Artikelsamenvatting bij Het perceptuele proces van portiegrootte door diëters van Van Koningsbruggen e.a. - 2011

Verleidende alternatieve die onmiddellijke bevrediging aanbieden dagen hogere orde doelen met voordelen op de lange termijn uit. Om vast te houden aan deze hogere orde doelen heeft men zelfcontrole nodig. Dit is vaak lastig, omdat het hogere orde doel aantrekkelijk genoeg moet zijn om het te kunnen winnen van de verleiding die zich voordoet. Een interessant gebied waar dit conflict zich voordoet is dat van diëten. Met name mensen die chronisch op dieet zijn lijken slachtoffer te zijn van deze verleidingen op de korte termijn. Chronische diëters zijn zeer gevoelig voor externe voedselstimuli die hun voedselregulatie verstoort. Zo eten zij vaak meer dan zij nodig hebben en geven ze vaker toe aan verleidingen als gevolg van het zien of ruiken van “verboden” voedsel. Niet alle diëters zijn echter slachtoffer en sommige mensen kunnen zich ondanks verleidingen toch aan hun dieet houden.

Grootteperceptie

Dit onderzoek heeft zich gericht op de grootteperceptie van voedselobjecten. De grootteperceptie weerspiegelt de waargenomen instrumentaliteit van doelrelevante objecten. Objecten die als groter waargenomen worden, worden makkelijker waargenomen in een omgeving en helpen bij het behalen van een doel. Doelen en grootteperceptie van instrumentele objecten zouden theoretisch gezien aan elkaar verbonden moeten zijn.

Doelnastreving van diëters

Volgens het doelconflict model van eten hebben diëters er moeite mee om voedselverleidingen te weerstaan als gevolg van een conflict tussen twee onverenigbare doelen, namelijk het doel om van eten te genieten en het doel om af te vallen. Het doel om af te vallen helpt mensen vaak om hun eetgedrag te controleren. Maar cues in de omgeving van lekker en ongezond eten hebben een sterke invloed op diëters en werken als een prime voor het doel om van eten te genieten. Doordat dit doel continu geprimed wordt, wordt dit het focale doel. De mentale representatie van het doel van afvallen wordt beperkt en diëters verliezen hun zelfcontrole.

Succesvolle diëters

Er zijn ook diëters die zich wel aan hun dieet kunnen houden. Voor hen leiden de verleidingen tot verhoogde cognitieve toegankelijkheid van lange termijn doelen. Er ontstaat bij hen een verband tussen de verleiding en hun doel om af te vallen, doordat zij herhaaldelijk succesvol zelfcontrole uitoefenen. Verleidingen leiden bij onsuccesvolle diëters tot het loslaten van hun dieet, terwijl het bij succesvolle diëters hun lange termijn doel juist versterkt. De succesvolle diëters zijn niet minder door het eten verleid dan de onsuccesvolle diëters, maar door zich vast te houden aan hun lange termijn doel kunnen zij de verleiding weerstaan. Het doel met de hoogste mentale toegankelijkheid leidt perceptie en gedrag.

Doelnastreving en grootteperceptie

Onderzoek naar functionele perceptie suggereert dat verleidende voedselprimes de grootteperceptie van het voedsel van diëters beïnvloed. Wanneer mensen gemotiveerd zijn om een doel te behalen, nemen zij objecten die functioneel zijn als zijnde groter waar. Dit is zeer functioneel, zodat tijdens het nastreven van een doel een instrumenteel object gemakkelijker in een omgeving kan worden waargenomen en dus de kans voor doelvoltooiing wordt vergroot.

Succesvolle en onsuccesvolle diëters

Priming verlaagt de toegankelijkheid van dieetdoelen bij onsuccesvolle diëters, maar verhoogt de toegankelijkheid bij succesvolle diëters. Verleidend eten kan perceptueel functionele etensobjecten accentueren (zij worden als groter waargenomen), afhankelijk van het zelfregulerende succes.

Bevindingen

Uit de bevindingen blijkt dat eerdere blootstelling aan verleidend eten leidt tot perceptuele accentuatie van smakelijk eten voor diëters. Na de blootstelling werd het verleidende eten door de diëters als groter waargenomen. Het zien van verleidend eten leidde bij alle diëters tot een activatie van het doel van eetgenot. Omdat het verleidende eten wordt waargenomen als zijnde een instrumenteel object voor het behalen van het doel, wordt deze als groter waargenomen. Dit komt overeen met de functionele perceptie hypothese.

Zelfregulerend succes

Het effect van de voedselprime zou gemodereerd kunnen worden door zelfregulerend succes. Voor onsuccesvolle diëters zou een gezonde snack geen instrumenteel middel zijn voor het doel van eetgenot, en deze zou door de diëters als kleiner waargenomen moeten worden. Doeldysfunctionele objecten worden volgens de functionele perceptie hypothese minder goed waargenomen, zodat deze objecten niet in de weg staan van het behalen van de doelen die bij het individu belangrijker zijn. Ook neurowetenschappelijk onderzoek stelt dat doelrelevante objecten meer verwerkingskracht hebben in de visuele cortex, terwijl deze bij dysfunctionele objecten is beperkt.

Het verhogen van de toegankelijkheid voor het dieet-doel

Het tijdelijk verhogen van de toegankelijkheid van het doel om af te vallen leidde er toe dat de individuen het dieetvoedsel groter gingen waarnemen. Dit effect was onafhankelijk van het zelfregulerend succes.