Hoorcollege 4 Wat werkt bij risicojongeren? 

Waarom preventie? 

• Individuele en maatschappelijke gevolgen 

• Zowel op mentaal als fysiek vlak voor slachtoffer en dader zelf. 

• Ontvankelijkheid voor gedragsverandering 

• Lastiger om gedrag te beïnvloeden 

• Opeenstapeling van risico’s op jonge leeftijd zichtbaar (voor delinquentie/gedragsproblemen) 

Uitgangspunten interventies 

1. Children's rights 

1. IVRK: als professionals streven naar positieve ontwikkeling van kind 

2. RNR principles 

3. Therapeutic philosophy 

1. Specialized effective programs 

Preventieniveaus 

• Universeel (primair): normale populatie 

• Selectief (secundair): gemiddeld hoger risico  

• Bijv. Jongeren die al eerder in aanraking zijn geweest met politie 

• Indicatief (tertiair): symptomen van gedragsproblemen 

• Het gaat eigenlijk om behandeling 

Kwaliteitscriteria interventies 

• De interventie is... 

• Theoretisch goed onderbouwd; 

• Gebaseerd op mechanismen die crimineel gedrag verklaren; 

• Onderzocht met bewijs relatie tussen interventie en gedragsverandering; 

• RCT is het meest hoogwaardig. Met zekerheid vaststellen dat gedragsverandering daadwerkelijk door interventie komt. 

RNR Model: werkzaamheid interventies > afname recidive 

• Risico/behoefte taxatie 

• Afstemming tussen recidiverisico en intensiteit van programma 

• Criminogene risicofactoren 

• Risicofactoren die samenhangen met verhoogde kansen op recidive 

• Evidence-based risico-behoefte responsiviteit 

Ingrijpen op criminogene factoren 

• Tabel: als interventie RNR navolgt, neemt effectiviteit toe en recidive af. Als interventies in omgeving worden uitgevoerd zijn ze effectiever (dan in instelling). Programma-integriteit is dan wel belangrijk. 

Wat werkt nog meer? 

• Professionaliteit 

• Behandelmodaliteit 

• Gemeenschapsoriëntatie 

• Programma-integriteit 

• Uitvoeren van een interventie met de inhoud, duur, frequentie en doelgroep zoals ontwikkeld en op effectiviteit onderzocht. 

• Onderscheid in therapist adherence & competence 

• Competence: vaardigheden om kernactiviteiten uit te kunnen voeren. 

• Hoge programma-integriteit > medium tot groot behandeleffect 

Baat het niet, dan schaadt het wel 

• Avontuurlijke programma’s 

• Psychodynamische therapie 

• Praten, relatie tussen cliënt en therapeut, onderbewuste van cliënt. Geen rekening met criminogene factoren. 

• Interventies volgens medisch model 

• Medicatie, dieet. Medicatie in combinatie met behandeling kan wel werkzaam zijn. 

• Afschrikking 

• Averechtse effecten 

• Kale detentie 

• Primair groepsgericht werken 

• Jongeren die met elkaar therapie krijgen in groepsverband. Riskant omdat ze bij elkaar zitten en elkaars negatieve gedrag kunnen bekrachtigen. 

Er is geen therapeutische basis, en er wordt niet gewerkt aan criminogene factoren. 

Deviancy training 

• Leeftijd 13-14 

• Verhoogd risico op drugsgebruik 

• Verhoogd risico op delictgedrag 

• Verhoogd risico op geweld 

• Jongeren die spraken over normoverschrijdend gedrag, bevestigden elkaar daarin en bleven daarover spreken. De jongeren zonder delinquent gedrag bespraken deze onderwerpen niet. 

Schadelijke effecten groepsinterventie 

• Met name peer group significante toename in delinquent gedrag t.o.v. controlegroep. Negatieve effecten van groep zijn dus doorslaggevend. 

Resultaten overzichtsstudies preventie 

• Effectief 

• Focus op jongeren met hogere risico’s 

• Focus op relaties met anderen 

• Goed geïmplementeerde gedrags- en gezinsgerichte interventies 

• Multimodale, gestructureerde cognitieve gedragstraining 

• Niet-effectief 

• Primaire preventie 

• Afschrikking en bestraffing 

• Combinatie oudertraining en schoolinterventie 

• Groepsinterventies m.n. bij ‘oudere’ en meer deviante jongens 

Effectiviteit interventies risicojongeren 

• Meta-analyse: heel diverse interventies. Relatief laag risico (secundaire preventie). 

• Klein positief effect in het voorkomen en verminderen van crimineel gedrag 

• 13% minder delinquent gedrag t.o.v. andere hulp/geen hulp 

Effectieve programmacomponenten 

• Modelling: voordoen van gedrag 

• Opvoedingsvaardigheden 

• Gedragscontracten  

Programmaformat en intensiteit 

• Middelgrote positieve effecten gezins- of multimodaal format 

• Groepsinterventies niet effectief 

• Minder intensief = effectief 

Conclusies en aanbevelingen 

• Bescheiden positief effect van interventies voor risicojongeren, effectiviteit kan worden vergroot door: 

• Hulpverlening in familie- en multimodaal format 

• Inzetten gedragsgeoriënteerde technieken 

• Vermijden groepsinterventies 

• Afstemmen op recidiverisico en dynamische criminogene factoren jongere 

• Verbeteringen op macroniveau (bijv. Wijkvoorzieningen) 

Deel 2: Halt 

De Halt-interventie, juridisch kader 

• Buitengerechtelijke afdoening (geen strafblad bij geslaagd traject) 

• Maximaal 20 uur (artikel 77e Sr) 

• Besluit aanwijzing Halt-feiten 

• Zaken van eenvoudige aard 

• Waarbij sprake is van overlast veroorzakend gedrag 

• Van geringe ernst 

• Discretionaire bevoegdheid OvJ 

• Als een feit niet in artikel (het besluit aanwijzing Halt-feiten) vermeld is, kan OvJ toestemming geven voor doorverwijzing naar Halt. 

• Toestemming ouders (< 16 jaar) 

• Recidiveregeling 

• In sommige gevallen kan een jongere voor een tweede/derde keer naar Halt worden verwezen. Dit is een uitzondering.  

• Voor een misdrijf kan je nog een keer voor een misdrijf 

• Na twee overtredingen kan je nog een keer voor een misdrijf 

• Voorbeelden: winkeldiefstal, schoolverzuim, vernieling, graffiti, belediging 

De Halt-interventie, methodisch kader 

• Jongeren 12-18 jaar 

• Licht strafbaar feit 

• Bekennende verdachte 

• Primaire en secundaire preventie: voorkomen van delictgedrag en recidive. 

• Bewustwording van gedrag en schadeherstel d.m.v.: 

• Start-, vervolg- en eindgesprek (ouders aanwezig bij 1e gesprek) 

• Uitvoeren van werk- en/of leeropdracht 

• Excuses aan slachtoffer (per brief) of herstelgesprek 

• Schade vergoeden en herstellen 

Halt-jongeren in beeld 

• Grootste groep volgt VMBO (27%) 

• 27% meisje, 73% jongen 

• Meisjes: winkeldiefstal en schoolverzuim 

• Gemiddelde leeftijd ten tijde van delict is 15 jaar 

• Voornamelijk vermogensdelicten 

• 80% van de Halt-jongeren geen/weinig dynamische risicofactoren; 19% enige risicofactoren; 1% veel risicofactoren 

• Meeste problematiek binnen leefgebieden school, vrienden, gezin, attitude en zelfcontrole 

Op welke mechanismen is Halt gericht? 

• Positieve houding t.o.v. normovertreding > leeropdracht gericht op reflectie, 5 G-model. 

• Onvermogen tot het nemen van perspectief > “ 

• Gebrekkig schuldbesef > excuusgesprek, herstelopdracht (zwaardere variant) 

• Gebrekkige empathie jegens slachtoffer > “ 

• Tekorten in sociale vaardigheden > leeropdrachten met sociale vaardigheden 

• Gebrekkige ouderbetrokkenheid > ouders uitnodigen voor eerste gesprek 

• Spijbelgedrag > leeropdracht ‘mijn toekomst’ 

Onderzoek naar effectiviteit van Halt 

• Halt-afdoening heeft bij de meeste jongeren geen recidiveverminderend effect 

• Jongeren met lichte problematiek profiteren het meeste van Halt 

• Halt werkt niet voor jongeren met een problematisch profiel 

• Jongeren die excuses aanbieden, plegen na de Halt-straf minder en/of minder ernstige strafbare feiten 

• Werkzame elementen Halt: ouderbetrokkenheid, excuus aanbieden, schadevergoeding en werkopdracht.  

• Geen bewijs voor effectiviteit leeropdrachten. 

Procesevaluatie 

• Beoogde doelgroep wordt bereikt 

• Kernonderdelen Halt conform handleiding 

• Variatie in uitvoering tussen regio’s  

Vervolgonderzoek 

• Meta-analyse effectiviteit herstelinterventies 

• Weinig onderzoek van hoge kwaliteit 

• Veelbelovende resultaten voor buitengerechtelijke herstelinterventies bij lichte doelgroep 

• 61% van jongeren bij Halt pleegt geen strafbare feiten meer 

• 75% van jongeren die Halt-interventie succesvol hebben doorlopen pleegt geen strafbare feiten meer (intern onderzoek bij Halt). 

Beleidsontwikkelingen, kansen en dilemma’s 

• Uitbreiding ‘Halt-waardige’ delicten – net-widening effect (het strafbaar stellen van gedragingen die voorheen niet strafbaar waren) 

• Verbreding doelgroep: second offenders (naast first offenders), 18+, 12- 

• Maatwerk 

• Programma-integriteit 

• Vernieuwing methodiek 

• Nieuw instrumentarium: risico- en behoeftetaxatie (RNR model = basis) 

• Meer ouderbetrokkenheid en oudergericht werken 

• Implementatie module sociale vaardigheidstraining en ART 

• Herstelbemiddeling 

• Specifieke leeropdrachten gericht op cybercriminaliteit