• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

Bevoegdheidsverdeling civiele en bestuursrechter

Dit college zal gaan over zes hoofdlijnen:

• Gebruikersperspectief, wat heeft men liever?
• Burger tegen burger, burger tegen overheid, overheid tegen burger
• Rechtsmachtverdeling bezien van de Awb
• Rechtsmachtverdeling vanuit de Grondwet
• De wetgever kan niet kiezen in het geval van schade
• Civiele rechter bevoegd, maar facultatieve bestuursrechtelijke voorprocedure; klachtprocedure

Gebruikersperspectief

Burgers hebben een voorkeur voor de bestuursrechter omdat de toegankelijkheid groter is. De kosten zijn lager, omdat de griffiekosten lager zijn en er is geen verplichte procesvertegenwoordiging. Soms hebben ze de voorkeur voor een civiele procedure, dat heeft te maken met dat een advocaat dan vertrouwder is met het civiele recht.

De overheid heeft een wisselende voorkeur. Meestal is er voorkeur voor de bestuursrechter, dat heeft te maken met de vertrouwdheid, dat is iemand die begrijpt hoe een overheid werkt. Tevens is een voordeel heeft het te maken met een gunfactor naar de burger. Soms is er de voorkeur voor een civiele rechter, dat is dan omdat de overheid geen behoefte heeft aan procederende burgers.

Valt er te kiezen?

Burger initiatiefnemer en richt zich tegen de overheid: geen keuze. Enige keuzeruimte is er, maar alleen bij schade.

Burger initiatiefnemer en richt zich tegen burger, maar bestuursrechtelijk van aard: Keuze tussen civiel recht (OD) en bestuursrecht.

Overheid initiatiefnemer en richt zich tegen burger: Beperkte keuzevrijheid, tweewegenleer (gebruik privaatrecht alleen geoorloofd als geen sprake is van onaanvaardbare doorkruising van de publiekrechtelijke weg).

Bevoegdheidsverdeling vanuit het gezichtspunt van de bestuursrechter

Hoofdregel: een belanghebbende kan tegen een besluit beroep instellen bij een bestuursrechter. Er zijn uitzonderingen, beperkingen en verruimingen.

8:3 verbod op beroep tegen algemene regels. Echter de bestuursrechter is wel bereid om de algemene regels exceptief te toetsen. De civiele rechter stelt zich daarom terughoudend op en heeft liever dat algemene regels exceptief worden getoetst door de bestuursrechter.

Arrest Privacy first: de Hoge Raad geeft aan dat er gewacht moet worden tot je een besluit hebt, waartegen je in beroep kan gaan bij een bestuursrechter. De vraag is of dit niet teveel is gevraagd van de burger.

Arrest Leenders/Ubbergen: de vraag in dit arrest is of er gevergd kon worden van de burger om handhaving op zich af te roepen om de bestuursrechtelijke weg te volgen? Het antwoord op die vraag is nee, dat kan niet gevergd worden van een burger.

Bevoegdheidsverdeling gezien vanuit het gezichtspunt van de civiele rechter

De burgerlijke rechter is heel royaal, art 112. Gw alle geschillen over burgerlijke rechten en schuldvorderingen. Eigenlijk is de burgerlijke rechter altijd wel bevoegd. Objectum Litis-leer: bevoegdheid wordt bepaald door het recht waarin de aanlegger vraagt te worden beschermd, niet door de aard van het recht waarop de verweerder zijn verweer grondt.

Maar er zijn drie situaties waarin de burgerlijke rechter toch liever niet oordelen wil:

• Als er beroep open staat bij de bestuursrechter. De burgerlijke rechter zal jouw vordering niet-ontvankelijk verklaren. Ratio: er is een beter alternatief.
• Als er geen beroep meer openstaat bij de bestuursrechter, maar dit heeft wel opengestaan. De burgerlijke rechter wijst jouw vordering af, omdat jij het beroepstermijn ongebruikt hebt gelaten. Ratio: met het verstrijken van een beroepstermijn heeft het besluit rechtskracht gekregen. Dan gaat de burgerlijke rechter er vanuit dat het besluit van het bestuur rechtmatig is.
• Als je al hebt geprocedeerd bij de bestuursrechter, maar zonder succes en je probeert het dan bij de bestuursrechter. De civiele rechter wijst jouw vordering af. Ratio: er wordt vanuit gegaan dat de bestuursrechter het goed heeft gedaan.

Uitzonderingen?

Voordat een besluit wordt genomen, wordt deze voorbereid. De voorbereiding kan onrechtmatig zijn, is dat handelen toe te rekenen aan het besluit of niet. Als het is toe te rekenen aan het besluit en het besluit is onrechtmatig, kan er geen schade vergoed worden.

Arrest Staat/Bolsius: Bolsius wil een verhuiskostensubsidie, de aanvraag wordt geweigerd, terwijl een ambtenaar had gezegd dat het goedgekeurd zou worden. Hij heeft kosten gemaakt omdat hij op het verkeerde been is gezet. Hij start een civiele procedure en zegt dat het onrechtmatig is dat hij de verkeerde informatie heeft gekregen. De civiele rechter heeft dit gehonoreerd.

Arrest Kuijpers/ Valkenswaard: Hier is de Hoge Raad strenger en zegt: ‘Inlichtingen kunnen zozeer samenhangen met het te nemen besluit, dat zij ten opzichte daarvan een onzelfstandig karakter dragen; ook al zijn die inlichtingen onjuist, ze worden gedekt door de formele rechtskracht van het besluit’.

De wetgever kan niet altijd goed kiezen in het geval van schade

We concentreren ons op schade ten gevolge van een onrechtmatig besluit.

Vroeger tot 1994:

1. Beroep tegen besluit bij bestuursrechter
2. Schadevergoeding bij de civiele rechter

Sinds de invoering van de Awb in 1994:

1. Beroep tegen besluit bij de bestuursrechter
2. Stap naar keuze. Of naar de civiele rechter of een verzoek bij de bestuursrechter voor de toepassing van art. 8:73 Awb

Als je geen gebruik maakt van 8:73, dan blijft de mogelijkheid bestaan om naar de civiele rechter te gaan. 

Sinds 1999 drie manieren om schade vergoed te krijgen:

• Tijdens de procedure 8:73 Awb
• Na het vernietigingsberoep: naar de civiele rechter
• Na het vernietigingsberoep: zelfstandig schadebesluit aanvragen en daar zo nodig tegen in bezwaar/beroep 

Schadeverzoekprocedure

Sinds 2013 Art. 8:88 lid 1 Awb: de bestuursrechter kan een bestuursorgaan veroordelen tot het vergoeden van schade. Je moet wel eerst het bestuursorgaan in gebreke te stellen. Het gaat dan om:

• Onrechtmatige besluiten
• Een andere onrechtmatige handeling ter voorbereiding van een onrechtmatig besluit
• Het niet tijdig nemen van een besluit

Het toepassingsbereik is beperkt. Dat staat in art. 8:89 Awb.

Toekomstige regeling nadeelcompensatie 4:126 Awb

Indien een bestuursorgaan in de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak schade veroorzaakt die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico en die een benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft, kent het bestuursorgaan de benadeelde desgevraagd een vergoeding toe.

Klachtprocedure

Eenieder heeft het recht om over de wijze waarop een bestuursorgaan zich in een aangelegenheid jegens hem of een ander heeft gedragen, een klacht in te dienen. Er zijn geen vormvereisten. Bestuursorgaan stelt de klager in kennis van de bevindingen, oordeel daarover en de conclusies. Je moet eerst intern procederen, daarna kan je pas extern procederen. Soms is dat de nationale ombudsman, maar een bestuursorgaan kan ook zelf een onafhankelijk ombudsman instellen.

• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? Vat deze kort samen of haal ze uit de aantekeningen van vorig jaar.

Alle onderwerpen die worden besproken zijn terug te vinden in de literatuur.

• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gemaakt met betrekking tot het tentamen.

• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen vragen behandeld die gesteld zouden kunnen worden op het tentamen.