Vragen

Vraag 1

De EU is op allerlei gebieden actief, van vervoer en handel tot cultuur en mensenrechten. Geef aan de hand van de Europese Verdragen aan met welke algemene beleidsterreinen de Europese Unie zich bezighoudt.

Vraag 2

De Europese Unie kent een aantal instellingen. Een viertal daarvan bepaalt in grote lijnen wat de EU doet. Welke instellingen kent de Europese Unie en in welke Verdragsartikelen vinden zij hun grondslag? Beargumenteer welke organen, instellingen of andere entiteiten er tot respectievelijk de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht van de Europese Unie behoren.

Vraag 3

Nog steeds zijn er mensen die het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) in Luxemburg verwarren met het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Leg uit waarom dit een grove fout is. Op welke manieren kan het Hof van Justitie in Luxemburg de bescherming van mensenrechten waarborgen?

Vraag 4

De Europese Commissie kan worden beschouwd als het ‘dagelijks bestuur van de Europese Unie’ maar het speelt ook een hele belangrijke rol op het gebied van handelsbeleid en het sluiten van handelsakkoorden. Welke taken/bevoegdheden heeft de Commissie op het gebied van het sluiten van handelsakkoorden? Geef voorbeelden daarvan.

Vraag 5

Vaak wordt het gezegd dat de Europese Unie een supranationale organisatie is. Wat betekenen supranationaal en intergouvernementeel? Wat is het verschil tussen supranationaal en intergouvernementeel? Geef aan welke Europese instellingen meer intergouvernementele en welke meer supranationale eigenschappen hebben. Geef vervolgens aan welke beleidsterreinen meer supranationale of intergouvernementele eigenschappen hebben.

Vraag 6

De Europese instellingen spelen een belangrijke rol in de besluitvorming. Bestudeer de gewone wetgevingsprocedure van de Europese Unie uit artikel 294 Wv.

a) In de gewone wetgevingsprocedure heeft de Europese Commissie belangrijke macht. Geef aan op welke momenten in de procedure haar macht tot uitdrukking komt. Noem ook één moment waarop haar positie wordt verzwakt.

b) Welke mogelijkheden tot ingrijpen heeft het Europees Parlement in de gewone wetgevingsprocedure wanneer zij het met een wetgevingsvoorstel oneens is?

Vraag 7

Lees aandachtig de fundamentele arresten Van Gend & Loos en Costa/ENEL.

a) Wat zijn de belangrijkste leerstukken die het Hof van Justitie in deze arresten heeft ontwikkeld?

b) Welke belangrijke kwalificaties heeft het Hof van Justitie in deze arresten aan de Europese Unie gegeven? Welke kenmerken van de Unie heeft het Hof in haar arresten gebruikt ter onderbouwing hiervan?

c) Leg uit waarom het arrest Costa/ENEL destijds een belangrijke stap was voor het verdere functioneren van de toenmalige EEG, nu de Europese Unie.

d) Discussievraag: In hoeverre staat de uitspraak in Costa ENEL op gespannen voet met de democratische rechtsstaat?

Antwoordindicatie

Vraag 1

Economie, criminaliteit, immigratie/asiel, milieu. Artikel 3 t/m 6 VEU.
Artikel 3: exclusieve bevoegdheden van de Unie, staten hebben al hun bevoegdheden overgedragen aan de Unie
Artikel 4: gedeelde bevoegdheden van de Unie en lidstaten, staten hebben gedeeltelijk hun bevoegdheden overgedragen aan de Unie
Artikel 6: coördinerende bevoegdheden, Unie kan de lidstaten ondersteunen, coördineren of aanvullen in haar bevoegdheden.

Vraag 2

Europees Parlement (art. 14 VEU, 223 ev. VWEU), Europese Raad (art. 16 EU), Europese
Commissie (art. 17 VEU), Hof van Justitie (art. 19 VEU). Wetgevende macht:
Europees Parlement, Raad, (Europese Commissie). Uitvoerende macht: Europese
Commissie. Rechtsprekende macht: Hof van Justitie.

Vraag 3

De EU heeft niks te maken met het EVRM, omdat er in een uitspraak van het HvJ is bepaald, dat de EU geen lid mocht worden van het EVRM. Het Hof in Straatsburg gaat alleen over mensenrechten, terwijl het Hof van Justitie over alle verdragen van de EU gaat. Het HvJ kan de mensenrechten waarborgen indien zij staan beschreven in de verdragen van de Europese Unie. Het EHRM staat net als de Raad van Europa los van de Europese Unie. Het HvJ kan wel gaan over mensenrechten, als zij staan in het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie. Dit Handvest is niet hetzelfde als het EVRM, wat is opgesteld door de Raad van Europa, het Handvest is opgesteld door de Europese Unie (art. 6 VEU). In dit artikel staat dat de Europese Unie zal toetreden tot het EVRM, maar dit is nog niet gebeurd. Het HvJ heeft dit tegengehouden. Een belangrijke reden om wel toe te treden is dat alle Unie aangelegenheden ook onderwerp worden van de toetsing aan de grondrechten, waardoor er minder verschillen komen in de grondrechten.

Vraag 4

Art. 207 VWEU: de Commissie doet een voorstel aan de Raad en ze voeren onderhandelingen indien ze daar toestemming voor hebben gekregen van de Raad. Voorbeeld: associatieakkoord met Oekraïne en TTIP, een handelsverdrag met de VS.

Vraag 5

Supranationaal wil zeggen boven de staat. Het gaat om afspraken en regels die internationale organisaties, zoals de EU, kunnen maken en waaraan landen die lid zijn van die organisatie zich moeten houden. Intergouvernementeel wil zeggen tussen regeringen. Het gaat om besluiten die door nationale regeringen samen worden genomen, en dus niet door een instelling die boven de nationale regeringen staan.

Vraag 6

De Commissie dient een voorstel in bij het Europees Parlement en de Raad (initiatiefrecht) en de Commissie kan elk moment het voorstel wijzigen of intrekken (art. 293 VWEU). De macht wordt beperkt doordat de Commissie geen wetten kan aannemen. Dit kunnen alleen het Europees Parlement en de Raad. De Raad en het Parlement kunnen het hele voorstel van de Commissie zo aanpassen dat er weinig meer overblijft van het oorspronkelijke voorstel, dit is een verzwakking van de macht van de Commissie.

Ze kunnen het amenderen of verwerpen, al dan niet in tweede of derde lezing.

Vraag 7

In Van Gend & Loos bepaalde het Hof dat verdragsbepalingen directe werking hebben, en dus direct voor de nationale rechter ingeroepen kunnen worden, wanneer een bepaling voldoende helder, precies en onvoorwaardelijk is. In Costa/ENEL bepaalde het Hof dat ook in landen met een dualistisch systeem, dus waar de verdragsbepalingen eerst nog moeten worden aangepast voordat zij deel uitmaken van het nationale recht, het Europese recht voorrang heeft boven het nationale recht.

De Europese Unie is een autonome rechtsorde, doordat het gemeenschapsrecht een nieuwe rechtsorde is, het rechtstreekse werking heeft en het Gemeenschapsrecht boven de nationale regelgeving gaat.

Het arrest was belangrijk omdat het Europese recht, dat van de toenmalige EEG, voorrang kreeg boven nationaal recht, en dus als belangrijker werd gezien.

Het staat op redelijk gespannen voet met de democratische rechtsstaat, omdat er niet voor gekozen is om Europees recht boven nationaal recht te laten gaan. Aan de andere kant, de regering is democratisch gekozen, en die hebben bepaald dat Nederland lid is van de Europese Unie etc., dus dan is er indirect ook mee ingestemd dat zulke uitspraken ook van toepassing zijn op Nederlandb en ons recht.