Het doel van deze review is om een focus te leggen op een verwaarloosd aspect van de vriendschappen van zowel kinderen als adolescenten, namelijk: het niveau van stabiliteit. Allereerst wordt er een motivatie gegeven voor het onderzoeken van stabiliteit als een onderscheidende dimensie van vriendschap. Daarna worden de verschillende niveaus van ervaringen binnen een vriendschap onderscheiden en ten slotte wordt er inzicht geboden in de methodologische kwesties van deze studie.

Het ontwikkelen van vriendschappen zorgt voor een grote ontwikkeling van iemands eigen kunnen en identiteit tijdens de kindertijd en de adolescentie. Leeftijdsgenoten zijn van grote invloed op het gedrag van jongeren en op hun doelen. Deze invloed kan zowel positieve als negatieve uitkomsten hebben. De uitkomsten van de invloed van deze vriendschappen heeft naar alle waarschijnlijkheid ook invloed op andere relaties, zoals romantische of werkgerelateerde relaties.

Motivatie voor het stabiliteitsonderzoek als een dimensie van vriendschap

Verschillende argumenten kunnen gegeven worden om de stabiliteit van vriendschap gedurende de kindertijd en de adolescentie belangrijk te vinden. Ten eerste representeren vriendschappen unieke relaties die verschillen van andere relaties. Ze zijn vrijwilliger dan bijvoorbeeld familierelaties en hebben een grotere kans om te stranden. Ten tweede speelt vriendschap een grote rol in de ontwikkeling van jongeren. Het is echter wel aangetoond dat vriendschap alleen van invloed is op deze ontwikkeling als de vriendschap hoog scoort op zowel kwaliteit en stabiliteit. Ten derde is er uit een eerdere meta-analyse gebleken dat de meeste studies over vriendschapsrelaties, vriendschap beschouwen als een vaststaand iets dat liever op een bepaald moment gemeten wordt dan gedurende een langere periode. Dit is alleen niet logisch omdat vriendschappen zich aanpassen aan de veranderingen binnen een individu wat betreft de persoonlijke doelen en verlangens. Ten slotte zijn er individuele variaties te vinden binnen het niveau van vriendschapstabiliteit. Deze individuele variaties zijn wellicht niet toevallig en zeggen misschien wel iets over het individu.

Ervaringsniveaus binnen vriendschappen

Studies over de stabiliteit van vriendschappen kunnen gecategoriseerd worden in drie groepen: a) beste vriendschappen, b) ego vriendschapsnetwerken of c) vriendschapskliekjes. Beste vriendschappen worden meestal onderzocht binnen een dyade of een klein aantal vrienden. Onderzoek naar ego vrienschapsnetwerken betreft onderzoek naar participanten die informatie geven over hun eigen vriendschapsnetwerk. Het biedt inzicht in de waarnemingen van de participant over zijn of haar vriendschappen. Ten slotte zijn de vriendschapskliekjes onderzocht. Deze bevatten een kleine groep van vrienden die elkaar selecteren in een netwerk en die tijd met elkaar doorbrengen.

Vriendschapsstabiliteit is gecorreleerd aan de grootte van de ego vriendschapsnetwerken. De gedachte hierachter is dat als vriendengroepen groter worden, de mate van instabiliteit toeneemt. Het is daarom essentieel om verschillende types van vriendschap te onderscheiden, omdat de stabiliteit binnen de ene vriendschap niets zegt over de stabiliteit binnen een andere vriendschap.

Ontwikkelingsleeftijd

Tijdens de kindertijd hebben ouders de neiging om meer invloed uit te oefenen op de vriendschappen van kinderen dan tijdens de adolescentie. Gedurende de adolescentie is er meer sprake van autonomie wat betreft het kiezen van vriendschappen en wordt dit minder gestuurd. Ook heeft een vriendschap een andere betekenis gekregen omdat een adolescent andere verwachtingen en behoeften heeft dan een kind. Intimiteit, zelfontplooiing en emotionele steun worden belangrijk. Onderzoek suggereert dat de stabiliteit van vriendschap toeneemt als mensen ouder worden.Tijdens het begin van de adolescentie gaan vriendschappen door een instabiele periode heen. Dit zou kunnen komen door alle veranderingen die op deze leeftijd gebeuren (verandering van school, lichamelijke ontwikkeling). Na deze periode neemt de stabiliteit van vriendschappen weer toe gedurende de rest van de adolescentie.

Factoren die van invloed zijn op de stabiliteit van vrienschappen

Relationele factoren

Tot aan de adolescentie zijn de meeste vriendschappen tussen mensen van hetzelfde geslacht. Dit verandert in de adolescentie; veel jongeren beginnen vriendschappen te vormen met het andere geslacht. Deze vriendschappen zijn vaak korter en minder stabiel. Veel minder is er bekend over vriendschappen tussen verschillende leeftijden. Deze vriendschappen worden wel veel beschikbaarder en makkelijker als kinderen naar de middelbare school gaan en de adolescentie ingaan. Jongere adolescenten kunnen profiteren van een vriendschap met een oudere vriend met meer ervaring. Daarnaast kan vriendschap ook variëren naar etniciteit. Vriendschappen van kinderen of adolescenten vanuit een verschillende etnische achtergrond zijn minder stabiel dan van mensen met een gezamenlijke etnische achtergrond. Ook is er sprake van minder intimiteit.Mensen gaan meestal vriendschappen aan met mensen van dezelfde sekse, dezelfde leeftijd en dezelfde etnische achtergrond.

Vriendschapsfactoren

De kwaliteit van een vriendschap voorspelt de stabiliteit. Kinderen die moeite hebben met het behalen van hogere kwaliteit binnen een vriendschap, hebben waarschijnlijk ook veel verschillende vriendschappen. Ook negatieve eigenschappen van vriendschapen beïnvloeden de stabiliteit. Zo zijn hoge niveaus van conflict gelinkt aan een lagere stabiliteit.

Contextuele factoren

De meeste studies zijn uitgevoerd in maar een enkele context: school. Als klassen gelijk blijven aan het einde van het jaar verhoogt dit de stabiliteit van vriendschappen, terwijl als klassen uit elkaar gehaald worden aan het eind van het jaar dit de instabiliteit van vriendschappen verhoogt. Wat interessant is, is dat veel vriendschappen plaats vinden zowel binnen de school als buiten de school. Adolescenten hebben de neiging om niet zozeer onderscheid te maken tussen vrienden binnen en buiten school, maar ze hebben veel vrienden waar ze zowel op school als daarnaast mee omgaan. Deze factor beïnvloedt de stabiliteit. Vriendschappen die voorkomen in meerdere contexten zijn stabieler dan vrienschappen die alleen binnen of alleen buiten school voorkomen. Ook culturele factoren zijn van invloed. Er is gebleken dat gedurende een periode van 5 jaar vriendschappen bij Italiaanse adolescenten stabieler zijn dan bij Canadese adolescenten. Dit zou verklaard kunnen worden door het lagere niveau van conflict bij Italiaanse adolescenten.

Individuele correlaties van vriendschapsstabiliteit

Er is veel verschil waargenomen in de stabiliteit van vriendschappen tussen verschillende individuen. Drie individuele variabelen worden hier besproken: a) sekse, b) gedragseigenschappen en c) psychosociale aanpassingniveau. Jongens en meisjes hebben een andere visie op vriendschappen. Jongens willen graag activiteiten doen met grotere groepen, waardoor ze meer kennissen krijgen dan goede vrienden, terwijl meisjes meer exclusief met iemand afspreken en liever in kleine groepen of in een dyade afspreken. Toch hebben verschillende onderzoeken geen verschil in stabiliteit kunnen vinden tussen jongens en meisjes. In een aantal artikelen is er wel een verschil gevonden, en dit liet telkens zien dat bij jongens een grotere stabiliteit gevonden werd. Dit zou verklaard kunnen worden vanuit het feit dat meisjes extreem gevoelig zijn voor de stress die de gedachte aan het beëindigen van een vrienschap met zich meebrengt.

Aan de ene kant is uit onderzoek gebleken dat depressieve kinderen een lagere waarneming hebben van de kwaliteit van hun vriendschappen dan dat daadwerkelijk het geval is, aan de andere kant is er gebleken dat er een bidirectionele link is tussen depressief gedrag en intrapersoonlijke problemen. Dit heeft dan weer effect op de stabiliteit van beste vriendschappen en vriendschappen op school. Verlegen kinderen hebben dezelfde stabiliteit binnen vriendschappen als andere kinderen, alleen is de kwaliteit van deze vriendschappen wel lager.

Onderzoek laat ook zien dat de stabiliteit in vriendschapen van kinderen en jongeren met externaliserende problemen lager is. Agressieve jongeren worden vaak geweerd door leeftijdsgenoten en als ze eenmaal een vriendschap hebben, hebben ze er veel moeite mee om deze te bewaren. Ook ADHD creeërt moeilijkheden voor het vormen en houden van vriendschappen en zorgt voor het hebben van een lagere stabiliteit binnen vriendschappen. Ook antisociale jongeren hebben wel vrienden, maar de kwaliteit van deze vrienschappen is erg laag en dus ook de stabiliteit. Stabiliteit binnen vriendschappen is gecorreleerd aan hogere levels van sociale vaardigheden en populariteit, lagere levels van eenzaamheid en lagere levels van agressie. Daarnaast heeft ook school invloed op de vriendschappen van kinderen. Vrienden op school zorgden ervoor dat kinderen school leuker vonden.

Methodologische problemen

Drie methodologische problemen moeten in beschouwing worden genomen bij het onderzoeken van de stabiliteit van vriendschap: 1) de procedures die gebruikt worden om informatie te verzamelen over vriendschap, 2) de criteria die gebruikt worden om vriendschap te definiëren en 3) het aantal meetmomenten en de tijdintervallen die gebruikt worden tijdens het meten van stabiliteit.

Conclusie

Deze review benadrukt het belang van de tijdelijke parameters binnen vriendschappen van kinderen en adolescenten. In het verleden zijn vriendschappen vaak beschouwd als zaken die vaststaan, terwijl vriendschapsrelaties een dynamisch systeem vormen wat constant in beweging is. Zelfs binnen een korte tijd kan er veel veranderen.