Inleiding

Binnen de zorg voor gehandicapten wordt al jaren getracht om de kwaliteit van de zorg en de ondersteuning te borgen en te bevorderen. De sector wil bijdragen aan de kwaliteit van bestaan van de cliënten door deze kwaliteit te verbeteren. In 2007 is door verschillende organisaties die een rol spelen binnen de gehandicaptenzorg besloten om een gezamenlijk kwaliteitskader voor de zorg te ontwikkelen. Het visiedocument is de eerste stap. De uitgangspunten binnen dat document zijn ‘kwaliteit van bestaan’ en ‘regie over eigen leven’ van cliënten.

Aan het einde van 2010 besloot de VGN om de verbetering van de kwaliteit van de zorg en de ondersteuning te verbeteren door een nieuwe werkwijze te ontwikkelen van het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Het idee is om transparant te zijn over de zorg en de ondersteuning die geleverd wordt, te werken aan verbeteringen daarvan en hier verantwoording over af te leggen. Dit wordt gedaan samen met de betrokken partijen. Het idee is om het zorg- en ondersteuningsplan te hanteren als vertrekpunt en informatie te verzamelen op het niveau van de individuele cliënt. Door zowel kwantitatief als kwalitatief te gaan meten, wordt goed gekeken naar de grote diversiteit van de doelgroepen en functies binnen de gehandicaptenzorg.

De VGN stelt samen met de betrokken partijen aan het begin van 2011 een plan van aanpak op om te komen tot dit nieuwe Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Meer informatie daarover staat in dit visiedocument 2.0. Ook leggen de betrokken partijen in dit Visiedocument een aantal overwegingen, uitgangspunten en afspraken vast.

Partijen

De reden dat de partijen die meedoen aan dit document samenwerken, is dat zij allen baat hebben bij de verbetering en de verantwoording van de kwaliteit. De vertegenwoordigers van de verschillende partijen komen samen in de Stuurgroep Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. Deze is opgericht om een gezamenlijke koers te varen binnen de sector. Zo kan uiteindelijk kwaliteitsverbetering en –verantwoording gestimuleerd worden. Deze Stuurgroep heeft een onafhankelijke voorzitter en bevat verschillende partijen. De verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en implementatie van het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg en de bijbehorende data-infrastructuur behoort de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) toe. Daarnaast leiden zij ook het project.

Ontwikkelingen

Het Kwaliteitskader heeft te maken met enkele beleidsontwikkelingen. Er vinden drie grote transities plaats binnen de gezondheidszorg die van invloed zijn op de gehandicaptenzorg. Zo zal de AWBZ veranderen naar de WMO. Daarnaast veranderen de Wet op jeugdzorg en de Participatiewet.

De aanbieders van gehandicaptenzorg leggen elk jaar verantwoording af aan het ministerie van VWS. De overheid heeft een notitie uitgebracht met als doel dat duidelijk wordt wat de overheid toereikende kwaliteitsinformatie vindt en dus ook waar bedrijven aan moeten voldoen. Hierbij gaat het om de volgende uitgangspunten: Ten eerste is de overheid eindverantwoordelijk voor de transparantie. Het is van belang dat er een transparant proces is waarbij de zorggebruiker over voldoende informatie beschikt om een goede keuze te maken. Daarnaast is het de verantwoordelijkheid van de organisaties om de kwaliteitsinformatie op juiste wijze te verkrijgen. Ook is het belangrijk om de informatie rondom de kwaliteit van zorg te coördineren en af te stemmen. Op deze manier wordt de administratie verkleind.

Taken en verantwoordelijkheden zijn lange tijd niet de verantwoordelijkheid geweest van dezelfde instantie. In 2013 krijgen we het Zorginstituut Nederland met als onderdeel daarvan het Kwaliteitsinstituut. Hierin worden alle organisaties die zich bezig houden met het verbeteren van de kwaliteit van de zorg samengevoegd. Op deze manier is de kwaliteitscontrole transparanter en wordt er efficiënter gewerkt.

Voor het zorginstituut staat het cliëntperspectief centraal.

De zorgverzekeraars hebben in 2011 ook een gezamenlijke visie op kwaliteit opgesteld. Hierin wordt benoemd dat verzekerden recht hebben op goede, veilige en doelmatige zorg. Zorgaanbieders worden door hen aangesproken en gestimuleerd om de kwaliteit van hun zorg te verbeteren. Het inkoopbeleid van zorgverzekeraars is mede gebaseerd op de inzichten in kwaliteit en kwaliteitsverschillen die zij hebben.

Visie op kwaliteit van zorg en ondersteuning

De basis van het Kwaliteitskader dat is ontwikkeld vanuit het Visiedocument Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg zijn de begrippen eigen regie en kwaliteit van bestaan. Deze basis is uitgewerkt in acht domeinen die hier betrekking op hebben: lichamelijk welbevinden, psychisch welbevinden, interpersoonlijk relaties, deelname aan de samenleving, persoonlijke ontwikkeling, materieel welzijn, zelfbepaling en belangen. Ook worden er vier randvoorwaarden erkend: zorgafspraken en ondersteuningsplan, cliëntveiligheid, kwaliteit van medewerkers en organisatie en samenhang in zorg en ondersteuning.

De visie is dat mensen met een beperking net als ieder ander burgers zijn van Nederland. Zij hebben hetzelfde recht op een goede kwaliteit van leven als ieder ander. Of iemand wel of niet een beperking heeft verandert niets aan wat iemand belangrijk vindt: gewaardeerd worden om wie je bent, zeggenschap hebben over je leven, verbonden zijn met andere mensen, vrienden hebben, deel hebben aan wat er in je omgeving gebeurt, van betekenis zijn voor anderen en bijdragen aan de samenleving. Het is belangrijk om mensen met een beperking in meer of mindere mate ondersteuning te bieden zodat zij het leven kunnen leiden dat past bij hun mogelijkheden en wensen. Het is belangrijk dat de directe sociale omgeving van een cliënt hierbij een grote rol speelt. Als deze de ondersteuning niet helemaal kan opvangen, komt er pas professionele zorg aan te pas.

De persoon zelf kan beroep doen op verschillende natuurlijke hulpbronnen: familie en vrienden, informele ondersteuning, algemene diensten en ten slotte op speciale hulpbronnen: gespecialiseerde diensten. De zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wil de kwaliteit van leven van een cliënt verbeteren als aanvulling op wat iemand zelf kan en wat iemand kan met behulp van de directe omgeving. Binnen de AWBZ wordt vervolgens voor een cliënt een persoonlijk aanbod gemaakt. Afhankelijk van de behoeften van een cliënt wordt deze zorg geregeld, dit kan variëren van 24-uurs zorg tot incidentele ondersteuning.

Uitgangspunten nieuwe werkwijze kwaliteitskader

De partijen die meewerken aan het nieuwe kwaliteitskader hebben besloten dat het vertrekpunt het zorg- en ondersteuningsplan van iedere individuele cliënt is. Het is belangrijk om deze plannen ieder jaar te evalueren, zo kunnen cliënt ervaringsgegevens worden verzameld. Het is belangrijk dat de nieuwe werkwijze Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg zoveel mogelijk eenvoud bevat. Dit om onnodig administratief werk te voorkomen. Het Kwaliteitskader is in eerste instantie een leerinstrument. Hierdoor laten organisaties zien wat er goed gaat en wat er beter kan, met als doel dit laatste te verbeteren. Hiervoor is vertrouwen en openheid belangrijk, zodat er een leerklimaat ontstaat waarin men met elkaar kan meekijken en van fouten kan leren.

Het nieuwe kwaliteitskader gehandicaptenzorg

Het nieuwe Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg is ontwikkeld om gegevens te verzamelen op een manier die bij de sector past en zin heeft. Bij de nieuwe uitgangspunten die hierbij ontwikkeld zijn, komt ook een nieuwe manier van ‘meten’ kijken. Het is belangrijk dat een organisatie kan uitleggen waarom het op een bepaald domein een score behaalt. Het gaat om de uitleg ‘waarom’ gaat het goed of slecht op een bepaald gebied, en niet alleen om de score zelf.

Er zijn drie pijlers die het fundament vormen van deze nieuwe manier van ‘meten’ van kwaliteit: pijler 1 betreft de kerngegevens kwaliteit op organisatieniveau, pijler 2 betreft de kerngegevens kwaliteit op cliëntniveau en de cliëntervaringsgegevens. Pijler 3 bevat ten slotte gegevens over de relatie tussen de cliënt en de professional.

De drie pijlers staan in relatie tot elkaar. Er kan sprake zijn van een afhankelijkheid tussen de scores op pijler 1 en 2 maar ook op pijler 2 en 3. De scores op alle pijlers bij elkaar moeten leiden tot de inzet van verbeteringen en verdiepingen. Deze moeten ondersteunen bij het opstarten van verbetering binnen de organisatie. De drie pijlers moeten leiden tot verbeteren, verdiepen, verbinden en verantwoorden. Dit zijn de leidende principes van het Kwaliteitskader.

Werkwijze doorontwikkeling pijlers

In 2012 zijn de kwaliteitsgegevens op organisatieniveau (pijler 1) verzameld. Daarnaast worden de kwaliteitsgegevens van de andere pijlers dat jaar en in het opvolgende jaar verzameld. Het door ontwikkelen is een continu proces. De wijze waarop dit gebeurt, verschilt per pijler. Zo worden er thema’s bepaald waar de uitvraag zich op richt, vervolgens wordt er een vragenlijst opgesteld en deze worden geëvalueerd. Daarnaast kan aan organisaties gevraagd worden om de cliënt ervaringsinstrumenten die zij hanteren voor te leggen aan een commissie waardoor ze beoordeelt worden. Bij pijler drie wordt gekeken naar de kernwoorden: eenvoud, dagelijkse activiteit, procesverantwoording, interne verplichting en kwaliteitsverbetering.