Historisch overzicht

Ongeveer 100 jaar geleden was G. Stanley Hall de eerste onderzoeker die wetenschappelijke studies naar adolescentie initieerde. Zijn visie dat de adolescentie met name een periode is van ‘storm en stress’ wordt, enigszins genuanceerd, nog steeds aangehouden door veel hedendaagse psychologen. De kern van storm en stress als begrip is het idee dat de adolescentie een hele lastige levensperiode is, ingewikkelder dan andere levensperiodes en zowel lastig voor de adolescent zelf als wel voor zijn/haar omgeving. Inmiddels is duidelijk dat storm en stress niet per se voor elke adolescent (in dezelfde mate) geldt, en dat de oorzaak niet puur biologisch is. Er is echter wel bewijs voor enige mate van storm en stress, met name in de Amerikaanse/westerse cultuur. Dit uit zich vooral op de gebieden van conflicten met ouders, stemmingswisselingen en risico- en antisociaal gedrag. Niet elke adolescent ervaart storm en stress, maar er is wel een grotere kans op het voorkomen van storm en stress tijdens de adolescentie dan gedurende andere leeftijdsfases.

Hall was aanhanger van de Lamarckiaanse evolutionaire ideeën. Lamarck stelde dat evolutie plaatsvindt als gevolg van een optelling van ervaringen. Het zou dan gaan om herinneringen en verkregen karakteristieken. Hall erkende wel individuele verschillen. Hij geloofde dat een neiging tot storm en stress universeel en biologisch is, maar erkende dat culturele invloed de manier van uiting en ervaring hiervan beïnvloeden. Hall zag storm en stress als iets Amerikaans, iets wat minder zou voorkomen bij oudere landen en conservatievere tradities. Hij wees de toenemende urbanisatie dan ook aan als één van de oorzaken van de storm en stress periode. Ook het gebrek van instituties zoals school en de kerk om de problemen rondom adolescentie te herkennen zou volgens hem leiden tot de storm en stress periode.

De grootste tegenhanger van de storm en stress visie van Hall zijn de psychoanalytische theoretici zoals Anna Freud. Zij vond net als Hall dat de storm en stress periode voortkomt uit eerdere ervaringen, maar schreef dit toe aan ontogenetische Oedipus-conflicten in plaats van aan ervaringen van voorouders en een bepaald tijdspunt in de ontwikkeling. Ook bekeek Freud adolescenten die geen periode van stress en storm ervoeren met grote argwaan. Zij zag storm en stress als universeel en onvermijdelijk, en het ontbreken van deze periode daarmee als een teken van psychopathologie.

Soorten onderzoek

Er zijn twee soorten onderzoeken naar de storm en stress periode gerelateerd aan de adolescentie. Het eerste soort onderzoek is naar de publieke percepties over adolescentie als een periode van storm en stress. Het grootste deel van de Amerikaanse bevolking ziet de adolescentie als periode van storm en stress. Het tweede soort onderzoek is naar de daadwerkelijke prevalentie van storm en stress. Deze studies stellen dat storm en stress niet universeel is, en dat er maar weinig ondersteuning is voor een biologische basis. Wel komt steeds opnieuw naar voren dat het in de adolescentie meer waarschijnlijk is om tegen dit type probleem aan te lopen.

Hoofdelementen

Conflict met de ouders

Naarmate de adolescentie vordert willen kinderen steeds meer onafhankelijkheid. Omdat ouders hun kind vaak nog als afhankelijk zien kan dit de nodige conflicten opleveren. De conflicten kunnen over dagelijkse dingen gaan (bv. uiterlijk, opruimen) maar ook over serieuzere zaken zoals seksualiteit. Conflicten met de ouders komen vooral voor in de vroege adolescentie. Uit onderzoek blijkt dat de conflicten tussen ouders en kind gedurende de adolescentie geen serieuze gevolgen hebben voor de ouder-kind relatie gedurende de rest van hun leven. Sommige onderzoekers hebben gesuggereerd dat conflicten met de ouders zelfs goed zou zijn voor de ontwikkeling van adolescenten, omdat dit individualiteit en zelfstandigheid bevordert in de context van een warme relatie. Hoewel dit misschien wel klopt is de adolescentie een moeilijke tijd voor zowel de adolescenten als de ouders, ondanks de voordelen.

Stemmingswisselingen

Misschien wel de oudste en meest aanhoudende visie op de periode van storm en stress, is de claim dat er een link is tussen adolescentie en stemmingswisselingen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de adolescentie inderdaad een periode is waarin stemmingswisselingen meer voorkomen dan tijdens de kindertijd en volwassenheid. Net als bij alle andere hoofdelementen zijn er uiteraard wel individuele verschillen en persoonlijke omstandigheden die de stemmingswisselingen verminderen of juist doen toenemen. Stemmingswisselingen komen vooral voor in de mid-adolescentie.

Risicogedrag

Een verhoogde mate van antisociaal, regel-overtredend en crimineel gedrag wordt al lange tijd (vooral bij jongens) geassocieerd met de adolescentie. Onderzoek bevestigd dat in Westerse landen inderdaad hogere prevalentiecijfers voor verschillende vormen van risicogedrag voorkomen tijdens de jaren van de adolescentie. Dit risicogedrag speelt vooral een rol aan het einde van de adolescentie en tijdens de emerging adulthood. Ondanks dat adolescenten het participeren in risicogedrag zelf vaak als prettig ervaren, zijn de consequenties die ze hiervan voelen vaak heel vervelend. Ook voor ouders is het moeilijk om hun kind dit risicogedrag te zien vertonen.

Oorzaken en hedendaagse onderzoekers

Uit recent onderzoek komt naar voren dat biologische veranderingen een kleine bijdrage kunnen leveren aan de periode van storm en stress. Dit kan voortkomen uit hormoonveranderingen die de stemming beïnvloeden, maar ook door genetische factoren doorgegeven door de ouders. De biologische bijdrage is echter zeer klein en bestaat alleen in interactie met andere factoren.

Gezien het feit dat niet in alle culturen periodes van storm en stress worden ervaren, kunnen we stellen dat biologische veranderingen geen universele en onvermijdelijke periode van storm en stress veroorzaken. Vooral in de meer traditionele culturen waarbij onafhankelijkheid voor adolescenten een veel kleinere rol speelt is de kans op een periode van storm en stress veel kleiner. Gezien de toenemende globalisering is het interessant meer onderzoek te doen naar de periode van storm en stress in traditionele culturen waarin Westerse invloeden een steeds grotere rol spelen.

Sommige onderzoekers maken zich zorgen om de stereotypering en mythes rondom storm en stress. Zo zijn ze bang dat ouders een te autoritaire opvoedstijl aan gaan nemen en dat serieuzere problemen tijdens de adolescentie onopgemerkt blijven omdat ze worden toegewezen aan de periode van storm en stress. Aan de andere kant kunnen de verwachtingen dat de adolescentie een lastige periode is ook voordelen opleveren. Zo zijn ouders en docenten wellicht eerder geneigd vooruit te denken over hoe ze met eventuele problemen zouden moeten omgaan.