Momenteel is schizofrenie geclassificeerd al een psychotische stoornis. Volgens dit artikel is de nadruk die gelegd wordt op psychose (hallucinaties en wanen) een conceptuele misverstand. Bovendien is er hierdoor tot dusverre weinig vooruitgang geboekt in het beter begrijpen van deze stoornis en in het ontwikkelen van effectieve interventies. Volgens dit artikel moeten we schizofrenie gaan zien als een cognitieve ziekte en niet zoveel focus leggen op de psychoses.

Schizofrenie is in 1893 voor het eerst waargenomen door Kraepelin die het dementia praecox noemde. Als belangrijke kenmerk noemde hij een achteruitgang of daling van de intellectuele en cognitieve prestaties. Volgens Kraepelin is een dergelijke cognitieve achteruitgang veel eerder aanwezig dan de psychoses. Psychoses werden door Kraepelin gezien als een secundair kenmerk.

Schizofrenie als cognitieve ziekte

Volgens Kahn en Keefe moet schizofrenie eerst als een cognitieve ziekte worden gezien.

Zij noemen hiervoor de volgende redenen:

1. Cognitieve onderprestatie, wat gemeten wordt door een laag IQ, is een risicofactor voor schizofrenie.
   Laag IQ is een risicofactor voor het ontwikkelen van schizofrenie. Ook intellectuele onderprestaties en prestaties op school vormen een risico. Jongeren die laag presteren op school hebben meer kans op schizofrenie.
   Volgens familiestudies en tweelingstudies is de risicofactor laag IQ gerelateerd aan de genetische risicofactor op schizofrenie. Een deel van het fenotype correlatie tussen schizofrenie en cognitie wordt veroorzaakt door gedeelde genetische effecten.

2. Cognitieve en intellectuele achteruitgang gaat vooraf aan de eerste psychotische episode.
   Hoewel cognitieve achteruitgang een belangrijke risicofactor vormt, is het niet duidelijk of dit al vanaf de geboorte aanwezig is of dat er pas later een achteruitgang optreedt. Een aantal studies laat wel zien dat kinderen al op jonge leeftijd cognitief en intellectueel achteruitgaan. Kinderen die later schizofrenie ontwikkelen, presteren tussen 7 tot 13 jaar geleidelijk aan cognitief en intellectueel lager dan hun ‘gezonde’ leeftijdgenoten. Deze cognitieve achteruitgang begint jaren voordat er psychotische symptomen zichtbaar zijn. Achterstand in de ontwikkeling van de hersenen kan een belangrijke vroege manifestatie zijn van de ziekte.

3. Cognitieve achteruitgang kan jaren na de eerste psychose nog doorgaan.
   Vele studies hebben gekeken naar globale en specifieke aspecten van cognitieve functioneren in schizofrenie wanneer de diagnose eenmaal wordt gesteld. Uit deze studies blijkt dat de cognitieve prestatie van mensen met schizofrenie 1 tot 2 SD lager ligt dan gezonde leeftijdgenoten. Zelfs in onderzoeken waarbij de patiënten ‘cognitief intact’ lijken, zijn ze cognitief en intellectueel toch lager dan op basis van familie-educatie verwacht mag worden. Zo presteren bijvoorbeeld bijna alle eeneiige tweelingen met schizofrenie lager op cognitieve tests dan hun co-tweeling.
   Er is echter niet duidelijk wanneer de cognitieve achterstand begin en of dit steeds meer achteruitgaat ná een psychose. Het beperkte aantal studies hiernaar laten wel zien dat de cognitieve achteruitgang doorzet na een psychose. Er is echter meer onderzoek (die ook gebruikmaakt van controle groepen) nodig om een stelligere conclusie te kunnen trekken.

4. Cognitieve achteruitgang is niet specifiek zichtbaar bij schizofrenie, maar dit onderscheidt schizofrenie wel van andere psychotische stoornissen.
   Cognitieve achteruitgang voorafgaand aan een psychose blijkt kenmerkend voor schizofrenie en onderscheidt schizofrenie van andere psychotische stoornissen als bipolair. Voor een bipolaire stoornis is een hoog IQ juist een risicofactor. Bij kinderen die later een bipolaire stoornis ontwikkelen is in tweelingstudies geen verschil gevonden in schoolse prestaties.

5. Cognitieve onderprestatie is een belangrijke voorspeller voor uitkomsten op algemeen functioneren.
   Cognitieve disfunctioneren is een centrale uitkomst bij schizofrenie, maar de huidige farmacologische behandeling lijkt niet te verbeteren. Onderzoekers proberen nieuwe behandelingen te ontwikkeling die zich richten op cognitieve functioneren.

Volgens Kahn en Keefe moet om bovenstaande redenen de nadruk komen te liggen op cognitie in plaats van de psychoses. Volgens Kahn en Keefe moet dit dan leiden tot de volgende gevolgen:

1. De cognitieve achteruitgang moet dan onderdeel uitmaken van de diagnose schizofrenie.

2. Bij de behandeling van schizofrenie moet de nadruk komen te liggen op de cognitieve tekorten.

3. Schizofrenie moet niet meer gezien worden als een ziekte die zich manifesteert met psychoses, maar als een ziekte die zich presenteert met cognitieve achteruitgang.

4. De beginleeftijd is waarschijnlijk een decennium eerder dan voorheen werd gedacht, omdat de cognitieve achteruitgang al vroeg waarneembaar is. Om risicofactoren voor schizofrenie vroegtijdig aan te pakken, kunnen we voorkomen dat het zich ernstig manifesteert.

5. Tot slot hebben we ons gericht op de verkeerde risicofactor (psychoses) maar we moeten ons richten op de cognitieve achteruitgang en intellectuele stagnatie tijdens de adolescentie.

Er is echter wel meer longitudinaal onderzoek nodig naar genetische markers, familiegeschiedenis en psychosociale risicofactoren.