Wat is het gevolg van vaag taalgebruik in een tekst?

Soms zijn geschreven stukken niet goed te begrijpen. Dit komt vaak doordat er vage taal in de tekst wordt gebruikt. Een term wordt vaag genoemd, wanneer het niet duidelijk is waar de grens wordt getrokken, in betrekking tot de term. Een voorbeeld van zo een term is ‘kaal’. Er zijn mensen die helemaal kaal zijn, maar ook mensen die half-kaal zijn door hun haarverlies. Het is dan niet duidelijk in hoeverre de term ‘kaal’ voor hen geldt. In de rechtspraak komen ook vaak vage begrippen voor. Een voorbeeld is dat het woord ‘marteling’ niet duidelijk afgebakend is in de wet. Soms maken politici opzettelijk gebruik van vage termen om geen antwoord te geven op lastige vragen. De vuistregel is dat enige mate van vaagheid acceptabel is, mits duidelijk blijft waar de informatie of bewering over gaat.

Wanneer mogen we spreken van ambiguïteit?

Van ambiguïteit is sprake wanneer een woord of zin meer dan één betekenis heeft en dus op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Er worden drie soorten ambiguïteit onderscheiden: (1) semantische-, (2) groep gerelateerde-, en (3) syntactische ambiguïteit.

1. Semantische ambiguïteit

Van semantische ambiguïteit is sprake wanneer een woord of zin wordt gebruikt die gepaard gaat met ambiguïteit. Een Engels voorbeeld is: ‘Jessica is cold’. Wordt hiermee bedoeld dat ze het koud heeft of dat ze een koude persoonlijkheid heeft? Je kan deze ambiguïteit voorkomen door de desbetreffende woorden of woordgroepen te vervangen met een duidelijkere omschrijving.

2. Groepsgerelateerde ambiguïteit (‘grouping ambiguity’)

Van groep gerelateerde ambiguïteit is sprake wanneer een woord gebruikt wordt om over een gehele groep te praten terwijl het niet helemaal klopt voor leden van een groep. Een voorbeeld: ‘Secretaressen verdienen meer dan advocaten’. Op groepsniveau klopt dit, omdat er meer secretaressen zijn dan advocaten. Samen verdienen deze secretaressen dus meer geld. Op individueel niveau klopt het echter niet. Een secretaresse verdient niet meer dan een advocaat. Er zijn twee denkfouten die gebaseerd zijn op deze vorm van ambiguïteit.

• Denkfout van divisie (‘fallacy of division’). Iemand maakt de denkfout van divisie als hij of zij denkt dat een ware bewering over een groep als geheel ook geldt voor de individuele leden van een groep. Als blijkt dat een bepaalde voetbalclub het beste elftal heeft, dan hoeft dat niet per definitie te betekenen dat de beste spelers van de voetbalwereld zich in dit team bevinden. Wat waar is voor het geheel, hoeft dus niet te kloppen voor de onderdelen van het geheel.

• Denkfout van compositie (‘fallacy of composition’). Deze denkfout is eigenlijk het omgekeerde van de hierboven genoemde denkfout. In dit geval redeneert iemand vanuit de gedachte dat elk lid van een groep een specifiek kenmerk heeft en dat de groep als geheel dus ook dit kenmerk zal hebben. Dit hoeft echter niet te kloppen. Als je de beste voetballer van de werld bij elkaar zet hoeft het niet zozeer het beste team van de wereld zijn. Het kan zomaar gebeuren dat ego’s elkaar in de weg zitten en dat er geen samenwerking plaats vindt.

3. Syntactische ambiguïteit

Van syntactische ambiguïteit is sprake wanneer een bewering op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden door de structuur (syntax) van de bewering. Een voorbeeld is dat een instantie het volgende stelt: ‘Legitimeer u met een geboortebewijs of een rijbewijs en een ander officieel bewijs waar uw foto op staat’. Deze zin kan op twee manieren geïnterpreteerd worden:

1. [‘Legitimeer u met een geboortebewijs of rijbewijs’] en [‘een ander officieel bewijs waar uw foto op staat’].
2. [‘Legitimeer u met een geboortebewijs’] of [‘een rijbewijs en een ander officieel bewijs war u foto op staat’].

Om de bovenstaande zin duidelijker te maken, kan de zin worden veranderd. Een voorbeeld van een duidelijkere zin is: ‘Legitimeer u met een geboortebewijs of een rijbewijs en u moet ook een ander officieel bewijs kunnen laten zien waar uw foto op staat’. Een dergelijke verandering doet de eerder aanwezige ambiguïteit in de zin verdwijnen.

Van ambigu voornaamwoord referenties (‘ambiguous pronoun references’) is sprake wanneer het niet duidelijk is waar een voornaamwoord naar refereert. Een voorbeeld is: ‘De jongens gingen achter meisjes aan en zij giechelden.’ Wie giechelden? De meisjes of de jongens?

Vaak verduidelijk context wat de zin betekend, maar dit is niet altijd even makkelijk af te lezen. Het is, daarentegen, belangrijker dat er ambiguïteit in een bewering zit dan wat voor soort ambiguïteit het is.

Veralgemenisering

Veralgemenisering (‘generality’) kan net zoals vaagheid en ambiguïteit tot onduidelijkheid of onbegrip leiden. Hoe minder details een bewering geeft, hoe algemener (‘general’) deze wordt. Het statement ‘Piet heeft een huisdier’ is bijvoorbeeld algemener dan ‘Piet heeft een hond’. Een ander voorbeeld is dat Bush eerder beweerde een oorlog te willen voeren tegen terreur in de wereld (‘War on Terror’). Het woord ‘oorlog’ is vaag en algemeen, dus het is helemaal niet duidelijk wat hij hier precies mee bedoelt. Dit geldt ook voor het woord ‘terreur’. Kortom, wanneer gebeurtenissen te algemeen worden beschreven, leidt dit tot onduidelijkheid. Vaak zullen politici algemene termen gebruiken, om zo, als ze hun beloftes niet kunnen waarmaken, er op kunnen wijzen dat hun beweringen te specifiek zijn opgevat.

Waarom is het van belang termen goed te definiëren?

Het is belangrijk om termen goed te definiëren, zodat termen en zinnen duidelijk zijn. Sommige termen zijn makkelijker te definiëren dan andere termen. Het definiëren van het woord ‘wortel’ is makkelijker dan het definiëren van het woord ‘waarheid’ of ‘kennis’. Definities kunnen variëren tussen talen en culturen, en het is belangrijk on een definitie zo duidelijk mogelijk te maken om misverstanden te voorkomen.

Waarom maken we gebruik van definities?

1. Door gebruik te maken van definities kunnen we weten wat woorden betekenen. In dit geval gaat het om lexicale definities – definities die je in een woordenboek zou kunnen vinden (‘lexical definitions’).
2. Aan de hand van definities kunnen we in sommige contexten een speciale betekenis geven aan een woord. Dit kan met een zit die specifiek aangeeft wat er bedoeld wordt, zoals; ‘in dit contract wordt er uitsluitend over Amerikaanse dollars gesproken.’ In dit geval is er sprake van een stipulatieve definitie (‘stipulative definition’). Daarnaast gebruiken we definities om vaagheid, ambiguïteit en veralgemenisering te vermijden. In dit geval is er sprake van een preciserende definitie (‘precising definitions’).
3. Tot slot kunnen definities gebruikt worden om mensen te overtuigen. Dit zijn overtuigende of retorische definities (‘persuasive/rhetorical definitions’). Het is niet duidelijk of we dit soort definities ook echt definities kunnen noemen, omdat ze in principe niet worden gebruikt om informatie op een objectieve manier over te dragen, maar om mensen ergens van te overtuigen.

Het kan ook gebeuren dat mensen een definitie maken die niet zozeer gebaseerd zijn op feiten, zoals; ‘Alle mannen zijn vieze, luie leugenaars die niet achter hun kont aan kunnen opruimen.’. Wanneer dit soort overtuigingsgerichte definities worden bedacht, dan wordt ingespeeld op emoties (‘emotive meaning/rhetorical force’). De volgende keer dat iemand een woord hoort, dan gaat hier door de nieuwe ‘definitie’ meteen een emotie mee gepaard. Een ander voorbeeld is abortus omschrijven als moord. Dit wekt meteen een negatief gevoel op.

Welke soorten definities zijn er?

Er zijn in de praktijk drie soorten definities:

1. Definities aan de hand van voorbeelden (‘definition by example/ ostensive definition’). In dit geval worden voorbeelden genoemd van waar de term over gaat. Een voorbeeld is: ‘Met heilige teksten bedoel ik boeken zoals de Bijbel en de Koran’.
2. Definities aan de hand van synoniemen (‘definition by synonym’). Wanneer iemand een definitie uitlegt aan de hand van synoniemen, dan zegt hij of zij bijvoorbeeld: ‘Met beleefd bedoel ik vriendelijk’.
3. Analytische definities (‘analytical definitions’). In dit geval heeft iemand het over welke kenmerken een object moet hebben, wil een term voor dat object gebruikt kunnen worden. Een voorbeeld is: ‘Een mangoeste is een klein zoogdier dat uit India komt, slangen eet en familie is van de civetkat’. Bijna alle woordenboek definities zijn analytisch.

Het is voor alle soorten definities van belang dat ze (1) geen (voor)oordelen bevatten en (2) dat ze duidelijk zijn. Ze moeten niet een voordeel geven aan even van de twee partijen in een discussie, gewoonweg aan de hand van de verwoording. Daarnaast gebeurt het in het leven vaak dat we incomplete definities tegen komen. Concepten zoals ‘vriendschap’ en ‘liefde’ zijn dingen waar ieder zijn of haar eigen definitie voor heeft.

Welke onderdelen kent een essay?

Een essay dat vooral om overtuiging draait, moet in ieder geval vier onderdelen bevatten:

1. Een verduidelijking van het onderwerp.
2. Een uitleg van iemands eigen mening over dat onderwerp.
3. Argumenten die de eigen mening ondersteunen.
4. Het ontkrachten van de argumenten van mensen die een andere mening over het onderwerp hebben.

Het mooist is om te beginnen met een introductie waarin uitgelegd wordt waarom een onderwerp überhaupt interessant is om over te schrijven. Vervolgens kan ingegaan worden op de eigen mening. Deze moet wel duidelijk geformuleerd zijn, zodat de lezer meteen doorheeft wat de schrijver van het onderwerp vindt. De gebruikte argumenten moeten ook duidelijk en betrouwbaar zijn

Hoe schrijf je een goed essay?

Er worden in het boek vier tips gegeven die gebruikt kunnen worden om een essay te schrijven.

1. Richt je goed op het onderwerp waar je het over wilt hebben en weet wat je hier precies over wilt vertellen (‘focus’). Probeer dit op een leuke en verfrissende manier te brengen in je essay, zodat de lezer verder wil lezen.
2. Alle punten in je essay moeten gaan over het onderwerp waar je over schrijft. Deze punten moeten (1) jouw mening ondersteunen, verklaren, verduidelijken of uitleggen of (2) tegenargumenten geven voor mensen die jouw mening niet delen (‘stick to the issue’).
3. Zorg ervoor dat je essay op een logische manier is opgebouwd. Vertel bijvoorbeeld eerst welk argument je gebruikt voordat je daar dieper op ingaat.
4. Zorg ervoor dat je alles besproken hebt wat besproken moet worden. Het is makkelijker om een onderwerp te kiezen dat niet heel breed is, omdat het bij een breed onderwerp lastig is om alles te bespreken wat besproken moet worden.

Wat zijn andere tips die je kunnen helpen bij het schrijven?

In het boek worden de volgende vier tips gegeven om op een goede manier te schrijven:

1. Kijk na je eerste versie kritisch naar je stuk. Is het stuk logisch opgebouwd?
2. Controleer je werk constant. Staan er fouten in? Staan er onregelmatigheden in?
3. Laat iemand anders jouw stuk lezen.
4. Als je moeite hebt met grammatica of interpunctie, lees je stuk dan voor. Zo vallen fouten sneller op.
5. Kijk een tijdje niet naar je stuk als je er klaar mee bent. Het is echter wel weer goed om na een tijdje je eigen stuk weer eens door te lezen.

Soorten essays die je moet vermijden

Het is aan te raden om te letten op de volgende schrijffouten bij het schrijven van een stuk:

• ‘The Windy Preamble’: steeds om het onderwerp heen draaien en te lang in de inleiding blijven hangen door te vertellen hoe belangrijk het is om over dit onderwerp te schrijven, zodat je vervolgens geen ruimte meer hebt om het duidelijk toe te lichten.

• ‘The Stream-of-Consciousness Ramble’: van deze schrijffout is sprake wanneer een schrijver zijn of haar gedachten niet probeert te structureren, maar gewoon alles op papier zet wat hij of zij maar kan bedenken.
• ‘The Knee-Jerk Reaction’: van deze schrijffout is sprake wanneer een schrijver zijn of haar eerste reactie op het onderwerp opschrijft zonder dieper nagedacht te hebben over het onderwerp.
• ‘The Glancing Glow’: in dit geval ontwijkt een schrijver het onderwerp. Iemand die over de voordelen van fietsen moet gaan schrijven, heeft het dan bijvoorbeeld alleen maar over wanneer mensen voor het eerst begonnen te fietsen.
• ‘Let the Reader Do the Work’: een schrijver die zich schuldig maakt aan deze denkfout, beschrijft informatie die er niet toe doet en heeft het de ene keer over het ene onderwerp en de andere keer over het andere onderwerp, waardoor de lezer zelf de rode draad van het verhaal moet gaan vinden.

Daarnaast zijn hier nog wat tips voor binnen je essay; ontwijk clichés,  wees specifiek, niet overdrijven, ontwijk retorische vragen en ga nooit, nooit generaliseren.

Op welke punten moet je letten als je je tekst wil gebruiken om iemand ergens van te overtuigen?

Soms wordt een essay geschreven om lezers ergens van te overtuigen. Als je schrijft voor lezers die kritisch denken, dan is het belangrijk om op de volgende vijf punten te letten:

1. Probeer naar je eigen mening te kijken vanuit het oogpunt van iemand die het niet met jou eens is.
2. Als je de mening van de tegenpartij wilt bekritiseren, wees dan niet beledigend. Blijf netjes.
3. Als iemand met een andere mening een goed argument heeft, geef dat dan ook toe.
4. Als je weinig tijd hebt, probeer dan alleen te praten over de belangrijkste zaken.
5. Zorg ervoor dat je je sterkste argumenten als eerst presenteert.

Wat is nog meer van belang wanneer je een essay schrijft?

Het is bij het schrijven van een essay van belang dat geen aannames worden gemaakt op het gebied van geslacht, etnische achtergrond, religie en seksuele geaardheid. Op een seksistische of racistische manier schrijven geeft meteen de indruk dat je niet objectief bent. Het is bijvoorbeeld opvallend dat wanneer mensen qua huidskleur of etnische afkomst afwijken dit expliciet wordt vermeld, terwijl dat vaak niet het geval is als mensen blank zijn. Er wordt ook zelden over vrouwen wordt gesproken wanneer over ‘de mens’ gesproken wordt, het gaat dan alleen om de man. Het is belangrijk om hier bij het schrijven rekening mee te houden.

Oefenvragen

Vraag 1

Wanneer wordt een term ‘vaag’ genoemd?

Vraag 2

a. Wanneer is sprake van ‘ambiguïteit’?

b. Welke drie soorten ambiguïteiten worden onderscheiden?

Vraag 3

a. Noem drie doelen van definities.

b. Welke soorten definities bestaan er?

Vraag 4

Uit welke componenten bestaat een essay?

Antwoorden oefenvragen

Vraag 1

Een term wordt vaag genoemd, wanneer het niet duidelijk is wat de grenzen van het begrip zijn.

Vraag 2

Van ambiguïteit is sprake wanneer een woord of zin meer dan één betekenis heeft en dus op verschillende manieren begrepen kan worden.

Drie soorten ambiguïteit zijn: (1) semantische-, (2) groep gerelateerde-, en (3) syntactische ambiguïteit.

Vraag 3

Voorbeelden van goede antwoorden zijn drie van de volgende vier: (1) door definities kunnen we weten wat woorden betekenen, (2) aan de hand van definities kunnen we in sommige contexten een speciale betekenis geven aan een woord, (3) we gebruiken definities om vaagheid, ambiguïteit en veralgemenisering te vermijden, en (4) definities kunnen worden gebruikt om mensen te overtuigen.

Er zijn drie soorten definities: (1) definities aan de hand van voorbeelden, (2) definities aan de hand van synoniemen, en (3) analytische definities.

Vraag 4

Een essay bestaat uit vier componenten: (1) een verduidelijking van het onderwerp, (2) een uitleg van iemands eigen mening over dat onderwerp, (3) argumenten die de eigen mening ondersteunen, en (4) het ontkrachten van de argumenten van mensen die een andere mening over het onderwerp hebben.