van slaap niet succesvol was.

• Veel onderzoeken keken alleen naar het effect op het eerste tijdstip na de interventie. Dit betekent dat er geen tijd verstrijkt tussen het meten van de slaap en het meten van de geestelijke gezondheid, wat een belangrijk principe is van causale gevolgtrekking. Ook zijn de effecten beperkt tot de korte termijn waar ze waarschijnlijk al het sterkste zijn.

• Er is vaak gefocust op depressie en angstgevoelens en de interventies zijn vaak beperkt tot CBTi-interventies. Het is niet duidelijk op welke manier verschillende soorten slaapinterventies invloed hebben op de geestelijke gezondheid.

• Er zijn geen experimenten gedaan naar variabelen die het effect van slaapinterventies op de geestelijke gezondheid modereren of beïnvloeden. Zulke variabelen moeten systematisch worden onderzocht om te begrijpen of en hoe de effecten van slaapinterventies verschillen tussen populaties, omgevingen en onderzoeksontwerpen.

Hoe proberen Scott et al. (2021) deze problemen aan te pakken?

Scott et al. (2021) voerden een meta-analyse uit om de effecten te synthetiseren van 72 interventies die de slaapkwaliteit verbeterden ten opzichte van een controleconditie op de daaropvolgende geestelijke gezondheid. De gekozen interventies waren gerandomiseerde onderzoeken die met succes slaap manipuleerden ten opzichte van de controlegroep. Daarbij werden interventies uitgesloten die specifieke elementen gericht op de geestelijke gezondheid bevatten, om het effect van verbeterde slaap op de geestelijke gezondheid beter te isoleren.

Hoe kan slaap worden geoperationaliseerd?

Goede of verbeterde slaap kan verschillende dingen betekenen voor verschillende mensen. Ten eerste kan gekeken worden naar de subjectieve ervaring van de slaapkwaliteit (e.g. ¨heb ik goed geslapen?¨ en ¨voel ik me uitgerust?¨). Ten tweede bestaat er de objectieve slaapkwaliteit (e.g. slaapcontinuïteit, aantal keren wakker worden, tijd van in slaap vallen).

Wat zijn de effecten van slaapkwaliteit op mentale gezondheid?

De resultaten van het onderzoek van Scott et al. (2021) kunnen als volgt worden samengevat:

• Het verbeteren van de slaapkwaliteit heeft een middelgroot effect op de geestelijke gezondheid.

• Het verbeteren van slaap vermindert depressie, angstgevoelens en stress.

• Er bestaat een dosis-responsrelatie tussen verbeteringen in slaapkwaliteit en daaropvolgende mentale gezondheid: grotere verbeteringen in slaap leiden tot grotere verbeteringen in mentale gezondheid.

Waarom zou slaapkwaliteit een doel moeten zijn van transdiagnostische behandeling?

De resultaten ondersteunen het idee dat slaapinterventies de mentale gezondheid bij verschillende populaties en onder verschillende omstandigheden bevorderen. Zelfs bij de aanwezigheid van comorbide gezondheidsproblemen blijven de effecten van de slaapinterventies bestaan. Tevens is gebleken dat het verbeteren van slaap ook leidt tot fysieke verbeteringen (minder moeheid en minder chronische pijn). Deze positieve bevindingen leiden tot redenen waarom slaapkwaliteit een doel zou moeten zijn van transdiagnostische behandelingen:

• De verbetering van de algemene gezondheid zou de kosten van de gezondheidszorg van de samenleving kunnen verminderen.

• De impact van slaapinterventies binnen de gezondheidszorg is vergroot, omdat het verbeteren van de slaap nuttig kan zijn bij verschillende psychische aandoeningen (zowel mensen met klinisch gedefinieerde psychische problemen en mensen met niet-klinische ervaringen bleken baat te hebben bij verbeterde slaap).

• Slaapstoornissen voorspellen de ontwikkeling van psychische problemen in de toekomst. Interventies die de slaap vroegtijdig verbeteren, kunnen het risico op het ontwikkelen of verergeren van psychische problemen beperken.

Wat zijn de sterke punten van het onderzoek van Scott et al. (2021)?

Er zijn een aantal noemenswaardige sterke punten in het onderzoek van Scott et al. (2021):

• Het is een uitgebreid en up-to-date onderzoek en een van de grootste onderzoeken naar het effect van slaapverbetering op de geestelijke gezondheid tot nu toe.

• Het onderzoek kijkt specifiek naar het causale verband tussen slaap en geestelijke gezondheid.

• Het onderzoek identificeert mogelijke moderatoren van het effect van slaapverbetering op de geestelijke gezondheid.

Wat zijn de limitaties van het onderzoek van Scott et al. (2021)?

Er zijn een aantal beperkingen waarmee rekening moet worden gehouden bij het interpreteren van de resultaten:

• Relatief weinig onderzoeken keken naar het effect van slaapverbetering op de lange termijn. De onderzoeken die langere follow-ups rapporteren, vonden over het algemeen kleinere, maar nog steeds significante, effecten. Dit is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van afnemende effecten van interventies in de loop van de tijd.

• Sommige variabelen die in dit onderzoek zijn opgenomen, zijn in niet veel eerdere experimenten onderzocht. De conclusies van het onderzoek hebben vrijwel alleen betrekking op depressie en angstgevoelens en kunnen niet worden uitgebreid naar andere uitingen van mentaal welzijn.

• Het was de bedoeling om in het onderzoek een breed scala aan interventies op te nemen, maar de meeste analyses zijn gebaseerd op cognitieve gedragstherapie.

Met betrekking tot slaap en mentaal welzijn, waar zou toekomstig onderzoek zich op kunnen richten?

Er worden een aantal aanbevelingen gedaan voor toekomstig onderzoek:

• Onderzoeken hoe slaapinterventies hun gunstige effecten kunnen behouden op de lange termijn.

• Er is meer onderzoek nodig met een kleiner risico op methodologische bias.

• De mechanismen die de causale relatie tussen slaap en mentale gezondheid onderliggen zijn nog onduidelijk.

Wat is emotieregulatie?

Het reguleren van emoties bestaat uit drie taken: 1) identificatie van de noodzaak om emoties te reguleren, 2) beslissen of en hoe emoties te reguleren, en 3) het vaststellen van een reguleringsstrategie. Of en hoe mensen hun emoties reguleren is mogelijk een mechanisme dat het effect van slaap op mentaal welzijn kan verklaren. 

Hoe zou slechte emotieregulatie de relatie tussen slechte slaap en mentale gezondheid kunnen verklaren?

Eerder onderzoek heeft aangetoond dat slecht slapen het nadelige effect van negatieve gebeurtenissen kan versterken en de gunstige impact van positieve gebeurtenissen kan afzwakken. Slecht slapen wordt ook geassocieerd met het gebruik van strategieën voor emotieregulatie die schadelijk kunnen zijn voor een goede geestelijke gezondheid. Een slechte slaapkwaliteit zou een negatieve invloed kunnen hebben op een of alle van de drie taken die betrokken zijn bij effectieve emotieregulatie.