Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
Neuropsychologie 2020
College 1
Gedrag
De Oudheid: het hart versus het brein
“Het dient algemeen bekend te zijn dat de bron van zowel ons plezier, onze vreugde, gelach en vermaak, als van onze smart, pijn, angst en tranen, geen andere is dan de hersenen. Het is in het bijzonder dit orgaan dat ons in staat stelt te denken, te zien en te horen, en het lelijke van het schone, het kwade van het goede, het aangename van het onaangename te onderscheiden. Het zijn de hersenen ook waar zich de zetel bevindt van waanzin en krankzinnigheid, van angsten en verschrikkingen die ons bestormen, dikwijls ’s nachts, maar soms zelfs overdag; daar ligt de oorzaak van slapeloosheid en slaapwandelen, van gedachten die niet willen komen, van vergeten verplichtingen en van zonderlinge verschijnselen.”
Middeleeuwen en Renaissance:
Op observatie gebaseerde neuroanatomie
17de eeuw:
Begin van moderne wetenschap van het brein
18de eeuw:
Elektriciteit van het brein
19de eeuw:
Lokalisatie van functies
Evolutie, genen en gedrag
20ste eeuw:
Neurotransmitters, psychofarmaca, kraken DNA-code
21e eeuw
Zenuwstelsel
Ons zenuwstelsel kan je schematisch opdelen. Een centraal deel en een Perifeer deel. Het centrale deel (belangrijkste deel) kan je weer opdelen is hersenen en het ruggenmerg. Het perifeer deel kan je opdelen in somatisch en autonomisch. Somatisch deel zorgt voor interacties met de buitenwereld. Autonoom deel stuurt onze organen aan.
Als we naar onszelf kijken zien we geen hersenen. Je moet haar, huid, bot, en nog andere dingen weg halen voordat je bij de hersenen komt. De hersenen worden op verschillende manieren beschermd.
Als het niet goed gaat met de bloedvaatwanden kan iemand een hersenvliesontsteking krijgen.
Je kan op allerlei manieren naar hersenen kijken. Je hebt verschillende delen.
Net zoals een worst een vliesje heeft en een boom een schors, hebben onze hersenen ook een schors (hersenschors/cortex). Dit is 1,5-3 mm en omvat 80% van de hersenen. En bestaat uit 6 verschillende lagen cellen.
Hersenhelften
Je hebt twee hersenhelften. Ze zijn bijna symetrisch. Wel zijn de helften met elkaar verweven en staan met elkaar in verbinding. De hersenbalk (corpescollosum) verbindt de twee hersenhelften. Geen enkel brein ziet er hetzelfde uit, iedereen heeft een unieke kronkeling.
Hersenkwabben
Frontaalkwab is het hele gebied aan de voorkant, zowel links als rechts. Dit is de manager van ons brein. Deze regelt heel veel. Een hele groep gebieden die de hersenen regelen. Het andere gebied is de occipitaalkwab (achterhoofd). Deze is vooral belangrijk voor het zien, staat in verbinding met onze ogen. Maar de kwabben functioneren nooit afzonderlijk, altijd in relatie met elkaar. Wat we zien, wat binnen komt via onze ogen komt dus eerst terecht in de occipitaalkwab, en moet daarna geïnterpreteerd worden door de frontaalkwab.
Aan de zijkant (boven oor) ligt de temporaalkwab, deze is belangrijk voor het onthouden en herkennen van zaken. Ook belangrijk voor ons gehoor.
Een ander groot gebied is de parientaalkwab. Deze is betrokken bij zintuigelijke en cognitieve functies: ruimtelijk vaardigheid, rekenen, lezen
Als je een verticale scheiding maakt in de hersenen zie je goed de hersenbalk, grote en kleine hersenhelften, en de hersenstam.
Als je een horizontale scheiding maakt in de hersenen, kijk je van bovenaf op de hersenen. Dan kan je goed de hersenkamers zien.
Binnen onze hersenen liggen allemaal structuren. Emoties worden aangestuurd door deze structuren. Bepaalde ziektes (Gilles de la Tourette / Parkinson) komt door de basale genitale.
Door elektriciteit worden signalen van cellen aan elkaar door gegeven (neuronen).
Centrale zenuwstelsel: ruggenmerg
Ruggenmerg is een verlenging van de ruggenstam tot aan het stuitje. Het is een kwetsbare kabel, die wordt beschermd door ruggenwervels.
Waarom is het ruggenmerg belangrijk voor ons functioneren?
Als we lopen en er ligt een punaise op de grond. Om te voorkomen dat je daar in gaat staan moet er informatie naar onze hersenen toe. Als je de punaise aanraakt gaat er razendsnel een reactie van je voet naar je brein en trek je je voet op. Via de ruggenmerg gaat het signaal van je brein naar je voet.
Als gevolg van een ongeluk kan men schade oplopen aan de ruggenmerg. Dit kan een dwarslaesie tot gevolg hebben. Dit kan bovenaan het ruggenmerg gebeuren, dat is ernstig. De signalen van je onderlichaam naar je brein en andersom werken dan niet meer. Hoe hoger in het ruggenmerg, hoe erger de dwarslaesie. Als het helemaal boven gebeurt worden je armen en je benen uitgeschakeld.
Perifere zenuwstelsel
Het somatische deel controleert interacties met de buitenwereld door twaalf paar hersenzenuwen. Sommige zenuwcellen kunnen terug communiceren en sommige niet. Je hoeft niet al deze 12 uit je hoofd te kennen.
Het autonome deel wordt opgedeeld in twee delen: sympathisch en parasympatisch deel. Het lichaam kan zich klaar maken voor een reactie: fight or flight. Het is hierbij belangrijk dat je hart voldoende pompt en dat je genoeg zuurstof hebt, en dat je spijsvertering passief is.
College 2
Puntje is kern van de cel, waar dna is vastgelegd. Stamcellen kunnen 350 typen cellen zich ontwikkelen. Dit gebeurt in de prenatale ontwikkeling, genen staan aan of uit in de stamcel. De stamcel kan op verschillende plekken in onze hersenen liggen en er kunnen verschillende cellen naast de stamcel liggen. Een stamcel kan zichzelf delen; in twee nieuwe cellen. Een cel die zich steeds verder gaat ontwikkelen en een cel die zich opslaat als stamcel. Als er een hersenletsel ontstaat, bijvoorbeeld bij een trauma. Dan kunnen de onontwikkelde stamcellen zich alsnog gaan ontwikkelen om de schade op te vangen.
Alle neuronen. In je lichaam zitten 15x zoveel cellen als er mensen op de aarde zijn. Elke cel heeft pas een functie als de cellen gaan communiceren met elkaar. Een cel is opgebouwd uit:
Cellichaam
Dendrieten
Axon
De signalen naar de dentrieten komen van de axonen. Die overdracht van de signalen (communiceren) dat is wat ons uniek maakt als mens.
Gliacellen
We hebben nog 10x zoveel gliacellen als neuronen. Ze zijn een soort vuilopruimers. Als je een hersenbeschadiging hebt en de cellen werken niet meer moeten die uit het lichaam verwijderd worden; dit doen de gliacellen. Ook scheiden ze verschillende typen netwerken. En ze wijzen de weg in ons brein. Een type gliacel maakt een stof aan; myeline, een dikke witte stof. Dit zit om de axonen heen als isolerende laag. Hersenen hebben wittig en grijzig deel. Bij wit is het myeline dus aanwezig. Hierdoor wordt de communicatie tussen de cellen sneller. Eerst: 2meter per seconde, met myeline: 120m per seconde.
Er zijn verschillende soorten gliacellen.
Gliacellen zorgen voor stevigheid van het netwerk.
Einstein had veel meer gliacellen dan andere mensen. Hierdoor kreeg hij wellicht meer zuurstof in zijn hersenen en kon hij beter nadenken.
Experiment van Loewi:
Twee harten uit twee kikkers. In één hart heeft hij een hersenzenuw laten zitten. Hij ging dit verbinden met een apparaat en ging de hersenzenuw stimuleren. Het hart ritme veranderde: de hartslagen gingen slomer. Hij ging water van het glas met de hersenzenuw in het andere glas doen. Het hart zonder hersenzenuw ging nu ook slomer kloppen. Het vertragen van de hartslag komt dus door een stofje dat de hersenzenuw af geeft.
(Synaps) – Een gespecialiseerde intercellulaire communicatieplek waar informatie tussen twee zenuwcellen wordt uitgewisseld, meestal door middel van een neurotransmitter.
De donkere ruimte tussen het einde van de axon en het begin van de dendriet heet de synaps.
Niet alle signalen die de neurotransmitter door geeft komt terecht in de dendriet.
Bij depressie kan je medicijnen (prosac) slikken die de overige neurotransmittersstof alsof vrij laat en geactiveerd worden.
Na het sporten heb je een goed gevoel. Dat wordt veroorzaakt door een neurotransmitter; endorfine. Ook kan dit worden opgewekt door drugs; heroine, dit stofje heet oxytocine.
Bij het SIDS is het ademhalingssysteem van de baby onvoldoende ontwikkeld. Vooral in de buiklig krijgt het kind onvoldoende zuurstof in de hersenen en onvoldoende prikkels om zich weer op te draaien.
Zikavirus wordt overgebracht door een mug. Als een vrouw zwanger is en gestoken wordt heeft het kind de kans om microcefalie te krijgen. Dan ontwikkelen de hersenen zich niet goed. De omvang van het hoofd is kleiner.
Cortex wordt van binnen naar buiten opgebouwd. Gliacellen zijn de tomtomcellen van ons brein. Gliacellen begeleiden neuronen naar de cellen.
Grijze stof zijn gebieden die nog niet geactiveerd zijn. Mensen van 60 hebben nog steeds grijze gebieden en hebben dus nog steeds ruimte voor ontwikkeling.
College 3
Anatomie van de frontaalkwab
Afgegrensd door de centrale sulcus
Omvat ruim 30% van de cortex
3 hoofdgebieden:
Omvat 3 subregio’s
Theorie functioneren
Illustratief voorbeeld: je verzint iets in de middag en wilt dat de avond nog uitvoeren
Executieve Functies
Motorische cortex: beweging
Premotorische cortex: selectie bewegingen
Prefrontale cortex: controleert cognitieve processen zodat het op juiste manier en tijd wordt uitgevoerd
Interne (gestimuleerd vanuit jezelf), externe cues (gestimuleerd vanuit omgeving), context van belang
‘Autonoetic awareness’
Asymmetrie
Linker hemisfeer
Rechter hemisfeer
Verdeling eerder relatief dan absoluut
Phineas Gage heeft een speciale beroerte in zijn hersenen gehad, waardoor hij erg is veranderd. Zijn emoties zijn erg vlak.
Groepen symptomen van frontaalkwablaesies
Problemen met motorisch functioneren
Convergent denken/redeneren: 1 juist antwoord (sommetjes)
Divergent denken/redeneren: creatief denken (zoveel mogelijk woorden met een s)
Gebrek aan creativiteit in denken, uitdrukkingsvaardigheid, spontaan gedrag
Problemen met controle van gedrag
Laesies linker frontaalkwab
Apathie, onverschilligheid, gebrek aan initiatief
Verminderde seksuele interesse, weinig emoties
Laesies rechter frontaalkwab
Onvolwassen gedrag, gebrek aan tact
Promiscue seksueel gedrag
Grof taalgebruik, moeite sociale omgang, toename motorische activiteit
Ziektes; relatie met functioneren frontaalkwab
Buitensporige activiteit van dopamine
Verminderde bloedstroom naar frontaalkwab
Verlies dopaminerge cellen (in substantia nigra)
Vooral veroorzaakt door langdurig overmatig alcoholgebruik
(Ernstige) beperkingen lichamelijk (lever, nieren, hart) en psychisch gebied (gedesoriënteerd), eerst korte termijn daarna lange termijn geheugen beschadigd.
TBI (traumatisch hersenletsel)
Als gevolg van: val, verkeersongeluk, tijdens (contact)sporten, geweld, in oorlogssituaties
Prevalentie: Europa 1,6 miljoen; NL mininaal 85.000 per jaar
Incidentie, belangrijke factoren: leeftijd, geslacht
Aantasting hersenfuncties door:
2 types tbi:
1. Open schedelhersenletsel (‘Open-head injuries’)
Opening naar buiten, kans op infectie. Breuk in de hersenen.
Doorboring van schedel
Slachtoffers meestal niet buiten bewustzijn (wel bij gesloten hersenletsel)
Specifieke neurologische symptomen
Deels spontaan herstel
2. Gesloten schedelhersenletsel (‘Closed-head injuries’)
Vallen en je hoofd stoten. De occipitaalkwab krijgt schade, daardoor ook schade aan de voorkant.
Letsel:
Coup, countercoup, uitrekking / beschadiging zenuwbanen, bloedingen en zwellingen, oedeem (hersenschudding)
Coma:
Bewustzijnsverlies
Duur kan dienen als maat voor de ernst van de opgelopen schade
Vaak overlijden bij het lange tijd (langer dan een maand) liggen in een coma.
Diagnostiek tbi
MRI
Glasgow Coma Scale
Objectieve indicator
Post-Traumatische Amnesie
Correlatie met latere geheugenproblemen
Impact tbi
Heterogeniteit aan combinaties
Relatie met o.a. de plaats in de hersenen, omvang, leeftijd waarop letsel is ontstaan
‘Growing into deficit’
Als je op 2 jarige leeftijd een hersenletsel oploopt en nog maar twee woordjes kon spreken kan het zijn dat het pas later opvalt. Bij 3 of 4 jaar kan je dan zien dat de taalontwikkeling achter blijft.
Tumoren
Weefsel dat onafhankelijk groeit van het omliggende weefsel
Goedaardig
Keert na verwijdering meestal niet terug
Dubbel zien is een duidelijk teken van het hebben van een tumor
Kwaadaardig
(Grotere) Kans op terugkeer
Progressief, levensbedreigend
Diverse symptomen
Afzonderlijke entiteit
Oefent druk uit
Verbonden met omliggend weefsel
Vernietigt normale cellen en interfeert met functies
Ontstaan vanuit gliacellen
Vergroeien met meningen (hersenvliezen)
Leiden vaak tot epileptische aanvallen
Slechte prognose
Operatief
Bestraling
Epilepsie
Specifieke oorzaak
Spontaan, geen specifieke oorzaak
Aura
Bewustzijnsverlies
Onwillekeurige bewegingen
Aangeboren
Of later ontstaan
Partieel (‘focal seizures’)
Gegeneraliseerde (‘grand mal’)
Akinetisch, Myoclonisch
Medicatie
Chirurgie
College 4
H.M. case
Ernstige epilepsie → onvoldoende reactie op anti-epileptica
Operatie door William Scoville (temporaalkwab → hippocampus)
Ongeluk met fiets
Geheugenverlies na de operatie (anterograde amnesie). Hij kon niks meer opslaan, geen nieuwe herinneringen maken. Dingen van vroeger kon hij zich nog wel herinneren.
Groot deel van de hypocampus werd weg gehaald; geconstateerd dat dit dus een belangrijk deel was voor het geheugen; voor het onthouden van dingen.
Bovengemiddelde intelligentie (IQ=118), begrip van taal normaal
Herinnering aan gebeurtenissen van voor de operatie
Amnesie
Gedeeltelijk of totaal verlies van het geheugen
We hebben er allemaal (ooit) wel eens mee te maken (gehad)
Verschillende vormen, zoals:
Infantiele amnesie
Verlies van herinneringen aan onze eerste levensjaren
Voorbijgaande globale amnesie (transient global amnesia)
Plotseling begin, meestal kort beloop, verschillende oorzaken (door een val bijvoorbeeld)
Anterograde amnesie
Retrograde amnesia
Hoe kan het dat ‘oudere’ herinneringen bewaard blijven en meer ‘recentere/jongere’ herinneringen uit de tijd vlak voor het hersenletsel verloren gaan?
Consolidatie Theorie (vastleggen van herinneringen)
Rol van hippocampus bij vastleggen permanente herinneringen
Sommige herinneren heb je al vaak opgehaald in je leven en die sla je elke keer dat je ze ophaalt weer opnieuw op. Hoe vaker je oude herinneringen hebt opgehaald, hoe steviger ze vastliggen.
Multiple-trace Theorie
Verschillende soorten geheugen (visueel/auditief), ieder gerelateerd aan ander gebied in hersenen
Herinneringen veranderen in de loop der tijd, ‘oudere’ herinneringen proces vaker ondergaan, meer resistent
Reconsolidatie Theorie
Elke keer wanneer herinnering wordt opgehaald, wordt deze opgeslagen als een nieuwe herinnering
Aspecten van het geheugen:
Opslag
Vasthouden/Bewaren
Terughalen van informatie
Verschillende geheugensystemen
Model werkgeheugen volgens Baddeley (2000
Het kort termijn geheugen is beperkt, lange termijn geheugen is onbeperkt. Fonologisch is talig. Episodisch is ervaringen
Geheugensysteem:
Componenten van het lange termijn geheugen
Expliciet geheugen
Bewust
Autobiografisch of episodisch geheugen
Persoonlijke gebeurtenissen uit verleden (eerste vriendje)
Semantisch geheugen
Alles wat niet autobiografisch is (feitjes, schoolse kennis)
Kennis van de wereld (historische gebeurtenissen/figuren, kennis van taal, rekenen enz.)
Intact bij patiënt H.M. (hij kon nog kruiswoord puzzels oplossen)
Impliciet geheugen
Vaardigheden (bijv. fietsen, zwemmen)
Onbewust
Patiënt H.M.
In staat tot het leren van een motorische taak (steeds beter worden in het inkleuren van een ster)
(alhoewel hij geen idee had de taak ooit eerder te hebben gedaan)
Priming
Sneller herkennen van of reageren op bepaalde stimulus als deze eerder is waargenomen
Primingtaken, oa:
Gollin Incomplete Figuren Test
Impliciet en expliciet geheugen werken onafhankelijk
Emotioneel geheugen
Geheugen voor affectieve eigenschappen stimuli
Bewust en onbewust
Diagnostiek van geheugenproblemen bij kinderen
Uitspraak doen over kwaliteit en capaciteit van geheugenprocessen
Geheugentesten
Anamnese (ouders, leerkracht)
Assessment
Kan het gecompenseerd worden?
(niet alleen richten op geheugenproblemen, kijken naar neurocognitieve ontwikkeling)
Nagaan hoe het zit met de beïnvloeding van geheugenprestaties
(door bijv. eigenschappen van het kind)
Behandeling
In hoeverre kan het geheugen direct worden getraind?
Wat zijn mogelijkheden voor compensatie?
Waar kan de omgeving worden aangepast?
Psycho-educatie
Temporaal-frontaalkwab neurale basis voor expliciet geheugen
Hyppocampus
Hippocampus maakt deel van een groter geheel. Onderdeel van limpische systeem (voor emoties), samen met Amygdala en hipotalamus.
Onderdeel van limbische systeem (samen met hypothalamus en amygdala)
Korrelvormige cellen (granule)
Onderste deel van hippocampus (dentate gyrus)
Sensorische cellen
Piramide cellen
Ammon’s hoorn
Motorische cellen (visueel waarnemen, maar ook met pen beweging making)
Taxichauffeurs Londen (knowledge test waarbij je 320 routes en 2000 landmarks uit je hoofd moet kennen)
Impliciet geheugen
Emoties
Amygdala (onderdeel limbische systeem); zorgt voor emotionele koppeling in lange termijn geheugen
Schade geen invloed op impliciet of expliciet geheugen
Aandoeningen met afwijkend functioneren van het geheugen
Herpes simplex encefalitis
Ontsteking hersenweefsel
NB-er: Clive Wearing http://www.youtube.com/watch?v=Vwigmktix2Y
Ziekte van Korsakov
Anterograde en retrograde amnesie, afasie, confabulaties, gebrek aan ziekteinzicht, apathisch
Thiamine (vitamine B1) tekort. Enorm te kort, niet op te lossen met een vitamine pil.
Schade in mediale thalamus, hypothalamus; atrofie (wegkwijnen)
Dementie
Degeneratief
Non-degeneratief (vasculair, endocrien, toxisch, ontsteking, ondervoeding)
Ziekte van Alzheimer
Degeneratief
Meestal > 65 jr, maar ook vroege vorm
Voortschrijdende cognitieve achteruitgang (verdwalen in eigen huis), mogelijke stemmingsveranderingen
Amyloïde plaques, neurofibrillaire kluwen
Pas vast te stellen nadat iemand dood is en je de hersenen kan onderzoeken
Rol van eiwitten, erfelijke factoren, overige factoren (aluminium, kwik, andere metalen, tekort aan vitaminen, diabetes). Als gevolg van Alzheimer vergeten mensen goede voedingsstoffen in te nemen en dat zorgt voor gebrek in de hersenen.
Behandeling: geen genezing, medicatie. Alleen medicatie om beter te slapen oid, er bestaat nog niks om het geheugen te verbeteren.
Bijzondere vormen van geheugen (ASS)
Syndroom van Asperger:
Pervasieve ontwikkelingsstoornis
Gemiddeld tot hooggemiddelde intelligentie, en bijzondere geestelijke vermogens (uitblinken in een bepaalde vaardigheden)
Savant: Iemand met autisme spectrum stoornis en zeer bijzondere geestelijke vermogens op een bepaald terrein
NB-er: casus S.
Synesthesie : koppelen van zintuigen (zien/horen/voelen) gaat om een betere verbinding dan bij gemiddelde mensen. De onnodige dingen worden verwijderd. Ze koppelen dagen aan kleuren en kunnen daardoor beter en meer dingen onthouden
College 5
Wat is emotie?
Paul Ekman, 6 basisemoties:
Eerste studies begin 20ste eeuw
James Papez
Klüver-Bucy syndroom
Circuits voor emoties in ons brein
Amygdala
Limbisch Systeem à
Werkt samen met hipotalemus
en hipocampus en amygdala
Emotie theorieën
James-Lange Theorie
Het gevoel dat je lichaam reageert wekt het gevoel op dat er iets aan de hand is
Somatische Marker Theorie (Damasio)
Cognitieve-Emotionele Interactie Theorie (LeDoux)
Emotionele informatieverwerking
Korte route: emoties vanuit omgeving in talamus, daarna in amygdale; fight or flight.
Lange route: na de talamus komt het ook in de hipocampus en die zoekt contact met de amygdala
Productie van emotioneel gedrag
Interpretatie van emotioneel gedrag
Onderzoek Borod et all.
Sociale cognitieve neurosciences
Filmpje ‘False Belief’ Test http://youtu.be/8hLubgpY2_w
Filmpje Rouge Test http://youtu.be/M2I0kwSua44
Psychiatrische aandoeningen
Tedtalk ‘schizofrenie’: https://youtu.be/sE3gxX5CiW0
Indeling Timothy Crow:
Stemmingsstoornissen
Hypothalamus-Hypofyse-Bijnieras (HPA-as) stress
Methabolische activiteit
Verminderde activiteit in (Dolan et all):
Verhoogde activiteit in (Drevet et all):
Slaap-waak cyclus: veranderd agv verminderde activiteit serotine
Moorhead et all.
College 6
EF ontwikkelen zich in een verschillend tempo
Aandacht
Vrouwen zijn gevoeliger voor visuele stimuli en zijn beter in visuele testen (gezichtsuitdrukkingen/lichaamshoudingen). Mannen zijn beter in het tekenen van een fiets (werktuigen).
Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsniveau (NIO)
Observatie en motivatie tijdens onderzoek
Conclusie: inzet/motivatie meer van invloed op prestaties dan de hersenbeschadiging zelf
1. taak zelf
2. de doelen (beloning/feedback) (positief voor mensen met een hoge motivatie, negatief voor mensen met een lage motivatie)
3. (prestatie van) tegenstander (competitie) (positief voor mensen met een hoge motivatie, negatief voor mensen met een lage motivatie)
Het heeft een biologische root dat je een sip gezichtje sneller kan herkennen bij blije gezichtjes dan andersom. We zijn gebaat om te overleven, een sip gezichtje ziet je amygdala sneller om angst te herkennen.
Afwezigheid van aandacht
Bewustzijn
Wat zwart is, is uitgeschakeld.
College 7
Hydrocefalus (waterhoofd)
Systeem met 4 verschillende ruimtes
Gevolgen van waterhoofd:
Behandeling: plaatsen van drain
Bij alle mensen die het krijgen heeft het gevolgen voor cognitief en lichamelijk vermogen.
Cerebrale parese
Fragiele X syndroom
Mutatie in FMR1gen op X-chromosoom
slecht gevormde dendrieten, dunnere cortex, grotere ventrikels
Fragiele X vereniging NL https://www.fragielex.nl/
Foetaal Alchohool Syndroom
Aandachtstekortstoornissen (15% vd bevolking)
(inattente subtype 3:1; hyperactief-impulsieve type 7:1; gecombineerde type 5:1)
Problemen met verdeelde, gerichte en volgehouden aandacht, responsinhibitie, werkgeheugen, en andere executieve functies (zelfregulatie, planning, motivatie, arousal)
Psychoeducatie, medicatie, structureren omgeving, opkomst cognitieve trainingen, dieet
Autismespectrumsstoornissen
Iemand met een autistische stoornis of syndroom van Asperger en/of mentale retardatie en toch zeer bijzondere geestelijke vermogens op bepaald terrein
https://www.npostart.nl/2doc/02-06-2014/KN_1658125
College 8
Hersenontwikkeling en omgevingsinvloeden
Effecten van enrichment
Aanname: hoe vroeger in ontwikkeling een hersenbeschadiging optreedt, des te kleiner de kans op blijvende gevolgen
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
Field of study
Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
Add new contribution