Inleiding

Onder de geïndustrialiseerde landen komen tienerzwangerschappen het meest voor in de Verenigde Staten. Elk jaar raken 7,5% van de adolescenten zwanger en worden er meer dan 4% moeder. Omdat deze zwangerschappen de staat per jaar ongeveer 9,1 miljard dollar kosten, is er veel aandacht voor de preventie en interventie hiervan.

Risicofactoren voor tienerzwangerschappen zijn er op drie punten:

1. Cognitieve kwetsbaarheid of kwetsbaarheid in gedrag: positieve of tegenstrijdige houdingen ten opzichte van seks, onkwetsbaarheid ervaren ten opzichte van zwangerschap, gebrek aan kennis over anticonceptie, lage prestatieverwachtingen op gebied van onderwijs en werk.

2. Partnerkenmerken: gewelddadige partner, oudere vriendjes, conflict over anticonceptie met partner.

3. Familie en contextuele factoren: lage sociaaleconomische status, eenoudergezinnen, huiselijk geweld, gebrek aan warmte en toezicht door de ouder, weinig ervaren sociale steun door ouders en leeftijdsgenoten.

Risico’s die zich voordoen bij de kinderen van deze tienermoeders zijn cognitieve en academische problemen, gedragsproblemen en zelf een tienermoeder worden. Ondanks de kennis van risicofactoren en ingezette preventie- en interventieprogramma’s vermindert het aantal tienerzwangerschappen niet. Dit kan komen doordat er sprake is van risicofactoren die nog niet bekend zijn in de wetenschap. In deze meta-analyse ligt de nadruk op personen die als kind seksueel misbruikt zijn. Er wordt hierbij specifiek gekeken naar de verhoogde kans die deze mensen h ebben om tienermoeder te worden ten opzicht van personen die deze vorm van kindermishandeling niet hebben meegemaakt.

Methode

Meta-analyse

In een meta-analyse worden meerdere studies aangehaald en gecombineerd om tot een eindconclusie te komen. Studies die in de analyses werden gebruikt waren gericht op vrouwelijke participanten die een vorm van seksueel misbruik hadden meegemaakt. Ook was er van deze vrouwen een melding van tienerzwangerschap of tienermoeder aan de orde. Studies met behulp van zowel prospectieve en retrospectieve methoden van dataverzameling werden opgenomen in de analyse.

Definities

In de meerderheid van de aangehaalde studies werd tienerzwangerschap gedefinieerd als een zwangerschap of moederschap vóór de leeftijd van 20 jaar. Seksueel misbruik werd breed gedefinieerd als ongewenste seksuele ervaringen. Deze ervaringen kunnen variëren van blootstelling aan seksuele media tot ongewenste aanrakingen of penetratie.

Resultaten

In deze meta-analyse werd de kans bepaald dat een tienerzwangerschap zich voordeed bij een persoon die in de kindertijd seksueel misbruikt was. In 12 van de 14 onderzochte studies werd een significant hogere mate van tienerzwangerschappen bij meisjes gevonden met een voorgeschiedenis van seksueel misbruik. In ongeveer 4,5 op de 10 gevallen had een tienermoeder seksueel misbruik meegemaakt.

Discussie

Uit deze meta-anlyse bleek dat personen die seksueel misbruik hebben ervaren in de kindertijd een twee keer hogere kans hadden om in de adolescentie zwanger te raken dan personen die geen seksueel misbruik hadden ervaren. Het is dus van belang om preventie- en interventieprogramma’s in de VS vooral te richten op adolescenten met een verleden met seksueel misbruik.

Mogelijke verklaringsmechanismen

De ervaring van seksueel misbruik kan de risicofactoren voor tienerzwangerschappen versterken. Ook kunnen er specifieke verstoringen optreden op seksueel gebied. Dit kan zich uiten in onduidelijke seksuele grenzen, dwangmatige of negatieve houdingen ten opzichte van seks en koppeling van seksualiteit met geweld. Uit onderzoek bleek ook dat seksueel misbruikte vrouwen significant vaker aan seks dachten en meer met seks bezig waren en vaker een zwangerschapswens te hebben. Personen die seksueel misbruikt zijn ervaren hiervan vaak symptomen die duiden op een posttraumatische stressstoornis. Ook hadden deze mensen een ontregelde HPA-as. Hierdoor lopen zij risico op neurocognitieve stoornissen en disfunctioneren op sociaal en emotioneel gebied.

Limitaties en aanbevelingen voor toekomstig onderzoek

Generalisaties zijn niet mogelijk, omdat er in deze analyse alleen is gekeken naar het effect dat seksueel misbruik heeft op het zwanger worden in de adolescentie. Er kan dus niks geconcludeerd worden op dit gebied voor andere vormen van kindermishandeling.  Uit de brede definitie die is gebruikt in deze meta-analyse blijkt dat de operationele definities van seksueel misbruik in de aangehaalde studies sterk varieerden. In de aangehaalde studies ontbrak de relatie van seksueel misbruik met geslacht, sociaaleconomische status en ernst van het misbruik.

Conclusies

Ondanks bovengenoemde limitaties kan er toch geconcludeerd worden dat seksueel misbruik een belangrijke risicofactor is voor tienerzwangerschappen. Het is dan ook van belang dat therapeuten zich realiseren dat dit aan de orde kan zijn bij deze jonge moeders. Op deze manier kunnen therapeuten hierop inspelen en voor een optimale en passende zorg voor zowel de tienermoeder als het kind te bieden. Door op deze manier een efficiëntere hulpverlening te leveren, zullen de hoge kosten voor tienerzwangerschappen in de Verenigde Staten enigszins beperkt kunnen worden.