College: Algemene voorwaarden

Sheetnotes 18/19

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege? Maak (desgwenst) verwijzingen naar de literatuur.

Dit tweede college gaat over algemene voorwaarden. Hierbij wordt behandeld wat algemene voorwaarden zijn en hoe je tegen algemene voorwaarden kan worden beschermd. 

Algemene voorwaarden zijn de kleine lettertjes, de standaardbedingen die een partij onderdeel wil laten uitmaken van door hem gesloten overeenkomsten. 

De Hoge Raad, de Europese wetgever en het Hof van Justitie hebben in de geschiedenis op verschillende moment ingegrepen m.b.t. de algemene voorwaarden. Zo heeft de Hoge Raad in 1951 ingegrepen met betrekking tot de goede zeden: het exoneratiebeding van de partij is in strijd met de goede zeden, omdat het vrijtekenen van schade door persoonlijke opzet of grove schuld nietig is. 

• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? Vat deze kort samen.

Hier is geen sprake van. 

• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Hier is geen sprake van.

• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Hier is geen sprake van.

• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen? Neem deze op en vermeld ook het antwoord

​​​​​​​Wat zijn de voor- en nadelen van algemene voorwaarden? 

Een voordeel voor een gebruiker van algemene voorwaarden is dat algemene voorwaarden een specificatie zijn van rechten en plichten, dit zorgt voor rechtszekerheid. Een nadeel voor de wederpartij is dat de algemene voorwaarden niet worden begrepen/gelezen, maar toch worden geaccepteerd. 

De algemene voorwaarden kunnen aan de hand van een stappenplan worden getoetst: 

Allereerst moet worden nagegaan of de algemene voorwaarden onderdeel zijn van de overeenkomst. Er dient te worden nagegaan wiens AV gelden, ook wel battle of forms genoemd art. 6:225 lid 3 BW. 

Vervolgens dient te worden nagegaan of de algemene voorwaarden:

• vernietigbaar zijn op grond van afdeling 6.5.3. BW (Let met name op artikel 6:235, 6:236/237 zwarte en grijze lijst, 6:245 en 6:247 lid 2); OF
• buiten toepassing blijven op grond van artikel 6:248 lid 2 BW? (redelijkheid/billijkheid)

Wat zijn de gevolgen van vernietiging van de algemen voorwaarden? 

Vernietiging heeft terugwerkende kracht art. 3:53 BW. 

Collegeaantekeningen 16/17

Het beginsel van contractvrijheid ligt ten grondslag aan het contractenrecht. Wel worden er in de wet nadere regels gegeven. Dat begon in 1974 met de kinderwet van Van Houten, waarbij het voor kinderen jonger dan twaalf jaar verboden werd om in een fabriek te werken. Dat is een voorbeeld van dwingend recht, dat altijd wordt ingevoerd om de zwakkere partij te beschermen.

Algemene voorwaarden

Over het algemeen zijn algemene voorwaarden standaardbedingen die een partij onderdeel wil laten uitmaken van door hem gesloten overeenkomsten. Dit kunnen eenzijdige of meerzijdige voorwaarden. Zo kan er iets staan over de opzegging van een abonnement. “De klant kan het abonnement slechts geldig opzeggen per aangetekende brief”.
Voordelen voor gebruikers van algemene voorwaarden zijn bijvoorbeeld:

• Rechten en plichten van een gebruiker zijn duidelijk, wat de rechtszekerheid dient.

• Middel tot risicobeheersing.

• Afstemming contract op bedrijfsvoering.

• Besparing transactiekosten, de voorwaarden hoeven niet telkens opgesteld te worden.

Nadelen voor de wederpartij zijn dat de voorwaarden vaak niet worden gelezen, of niet begrepen worden. Dat brengt mee dat de transactiekosten hoger worden voor de consument. Een ander nadeel is dat de algemene voorwaarden misbruikt kunnen worden omdat de bepalingen te eenzijdig zijn.
In dit college zijn vooral de individuele acties en weren van de wederpartij onderwerp. Op grond van art. 6:240 e.v. BW wordt de collectieve actie geregeld.

Bij algemene voorwaarden moet je altijd als eerste kijken of er wel sprake is van algemene voorwaarden in de zin van art. 6:231 sub a BW. Zo ja, zijn deze voorwaarden onderdeel van de overeenkomst. Als dat zo is, moet je kijken of ze vernietigbaar zijn op grond van afdeling 6.5.3, of dat ze niet van toepassing zijn op grond van art. 6:248 lid 2 BW, de redelijkheid en billijkheid.

Een voorbeeld is de Gouden Munt-actie van de Postcodeloterij. In een brief stond dat zij bij insturen van een bon gegarandeerd een fantastisch cadeau zouden krijgen. Het cadeau zou hierbij 2500 euro zijn. Op de achterzijde stond dat het slechts om een kans ging.

De postcodeloterij krijgt een tik op de vingers van de rechter hiervoor. Volgens de rechter maakt de achterkant van een brief niet onderdeel uit van een overeenkomst.

In dit geval kan je zeggen dat de Postcodeloterij niet een aanbod heeft gedaan tot het geven van geld. Waar het dan om draait is of de consument er redelijkerwijs op mocht vertrouwen dat het aanbood klopte. Hier is dat volgens de rechter dus het geval. Omdat er op de voorkant niet duidelijk naar de achterkant van de brief werd verwezen, hoort die “voorwaarde” niet bij het oorspronkelijke aanbod. De onderzoeksplicht van de consument is hier niet aanwezig, omdat 2500 euro niet zo veel is dat de consument zelf onderzoek had moeten doen.

Als de algemene voorwaarden wel onderdeel zijn van de overeenkomst, zijn er nog twee opties om ze niet toe te passen. De eerste daarvan is vernietigen op grond van afdeling 6.5.3, de tweede buiten toepassing verklaren op grond van art. 6:248 lid 2 BW.

In het arrest Bramer / Hofman had de verkoper Bramer geweigerd een product te repareren. Hij deed daarvoor een beroep op de algemene voorwaarden van de overeenkomst. Het hof had echter bepaald dat die in strijd waren met de redelijkheid en billijkheid. Bramer zei dat Hofman zich kon beroepen op afdeling 6.5.3 en daarom zich niet kon beroepen op art. 6:248 lid 2 BW. De rechtsregel die hier uit voortvloeit is wel alternativiteit, geen cumulatie van deze twee manieren om de algemene voorwaarden niet te gebruiken. Je kan dus kiezen welke je gebruikt, maar als je er eenmaal een hebt gekozen mag je je niet meer beroepen op de ander.

Op grond van afdeling 6.5.3 zijn er twee vernietigingsgronden (van dwingend recht).

• Onredelijk bezwarend. Art. 6:233 sub a BW. Ook is er nog een grijze en zwarte lijst, die wordt geregeld in art. 6:237 en 6:238 BW.

• Schending informatieplicht. Art. 6:233 sub b BW. Alle algemene voorwaarden kunnen daarmee in een keer vernietigd worden. Het gaat hierbij om de kenbaarheid van de algemene voorwaarden (informed consent). Er moet een redelijke mogelijkheid zijn om kennis te nemen van de voorwaarden. Dan is er nog het dossierbelang, omdat het belangrijk is dat er bewijs is van welke afspraken zijn gemaakt. Arrest wat daarbij belangrijk is, is het arrest Geurtsen / Kampstaal.

Bij toepassing van art. 6:234 BW moet er eerst gekeken worden hoe de overeenkomst tot stand is gekomen. Lid 1 is van toepassing als er niet langs elektronische weg is gecontracteerd, behalve de uitzondering genoemd in lid 3. Als de overeenkomst langs elektronische weg tot stand is gekomen is lid 2 van toepassing.

Niet langs elektronische weg

De algemene voorwaarden moeten hier voor, of in ieder geval bij het sluiten van de overeenkomst gemeld worden. Deze moeten op papier staan, of je moet ze krijgen. Het gaat er in ieder geval om dat er niet aan de informatieplicht is voldaan als de algemene voorwaarden de gebruiker niet daadwerkelijk bereikt hebben. Art. 6:230c geeft nog wat (lichtere) regels over hoe de algemene voorwaarden van de dienstensector eruit moeten zien.

Uitzondering op deze hoofdregels zijn van toepassing in het geval dat de algemene voorwaarden moeilijk ter hand genomen kunnen worden. Een voorbeeld daarvan is telefonische verkoop. De voorwaarden moeten dan ergens ter inzage liggen en kunnen op verzoek toegestuurd worden. Als de voorwaarden niet ter hand zijn gesteld zijn de bedingen ook vernietigbaar als de gebruiker de voorwaarden niet op verzoek van de wederpartij onverwijld op zijn kosten aan haar toezendt. Uitzondering daar weer op is in het geval dat die toezending niet redelijk zou zijn. Het gaat er hier dus om dat er makkelijke toegang is tot de algemene voorwaarden.

Langs elektronische weg

Hierbij is het van belang dat de gegevens opgeslagen kunnen worden en later toegankelijk zijn. Bij het sluiten van de overeenkomst moeten de voorwaarden dus duidelijk zijn. En ook hier is de gebruiker verplicht de voorwaarden toe te zenden in gevallen dat daar om gevraagd wordt.

Onredelijk bezwarend

Dit wordt geregeld in art. 6:233 BW, wat een open norm is die altijd van toepassing kan zijn. Het verschil is hier dat bij onredelijk bezwarende bedingen inhoudelijk naar de voorwaarden gekeken wordt. Delen van die voorwaarden kunnen dan vernietigd worden. Het toetsmoment is altijd het moment van het sluiten van de overeenkomst.
Deze open norm is dan weer ingevuld met specifieke lijsten, die in art. 6:236 tot 6:239 BW worden geregeld. Daarin staan de zwarte lijst (altijd onredelijk bezwarend), de grijze lijst (vermoeden onredelijk bezwarend), en wijzigingsmogelijkheden.