Werkgroepopdrachten 

Opdracht 1

vraag 1a

Is het eigendomsrecht een vermogensrecht?

Vraga 1b

Art. 5:20 lid 1 bepaalt: “de eigendom van de grond omvat, voor zover de wet niet anders bepaalt:...”
Noem drie wetsartikelen waarin een uitzondering gemaakt wordt op de regel van verticale natrekking zoals neergelegd in art. 5:20 lid 1 BW.

Vraag 1c

Welke beperkte rechten kent het BW en waarom staan sommige beperkte rechten in Boek 3 en andere in Boek 5?

Vraag 1d

In hoeverre speelt de verkeersopvatting een rol bij natrekking aan de grond? Wat vindt u van het gebruik van zo een vaag criterium voor natrekking?

Vraag 1e

Wat houdt het beginsel van numerus clausus in? Hoe werkt een systeem zonder numerus clausus?

Opdracht 2

Barbara wil om verschillende redenen haar Utrechtse woning overdragen aan haar enige dochter Claire. Omdat Claire in het buitenland werkzaam is en Barbara voorlopig zelf in het huis wil blijven wonen, wordt het huis aan Claire overgedragen onder voorbehoud van het recht van vruchtgebruik.

Vraag 2a 

Op welke wijze dient deze overdracht onder voorbehoud van vruchtgebruik ten behoeve van Barbara te geschieden? Bespreek alle wettelijke vereisten.

Om het aankoopbedrag van de bloot eigendom te financieren heeft Claire een lening afgesloten bij Friesland Bank en een hypotheek gevestigd op de bloot eigendom van het huis ten behoeve van Friesland Bank.

Vraag 2b

Bespreek gemotiveerd de goederrechtelijke positie van Barbara, Claire en Friesland Bank.

N.b. u kunt bij de beantwoording van deze vraag de derdenbescherming buiten beschouwing laten.

Vraag 2c

Stel nu dat Claire niet een hypotheek vestigt op het huis, maar besluit de woning over te dragen aan Jasper, haar buitenechtelijke zoon. Bespreek gemotiveerd wat er gebeurt met het vruchtgebruik als Claire het huis overdraagt aan Jasper.

Op een gegeven moment schaft Barbara zonnepanelen aan die zij laat installeren op het dak. Barbara en Claire spreken af dat de zonnepanelen eigendom van Barbara blijven.

Vraag 2d

Vallen de zonnepanelen onder het hypotheekrecht van de Friesland Bank? Motiveer uw antwoord.

Opdracht 3

Julio krijgt eind 2018 de mogelijkheid een stuk grond te kopen in de duinen in Noordwijk. Hij wil hier een strandtent beginnen. Bij de koop wordt Julio door de gemeente gewezen op het ter plaatse geldende bestemmingsplan, dat niet toestaat dat er in de maanden november tot en met februari bebouwing op het stuk grond mag zijn. Het strandpaviljoen dient derhalve in de wintermaanden afgebroken c.q. verwijderd te worden.

Na levering van het stuk grond bestelt Julio een strandpaviljoen bij Sunny BV. Het paviljoen bestaat uit prefab elementen die relatief eenvoudig te monteren en demonteren zijn. Sunny BV levert het paviljoen onder eigendomsvoorbehoud. In april 2019 bouwt Julio het strandpaviljoen voor het eerst op.

Omdat Julio in augustus 2019 het paviljoen nog steeds niet betaald heeft, stelt Sunny BV een vordering tot revindicatie in op grond van het gemaakte eigendomsvoorbehoud.

Vraag 3a

Heeft de vordering van Sunny BV kans van slagen?

Vraag 3b

Hoe luidt het antwoord op vraag a) als Julio in december 2019 nog steeds niet betaald heeft en het paviljoen inmiddels weer afgebroken en wel ligt opgeslagen in Julio’s schuur?

Opdracht 4

Art. 1 Eerste Protocol (EP) van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) luidt als volgt:

Artikel 1. Bescherming van eigendom

Iedere natuurlijke of rechtspersoon heeft recht op het ongestoord genot van zijn eigendom. Aan niemand zal zijn eigendom worden ontnomen behalve in het algemeen belang en onder de voorwaarden voorzien in de wet en in de algemene beginselen van internationaal recht.

De voorgaande bepalingen tasten echter op geen enkele wijze het recht aan, dat een Staat heeft om die wetten toe te passen, die hij noodzakelijk oordeelt om het gebruik van eigendom te reguleren in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen of boeten te verzekeren.

Uit rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) blijkt dat op grond van art. 1 EP EVRM verschillende rechten worden beschermd, zoals vorderingen, sociale uitkeringen, aandelen, goodwill en intellectuele eigendomsrechten. Zelfs domeinnaamrechten, als contractuele rechtspositie, worden beschermd, zo volgt uit EHRM 18 september 2007, Paeffgen GmbH/Germany, nr. 25379/04, 21688/05, 21722/05 en 21770/05.

Aan de hand van welke Nederlandse begrippen laat het Europese begrip eigendom zich beschrijven/’vertalen’?

Opdracht 5

Van der Plank en Witting bepleiten vanuit intern (d.w.z. civielrechtelijk) perspectief een andere oplossing dan de Hoge Raad schijnbaar heeft gekozen, voor de vraag of een zaak door indirecte vereniging onroerend is te noemen.

Vraag 5a

Kunt u in eigen woorden weergeven welk criterium zij voorstaan?

Vraag 5b

Welk systematisch voordeel heeft de door Van der Plank en Witting voorgestane oplossing?

Antwoordindicatie

Opdracht 1

Vraag 1a

Eigendomsrechten zijn vermogensrechten, omdat eigendomsrechten kunnen worden overgedragen art. 3:6. Daarnaast hebben deze rechten de strekking om stoffelijk voordeel te verschaffen.

Vraag 1b

Voorbeelden zijn art. 5:20 lid 2, art. 5:101 en art. 4 Mijnbouwwet.

Vraag 1c

De beperkte rechten zijn: vruchtgebruik, hypotheekrecht, pandrecht. Deze rechten staan in boek 3, omdat deze rechten op alle goederen kunnen worden gevestigd (dus ook op vorderingen). Erfdienstbaarheid, erfpacht, opstal. Deze rechten staan in boek 5, omdat deze rechten enkel op zaken kunnen worden gevestigd. 

Vraag 1d

Natrekking grond kan via twee wegen:

1. Op grond van art 3:4 jo. 5:3 BW: bestanddeelvorming
   HR Depex/Curatoren geeft invulling aan ‘verkeersopvatting’ in artikel 3:4 lid 1 BW
2. Op grond van art. 3:3 jo. 5:20 lid 1 BW: verticale natrekking
   HR Portacabin geeft invulling aan ‘duurzaam met de grond verenigd’ in artikel 3:3 BW

Bij weg 1 speelt de verkeersopvatting een grote rol, bij weg twee is het een hulpmiddel.

Vraag 1e

Numerus clausus houdt in dat er sprake is van een gesloten systeem. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de beperkte rechten. Er zijn niet meer beperkte rechten dan de 6 genoemd bij vraag 3. Dit betekent dat er sprake is van een gesloten stelsel. Een systeem zonder numerus clausus kent meer beperkte rechten.

Opdracht 2

Vraag 2a

1. Art. 3:81 lid 1 BW: Hij kan ook zijn recht onder voorbehoud van een zodanig beperkt recht overdragen, mits hij de voorschriften zowel voor de overdracht van een zodanig goed, als voor vestiging van een zodanig beperkt recht in acht neemt.
2. Art. 3:84 BW: vereisten voor overdracht huis

• Geldige titel: koopovereenkomst (art. 7:1 BW) bezwaard met een beperkt recht vruchtgebruik
• Beschikkingsbevoegd: Barbara is eigenaar van het huis en dus beschikkingsbevoegd om over te dragen en het vruchtgebruik achter te houden
• Levering: het huis is een onroerend goed (art. 3:3 lid 1 BW) dus levering gaat via art. 3:89 BW. Levering via art. 3:89 BW vereist een notariële akte en inschrijving in de openbare registers. 
  Van belang hier is dat ook het beperkte recht van vruchtgebruik in de notariële akte wordt opgenomen.

3. Vruchtgebruik staat in art. 3:201 BW e.v.
4. Art. 3:98 BW: schakelbepaling voor vestiging/ overdracht beperkte rechten

• Geldige titel: koopovereenkomst met daarbij de vestiging van vruchtgebruik (3:203 lid 1 BW)
• Beschikkingsbevoegd: Barbara draagt het huis over en is dus beschikkingsbevoegd
• Levering: 3:98 à beginpunt; het huis is een onroerend goed (art. 3:3 lid 1 BW) dus levering gaat via art. 3:89 BW. Levering via art. 3:89 BW vereist een notariële akte en inschrijving in de openbare registers. 

Van belang hier is dat ook het beperkte recht van vruchtgebruik in de notariële akte wordt opgenomen.

Nu aan alle vereisten is voldaan, is Barbara de vruchtgebruiker en haar dochter Claire bloot eigenaar.

Vraag 2b

De goederenrechtelijke posities: Barbara is vruchtgebruiker na de overdracht geworden. Dit betekent dat zij onmiddellijk houder ex. art. 3:107 lid 4 is geworden. Door de overdracht is Claire eigenaar geworden van het huis art. 5:1. Zij is tevens middellijk bezitter geworden art. 3:107 lid 3. De Friesland Bank heeft het beperkte recht van hypotheek.

Vraag 2c

Als Claire als eigenaar het huis overdraagt aan Jasper, dan gaat het recht van vruchtgebruik van Barbara ook mee over. Een eigenschap van beperkte rechten is namelijk dat er sprake is van zaaksgevolg. De beperkte rechten volgen dus het eigendomsrecht.

Vraag 2d

Het gaat hier om de vraag of de zonnepanelen bestanddeel van het huis zijn geworden. Als de zonnepanelen bestanddeel zijn geworden, dan vallen deze ook onder het hypotheekrecht van de Friesland Bank. Het gaat hier dus om natrekking. Natrekking kent 2 wegen, namelijk die van bestanddeelvorming art. 3:4 jo. 5:3 en die van verticale natrekking art. 3:3 jo. 5:20 lid 1.

Bestanddeelvorming: of er sprake is van bestanddeelvorming kent ook 2 wegen. Eerst moet gekeken worden naar lid 2 dat stelt dat er sprake is van bestanddeelvorming indien de zaak niet kan worden afgescheiden zonder beschadiging van enige betekenis toe te brengen. In casu gaat het om zonnepanelen die vrij eenvoudig weer verwijderd kunnen worden. Vervolgens moet worden gekeken naar lid 1. Hier gaat het om de verkeersopvatting dat nader is uitgewerkt in het arrest Depex/Curatoren. Hier wordt bepaald dat er 2 vragen moeten worden beantwoord: zijn het gebouw en de apparatuur in constructief opzicht op elkaar afgestemd en moet het gebouw uit een oogpunt van geschiktheid als fabrieksgebouw zonder de apparatuur als onvoltooid worden beschouwd? Beide vragen moeten in casu ontkennend worden beantwoord, waardoor er op grond van bestanddeelvorming geen sprake is van natrekking.

Verticale natrekking: het gaat in casu om indirecte vereniging met de grond art. 3:3 lid 1. In het arrest Warmtekrachtenkoppelingsinstallatie is bepaald dat Indien een werk zich in een gebouw bevindt en het naar aard en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven, is het onroerend. In casu zien de zonnepanelen er naar aard en inrichting uit om duurzaam ter plaatse te blijven. Hierbij meegenomen dat zonnepanelen erg kostbaar zijn en pas na verloop van jaren rendement opleveren. Dit betekent dat de zonnepanelen behoren tot het onroerend goed, waardoor het hypotheekrecht zich ook strekt tot de zonnepanelen.

Opdracht 3

Vraag 3a

Sunny BV wil een vordering tot revindicatie instellen. Dit heeft enkel kans van slagen indien het paviljoen geen onroerend goed is geworden. Het arrest Portacabin geeft invulling aan wat onder onroerende goederen moet worden verstaan ex. art. 3:3 lid 1. In dit arrest wordt het bestemmingscriterium geformuleerd. De bestemming om duurzaam ter plaatse te blijven moet naar buiten kenbaar zijn en de bedoeling van de bouwer moet naar buiten toe kenbaar zijn. In het onderhavige geval is het paviljoen niet bestemd om duurzaam ter plaatse te blijven. Het moet namelijk tijdens de wintermaanden weggehaald worden. Dit betekent dat het paviljoen geen onroerende zaak is. De vordering van Sunny BV kan dus succesvol zijn.

Vraag 3b

Als het paviljoen is afgebroken en ligt opgeslagen, dan is het paviljoen nog steeds een roerende zaak. De vordering van Sunny BV is dan nog steeds succesvol en kan het paviljoen revindiceren.

Opdracht 4

Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben ex. art. 5:1. Hierin is te zien dat het eigendomsrecht beperkt is tot zaken. In art. 1 EP is het begrip eigendom ruimer, omdat het naast rechten op zaken ook betrekking heeft op vermogensrechten.

Opdracht 5

Vraag 5a

De auteurs hebben als oplossing dat vragen waarbij een van de zaken de grond betreft, de weg van de verticale natrekking moet worden toegepast (art. 3:3 jo 5:20 lid 1). Indien geen van de zaken de grond betreft, moet de weg van bestanddeelvorming worden bewandeld (art. 3:4 jo 5:3).

Vraag 5b

De auteurs hopen dat we hierdoor nooit meer tegenkomen dat iets onroerend is op grond van art. 3:4 of dat iets een bestanddeel is op grond van art. 3:3.