Vragen

Tijdens de verbouwing van de business-lounge van het stadion van de voetbalclub Sparta in Rotterdam (Het Kasteel) in 2009 heeft Vos in een container met bouwpuin een schilderij gevonden. Een van de bouwvakkers heeft het schilderij met wat oude barmeubelen in de container gegooid. Vos, een Feyenoorder, ziet een en ander gebeuren en leidt hieruit af dat het schilderij is afgedankt. Het schilderij hing oorspronkelijk in de business-lounge. Bij opnames van het tv-programma Tussen Kunst en Kitsch in november 2010 laat Vos het schilderij taxeren. Zo komt hij te weten dat het is gemaakt door de Rotterdamse havenschilder J.H. van Mastebroek en dat het tienduizenden euro’s waard is. De voetbalclub had indertijd het schilderij gekregen van een sponsor ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan van de club. Toen de business-lounge na de verbouwing weer werd ingericht, bleek het schilderij te zijn verdwenen. Na de uitzending van Tussen Kunst en Kitsch vordert Sparta het schilderij van Vos terug. Vos stelt zich op het standpunt direct na de vondst eigenaar te zijn geworden.

Vraag 1a

Op welke wijze van eigendomsverkrijging beroept Vos zich? Waarvan hangt af of dit beroep succesvol is?

Vraag 1b

Voetbalclub Sparta heeft op 4 januari 2011 een sportcentrum gekocht van Pausma. Deze koop is, eveneens op 4 januari 2011, geldig ingeschreven in de openbare registers. Partijen hebben afgesproken dat de levering op 14 maart 2011 zal plaatsvinden. Op 17 januari 2011 heeft voetbalclub Sparta vernomen dat het sportcentrum op 6 januari 2011 door Pausma aan De Vries is verkocht en op 17 januari 2011 door Pausma aan De Vries is overgedragen.

Staat de overdracht van het sportcentrum op 17 januari 2011 door Pausma aan De Vries in de weg aan de eigendomsoverdracht van het sportcentrum op 14 maart 2011 door Pausma aan Sparta?

Vraag 2a

Jansen en Van Es, twee bevriende bouwkundigen, hebben het oog laten vallen op een kostbare verzameling boeken over de architect Willem Marinus Dudok. Zij spreken af dat ze de eigendom van deze boeken op kortst mogelijke termijn samen verwerven en dat ieder de helft van de koopprijs betaalt. Omdat Jansen nog geen boeken over Dudok heeft en Van Es wel, spreken zij af dat de verzameling bij Jansen thuis komt te staan. Op 20 januari 2011 koopt Jansen op eigen naam de verzameling boeken, die op 1 februari 2011 bij Jansen thuis wordt geleverd.

Wie is/zijn op 2 februari 2011 eigenaar van de verzameling boeken over Dudok?

Vraag 2b

Gesteld dat Jansen en Van Es samen eigenaar zijn van de verzameling boeken. Op 1 maart 2011 ontdekt Jansen dat de boeken worden aangetast door papier etende insecten. Deskundigen mensen dat de insecten zo snel mogelijk moeten worden verdelgd. Jansen schakelt hiertoe een professioneel bedrijf in.

Zij doet dit zonder overleg met Van Es, omdat die zich voor lange tijd in afzondering heeft teruggetrokken en onbereikbaar is. Jansen is van mening dat zij onder deze omstandigheden bevoegd is zelfstandig te handelen. Wanneer Van Es onverwacht terugkeert, stelt deze zich echter op het standpunt dat Jansen niet zelfstandig opdracht tot verdelging had mogen geven.

Wie heeft gelijk, Jansen of Van Es?

Vraag 3

Andriessen is eigenaar van een stuk grond waarop zij een productiebos exploiteert. Op 1 februari 2011 verkoopt en levert zij een partij op haar grond gekapte bomen van Zaanmans. Zaanmans is niet in staat de bomen voor 1 april 2011 te betalen. Daarom is in de koopovereenkomst een eigendomsvoorbehoud opgenomen. Op 2 februari 2011 zaagt en schaaft Zaanmans de bomen tot planken. Op 7 maart 2011 verkoopt en levert zij al deze planken aan Villabouw. Villabouw slaat de planken op, afgezonderd van de overige voorraad planken. Ook in deze koopovereenkomst is een eigendomsvoorbehoud opgenomen. Tot op heden heeft Villabouw niet betaald. Zaanmans is op 8 maart 2011 failliet gegaan.

Wie is op 9 maart 2011 eigenaar van de planken?

Vraag 4a

Gloed is een bedrijf met goeden naam en faam, dat handelt in laserapparatuur. Op 1 maart 2011 sluit Gloed een lening bij KOB, een bank voor kleine ondernemers. Tot zekerheid voor deze lening vestigt Gloed, eveneens op 1 maart 2011, onder de opschortende voorwaarde van beschikkingsbevoegdheid een stil pandrecht op al haar toekomstige bedrijfsvoorraden ten behoeve van KOB door middel van een onderhandse akte en registratie. Vervolgens vestigt Gloed op 3 maart 2011 een stil pandrecht op al haar toekomstige bedrijfsvoorraden ten behoeve van haar leverancier, Stealth, eveneens onder de opschortende voorwaarde van beschikkingsbevoegdheid en door middel van een onderhandse akte en registratie. Gloed doet dit tot zekerheid voor de betaling van de koopprijs van door Stealth geleverde zaken. Op 5 maart 2011 verkrijgt Gloed van een Frans bedrijf de eigendom van een Gentle Yag-laser. In verband met een oplopende betalingsachterstand van Gloed aan Stealth verwerft Stealth op 7 maart 2011 een vuistpand op de laser. Stealth weet niet en hoeft niet te weten van het pandrecht van KOB.

Wat is de goederenrechtelijke positie van KOB en Stealth ten opzichte van de Gentle Yag-laser op respectievelijk 6 en 8 maart 2011.

Vraag 4b

Wat is de goederenrechtelijke positie van Stealth op 8 maart 2011, indien Gloed op 6 maart 2011 failliet is verklaard en de laser op 7 maart 2011 in de macht van Stealth is gebracht? Betrek in uw antwoord de opvatting van mr. Rank-Berenschot, zoals uiteengezet in het boek Goederenrecht.

Antwoordindicatie

Vraag 1a

Vos beroept zich op eigendomsverkrijging door inbezitneming (occupatie) (blz. 110 nr. 147). Vos kan door deze inbezitneming slechts eigenaar zijn geworden indien de eigenaar het bezit van het schilderij heeft prijsgegeven met het oogmerk zich van de eigendom te ontdoen, artikel 5:18. BW jo 5:4 BW. Of sprake is van derelictie is een kwestie van uitleg 3:35. De vraag is of Vos in de gedraging van de bouwvakker in redelijkheid een opzettelijk prijsgeven van de eigendom van het schilderij door de eigenaar mocht zien.

Vraag 1b

Nee. Pausma kan het sportcentrum nog steeds overdragen aan Sparta. De overdracht aan De Vries kan op grond van artikel 7: 3 lid 3 onder a BW niet aan Sparta worden tegengeworpen. De overdracht aan De Vries heeft immers plaats gevonden nadat de koop van Sparta was ingeschreven in de openbare registers. Het voorgeschreven arrest ABN Amro/De Notaris volgt dezelfde route en gebruikt dit artikel.

Vraag 2a

Van Es en Jansen hebben een gemeenschap gesticht, artikel 3:166 (blz. 173 nr. 213 e.v.). Uit die rechtsverhouding vloeit voort dat de eigendom van de boeken over Dudok door de gemeenschap wordt geworven. Weliswaar heeft Jansen op eigen naam gekocht, maar zij treedt dan op als middellijk vertegenwoordiger voor de gemeenschap. Op grond van artikel 3:110 BW houdt zij de boeken voor de gemeenschap. Jansen en Van Es zijn mede eigenaar van de boeken.

Vraag 2b

Jansen heeft gelijk. Volgens artikel 3:170 lid 1 BW kan iedere deelgenoot zo nodig zelfstandig handelingen tot behoud van een gemeenschappelijk goed of handelingen die geen uitstel kunnen lijden, verrichten. In dit geval is hiervan sprake, een professioneel bedrijf wordt ingeschakeld omdat verdelging van de papier etende insecten zo snel mogelijk dient plaats te vinden. Uit de casus blijkt dat het nodig is dat Jansen alleen handelt. Dat mag zij doen omdat zij Van Es niet kan bereiken voor overleg. (blz. 180 nr. 219).

Vraag 3

Voor eigendomsoverdracht is vereist dat er krachtens geldige titel door een beschikkingsbevoegde wordt geleverd, artikel 3:84 BW. De overdracht van de bomen tussen de beschikkingsbevoegde Andriessen en Zaanmans is niet voltooid. Er is namelijk sprake van een door Andriessen gemaakt eigendomsvoorbehoud, artikel 3:92.

Dat wil zeggen dat Zaanmans eerst eigenaar wordt op het moment dat zij de bomen, die ingevolge artikel 3:91BW dienen te zijn geleverd, heeft betaald. Daar Zaanmans de bomen nog niet heeft betaald wordt zij geen eigenaar door overdracht. Zaanmans wordt echter wel eigenaar door zaaksvorming, 5:16 lid 2. Er is immers sprake van vorming van nieuwe zaken (de oude vorm is niet meer te herstellen) waarvan de waarde voor een aanzienlijk deel door vormgeving wordt bepaald.

Zaanmans vormt de nieuwe zaken, uit aan Andriessen toebehorende zaken, voor zichzelf, dit vloeit in het licht van de verkeersopvattingen uit de onderhavige rechtsverhouding van partijen voort. Nu Zaanmans eigenaar is geworden, is zij bevoegd de planken onder eigendomsvoorbehoud over te dragen aan Villabouw. Villabouw is echter nog geen eigenaar geworden omdat zij de planken nog niet heeft betaald. Op 9 maart 2011 is Zaanmans eigenaar van de planken. Het arrest Hollander’s Kuikenbroederij kan genoemd worden bij de behandeling van deze vraag.

Vraag 4a

De pandrechten t.b.v. KOB en Stealth op de Gentle Yag-laser zijn bij voorbaat gevestigd, dit op grond van de artikelen 3:98, 3:84, 3:237, 3:97. Op 5 maart gaat de opschortende voorwaarde van beschikkingsbevoegdheid in vervulling. Gloed wordt dan immers eigenaar/beschikkingsbevoegd ten aanzien van de Gentle Yag-laser. De rangorde van de pandrechten van KOB en Stealth wordt bepaald door het tijdstip van vestiging, 3: 98 jo 3:97 lid 2. Dus op 6 maart 2011 was KOB als pandhouder eerste in rang, Stealth tweede. Op 7 maart heeft rangwisseling plaats omdat Stealth een vuistpand verkreeg, 3:238 lid 2. Dus is op 8 maart Stealth eerste pandhouder, KOB tweede. (blz. 450 nr. 528)

Vraag 4b

Stealth mag tijdens het faillissement van Gloed afgifte vragen, maar het faillissement fixeert goederenrechtelijke posities. Op grond van art. 23 jo 35 lid 1 Fw ontstaat vanaf het moment van faillissement een onmogelijkheid te leveren. KOB blijft eerste pandhouder en Stealth blijft ook na afgifte tweede pandhouder (blz. 460 nr. 537). De vindplaatsen van de antwoorden staan schuin gedrukt tussen haakjes vermeld en zijn terug te vinden in het boek: Goederenrecht – H.J. Snijders & E.B. Rank-Berenschot, Deventer: Kluwer 2011, 5e druk. Autoparts BV is een bedrijf dat zich bezighoudt met de distributie van onderdelen aan de autobranche. Zij is de eigenaresse van een bedrijfsterrein en een daarop gebouwde loods. In de loods is een magazijn ingericht met stellingen die van de vloer tot vlak onder het plafond reiken. Het ophalen van de onderdelen uit de stellingen geschiedt door middel van een volledig geautomatiseerd systeem. De stellingen staan los op de vloer. Ze zijn op 1 februari 2011 onder eigendomsvoorbehoud door Stelling BV geleverd aan Autoparts BV. Betaling heeft nog niet plaatsgevonden.