Mensen zijn ook dieren, dus vragen over het bewustzijn van de mens kunnen ook gerelateerd zijn aan de rest van het dierenrijk. Dit hoofdstuk introduceert de basis van de evolutietheorie als een basis om te vragen naar de evolutie van het bewustzijn bij verschillende soorten.
Wanneer we duidelijke tekenen van ontwerp zien, leiden we gemakkelijk een ontwerper af. Dit is in wezen het argument van ontwerp door dominee William Paley in 1802. Hij veronderstelde dat hij een steen of een horloge had gevonden. Voor de steen concludeerde hij dat het er altijd was geweest, maar voor het horloge concludeerde hij dat het een maker moest hebben. Elk stukje en stuk gebouwd om zijn doel te vervullen. Hij kon niet zien hoe deze complexe stukken per ongeluk bij elkaar hadden kunnen komen, noch door het effect van natuurlijke krachten. Hij vond het vanzelfsprekend dat 'er geen ontwerp kan zijn zonder ontwerper; berouw zonder berouw; bestelling, zonder keuze '.
Met dieren en hun specifieke en complexe ontwerpen van anatomie en gedrag, moet het aangeven dat er een ontwerper is, waarin dit argument bewijs wordt voor het bestaan van god.
Paley's ideeën waren verkeerd. Oxford-bioloog Richard Dawkins zei dat er meer dan twee opties zijn: ongeval en/of bewust ontwerp. Er is een derde die niet kon worden verklaard in de tijd van Paley, maar die duidelijk was door Darwins theorie van natuurlijke selectie en evolutie.
Evolutie betekent geleidelijke verandering en levende dingen kunnen in algemene zin veranderen. De fossiele wereld suggereerde geleidelijke verandering in levende vormen en dit vereiste uitleg. Wat ontbrak was het mechanisme van hoe evolutie werkt. Darwin kwam met het antwoord, natuurlijke selectie. Over een langere periode variëren wezens en als er soms een serieuze strijd om het leven is, dan moet enige variatie optreden in structuur of gewoonte die voordelig is voor een wezen. De individuen met dit nieuwe kenmerk zullen overleven en de lente produceren met datzelfde kenmerk. Als je variatie, selectie en erfelijkheid hebt, moet je evolutie krijgen.
Natuurlijke selectie is niet de enige kracht in de evolutie. Samen met mutatie, genetische drift, genenstroom, seksuele selectie en lagen van zelforganisatie vanaf het moleculaire niveau, verklaart het hoe ontwerp natuurlijk lijkt zonder ontworpen.
Jean-Baptiste Lamarck was het met Darwin eens. Hij geloofde dat als een dier een bepaald vermogen zou gebruiken om zichzelf te veranderen, het effect zou worden doorgegeven aan zijn nakomelingen. Deze voorgestelde evolutie is progressief en directioneel, met soorten veranderen onvermijdelijk in de tijd. Darwins schema suggereerde niets als vooruitgang. Dit creëerde enorm een boom met soorten en ondersoorten en vertakte zich overal.
Lamarckisme bleek acceptabeler te zijn dan dat van Darwin en is nog steeds populair, de theorie van Darwin wordt door veel religies tegengewerkt, omdat het tegen creationisme en zijn opvolger ‘intelligent ontwerp’ is.
‘De grote keten van zijn’ is een ander aantrekkelijk idee, met eenvoudige wezens aan de ene kant en intellectuele, bewuste mensen aan de andere kant, een soort evolutionaire ladder.
Pierre Teilhard de Chardin (1959) stelde voor dat alle leven streeft naar een hoger bewustzijn, of het 'omega-punt'. Sommige moderne 'spirituele' theorieën roepen ook bewuste richting op, zoals de 'integrale bewustzijnstheorie' van Ken Wilber, gebaseerd op de grote keten van zijn en de onvermijdelijke vooruitgang van onopzettelijke materie naar superbewustzijn of transcendentie.
Wilber en creationisten verwerpen bewijsmateriaal dat de evolutie van ogen en vleugels verklaart, omdat geen enkel wezen enig nut heeft met een half oog of vleugel. Drie andere overtuigingen waren:
August Weissman verwierp eerst het Lamarckisme (1833-1914), die bij seksuele soorten onderscheid maakte tussen de kiemlijn (de geslachtscellen die van generatie op generatie worden doorgegeven) en de soma (het lichaam dat sterft).
We weten nu echter dat het voedsel dat je eet, en andere levensstijlkeuzes, effecten kunnen hebben op toekomstige generaties door epigenese.
Als een groep ratten in een drukke stad woonde, en ze zouden wachten tot de mensen sliepen totdat ze rond de prullenbak gingen en op zoek waren naar voedsel, maar er is een egoïstische die in de prullenbak gaat, wat voedsel grijpt, maar zal ook word weggejaagd door mensen, die rat heeft nog wat voedsel en zal als hij doorgaat dikker worden dan alle andere ratten. Deze rat zal overleven en nakomelingen voortbrengen. Dit is een argument tegen de ‘evolutie voor het welzijn van de soort’.
Multilevel-selectietheorie houdt selectie in die op vele niveaus werkt, waaronder groepsselectie waarin groepen dieren, of stammen of culturen met elkaar concurreren om te overleven. De sterkste groep of de groep met de meest gunstige functies wint. Tegen groepsselectie staat wat bekend staat als ‘egoïstische gentheorie’. de uiteindelijke begunstigde van natuurlijke selectie is noch de soort, noch de groep, noch zelfs het individu, maar de erfelijke informatie: het gen. Een andere manier om het te zeggen is door te zeggen dat het gen de ‘replicator’ is: het is de informatie die wordt gekopieerd, nauwkeurig en vaak, of niet.
Veel kenmerken van organismen zijn geen aanpassingen of zijn verre van optimaal als ze dat zijn. Sommige worden sterk beïnvloed door fysieke beperkingen en willekeurige krachten, en geen enkele is optimaal ontworpen omdat evolutie altijd moet beginnen bij wat beschikbaar is en van daaruit werken. Sommige nutteloze eigenschappen blijven, omdat ze bijproducten zijn.
Het is gemakkelijk om je een ladder voor te stellen waarin de mens aan de top staat, het hoogste niveau van bewustzijn heeft - of alleen bewuste wezens - terwijl het verderop minder ontwikkeld is of helemaal afwezig is. Het probleem van andere geesten is dat we nooit zeker kunnen zijn waar andere mensen zich van bewust zijn. Mensen en andere dieren uiten soortgelijke emoties.
Er zijn twee extreme posities om te overwegen. Een daarvan is dat alleen mensen bij bewustzijn zijn, zei Descartes dat omdat anderen geen talen hebben, ze geen zielen of bewustzijn hebben. Ze zeiden dat er geen bewijs is voor dieren met een bewustzijn. Dennett (1991) zei dat andere dieren de taal missen om een bepaald soort fictie te creëren die een bewuste ervaring is. Evenzo verwerpen HOT-theorieën andere soorten die een bewustzijn hebben.
Aan de andere kant ligt het beeld dat alle soorten bij bewustzijn zijn. Panpsychisme is hier het meest voor de hand liggende voorbeeld: een amoebe en zelfs anorganische wereld heeft iets dat van dezelfde aard is zonder eigen bewustzijn. We schrijven bewustzijn gemakkelijk toe aan andere mensen op basis van gedrags- en hersenbewijzen, dus we moeten het niet aan andere zoogdieren ontkennen. Psychiater Todd Feinberg en bioloog Jon Mallatt gaan nog verder terug, tot de tijd van de Cambrische explosie meer dan vijfhonderd miljoen jaar geleden. Onbewuste reflexen evolueerden geleidelijk naar hersenen met steeds toenemende niveaus van bewustzijn die uiteindelijk leidden tot verenigde innerlijke werelden van subjectieve ervaring. Dus volgens hen is elke vis, reptiel, amfibie en insect bewust, en mogelijk ook koppotigen zoals onze octopus.
Dit lijkt misschien een vreemde vraag, maar elke soort heeft sensorische systemen ontwikkeld die passen bij zijn manier van leven. Dit leidt tot het vreemde besef dat verschillende soorten op dezelfde locatie allemaal verschillende werelden bewonen.
Een kikker is bijvoorbeeld bijzonder interessant. Kikkers hebben ogen met lenzen en netvlies, net als de onze, die signalen langs de optische zenuw naar het optische tectum in de hersenen sturen. Het is verleidelijk om je voor te stellen dat een beeld van de wereld van de kikker op de een of andere manier in zijn hersenen is opgebouwd, maar dit is niet zo. Het oog van de kikker vertelt het brein van de kikker precies wat het moet weten en niet meer. Het vertelt het over stationaire en bewegende randen, veranderingen in de algehele verlichting en bugs. De ‘bugdetectors’ reageren specifiek op kleine bewegende objecten, niet op grote bewegende of kleine stilstaande objecten, en sturen de tong van de kikker om vliegen te vangen. Een buitengewoon gevolg van de manier waarop dit systeem werkt, is dat een kikker letterlijk dood kan verhongeren, omringd door vers gedode vliegen. Als de vlieg niet beweegt, ziet de kikker hem niet.
Idealiter moeten we enkele duidelijke criteria voor bewustzijn vinden die we op andere dieren kunnen toepassen. Een manier is om te zoeken naar anatomische of andere fysieke kenmerken - niet alleen hersengrootte, maar aspecten van hersenorganisatie en -functie waarvan we denken dat ze indicatoren van bewustzijn zijn.
Anil Seth beweert dat onder dat bewustzijn 'wijdverbreide, relatief snelle interacties met lage amplitude in de thalamocorticale kern van de hersenen betrokken zijn, aangedreven door huidige taken en omstandigheden'. De lagere hersenstam is betrokken bij het handhaven van de bewustzijnsstaat, terwijl het thalamocorticale complex bewuste inhoud onderhoudt. Het vinden van deze kenmerken in de hersenen van andere soorten zou ons dus moeten laten zien dat ze bij bewustzijn zijn, dus de meeste zoogdieren delen deze structuren en moeten daarom als bewust worden beschouwd.
Bjorn Merker stelt dat alle hersenen van gewervelde dieren een gecentraliseerd functioneel ontwerp delen met een bovenste hersenstamsysteem georganiseerd voor bewuste functie. In eenvoudige hersenen is dit systeem betrokken bij actiecontrole; in meer complexe, neemt het de taak op zich om de massaal parallelle verwerking van de hogere hersengebieden te integreren in de seriële verwerking met beperkte capaciteit die nodig is voor coherent gedrag. Volgens deze visie kunnen zelfs eenvoudige hersenen met helemaal geen cortex bewust zijn.
Als we een complete theorie hadden die de neurale basis van bewustzijn specificeerde, zouden we die kunnen gebruiken om de status van de geest van dieren te bepalen. Maar dat doen we niet. Dus het maken van fysieke criteria is verdomd moeilijk.
De andere hoofdbenadering is om te kijken naar gedragsindicatoren. Een mobiele levensstijl kan bijvoorbeeld de behoefte aan algemene perceptie, flexibele planning en nauwkeurig gecontroleerde actie stimuleren, en deze kunnen bevorderlijk zijn voor het ontwikkelen van subjectiviteit. We kunnen ons ook afvragen of organismen die in staat zijn tot bepaalde soorten associatief leren die zowel gedrags- als functionele en structurele kenmerken hebben, meer bewust zijn. Of we proberen dieren te beoordelen door intelligentie, maar een gevaar is dat we ons idee van intelligentie baseren op onze eigen soortspecifieke vaardigheden en andere soorten intelligentie niet waarderen.
Lijden en empathie zijn misschien twee goede criteria, maar hoe meet je dat?
Waar het op neer komt, is dat we het niet weten. Als we dat deden, zou dit hoofdstuk heel anders zijn.
Als je in de spiegel kijkt, kun je begrijpen dat je jezelf ziet. Zijn katten, honden of dolfijnen zich bewust van zichzelf? Hebben ze een gevoel van 'ik' als een bewust wezen dat de wereld observeert? Zouden ze zichzelf in een spiegel kunnen herkennen?
Honden en katten kunnen dat uiteraard niet. Kittens rennen naar een spiegel, zoeken naar het andere kitten binnen of rennen achterom om het te vinden en vervelen zich dan snel. Veel vogels blijven hun imago als een rivaal voor onbepaalde tijd behandelen, net als sommige vissen. Ze tonen duidelijk geen ‘mirror self-erkenning’ (MSR).
MSR is soms geprezen als bewijs van een grote kloof in bewustzijn tussen ons en de mensapen versus alle andere dieren, maar deze conclusie is definitief omvergeworpen. Dolfijnen en walvissen zijn uiterst intelligente en communicatieve wezens, en sommige spelen graag met spiegels. Ze hebben geen handen om een plek aan te raken, maar er zijn andere manieren om MSR te meten, zoals markeringen met inkt maken en het gedrag bekijken.
Dus wat vertelt MSR ons over bewustzijn? Hieruit volgt niet noodzakelijkerwijs dat, omdat een dier zijn eigen lichaam in een spiegel kan herkennen, het ofwel zelfbewustzijn heeft of een zelfbeeld heeft. Een aap kan bijvoorbeeld de contingenties tussen bewegingen maken en effecten in de spiegel zien zonder te concluderen dat de arm in de spiegel zijn eigen is. Of een ekster zou kunnen concluderen dat de spiegel zijn eigen lichaam toont zonder enig concept van zichzelf te hebben zoals het door anderen wordt gezien, of zichzelf als een agent of ervaarder.
Oké, dus voor de 5 pagina's die dit deel beslaat, staat alleen dat er geen manier is om echt te weten, omdat we niet met dieren kunnen praten.
Als we het zouden kunnen, zouden we het weten, maar omdat we het niet kunnen, kunnen we alleen maar correlaties in gedrag vinden die mogelijk kunnen aangeven dat apen het misschien begrijpen, denken we ook. Maar nogmaals, correlatie is geen oorzakelijk verband, dus we weten het echt niet.
10.1 Let tijdens het dagelijkse leven op andere dieren en kijk wat ze doen. Dit kunnen honden en katten zijn, boerderijkoeien of varkens, of wilde vogels, eekhoorns of konijnen. Kijk ook uit voor insecten, spinnen, wormen en vissen. Vraag jezelf in elk geval af: 'Hoe is het om deze koe te zijn?', 'Hoe is het om die spin te zijn?' Kun je het je voorstellen? Is het gemakkelijker met sommige dieren dan met anderen? Wat betekent dit verschil?
Nederlandse samenvatting van de derde druk vak het Consciousness boek
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
Field of study
Add new contribution