HC1 Wat werkt? Kwaliteit en effectiviteit van justitiële interventies 

Voorbeelden van interventies: gezinshulp, justitiële inrichting, vroegtijdig ingrijpen bij hele jonge kinderen. Het gaat dus niet alleen om oudere kinderen.  

Waarom zijn er sancties? Welke perspectieven liggen daaraan ten grondslag? 

• Vergeldingstheorie 

• De overheid moet wraak nemen op degene die onrecht pleegde. 

• Oog om oog, tand om tand. 

• Absolute straftheorie: de straf vindt zijn grondslag in het misdrijf (de daad staat centraal). 

• Preventietheorie 

• Door de persoon te straffen wordt voorkomen dat anderen strafbare feiten zullen plegen. 

• Relatieve strafrechtstheorie: de straf beoogt een bepaald doel i.p.v. enkel vergelding. 

• Wordt onderverdeeld in: 

• Generale preventie: schrikreactie op anderen 

• Speciale preventie: de misdadiger zelf ervan weerhouden in de toekomst weer misdaden te gaan plegen. 

• Dader staat centraal. 

De forensische jeugdzorg komt in beeld bij de relatieve theorieën. 

Achtergrond van wat werkt: 

• In Nederland was er al lange tijd ruimte en geld voor alle soorten interventies: 

• ‘Baat het niet dan schaadt het niet’. 

• Dit bleek echter niet houdbaar: bepaalde interventies voor delinquente jongeren bleken schadelijk. 

• Daarnaast beperking van financiële middelen. 

• > ontstaan ‘erkenningscommissies’: hulpverleningsprogramma’s moeten laten zien wat ze doen, hoe ze dat doen en voor wie. Deze erkenningscommissies behoren nu allemaal tot het NJI. 

Wat werkt? En hoe stel je dat vast? 

1. In theorie effectief: beschrijving van wat interventie beoogt te doen op basis van theorieën over het te bestrijden gedrag (WAAROM) 

1. Interventie sluit aan bij aanwezige risico- en protectieve factoren (dynamisch) en afgestemd op mogelijkheden van cliënten.  

2. Procesevaluatie: wordt het programma uitgevoerd zoals bedoeld? Wordt de doelgroep bereikt? Vaak beschrijving (HOE) 

3. Evaluatieonderzoek: is er gedragsverandering? Voor- en nameting 

4. Effectonderzoek: gedragsverandering toe te schrijven aan interventie? Voor- en nameting en controlegroep (HOE STERK) 

Echter, wat blijkt uit onderzoek? 

• Uit effectonderzoek blijkt dat onderzoek dat uitgevoerd wordt door universiteiten dat bij selectieve steekproef vrij groot effect heeft, terwijl bij klinisch representatieve groepen een veel kleiner effect zichtbaar is.  

• Is streng gecontroleerd wetenschappelijk interventieonderzoek generaliseerbaar naar de praktijk? Er is verschil in: 

• Enkelvoudige versus meervoudige problematiek 

• Training behandelaars 

• Protocollering 

• Eén therapie versus eclectische aanpak 

• Kwaliteit onderzoeksdesign 

• Als je mensen verplicht interventies te volgen, moeten die interventies wel doen wat ze beloven > erkenningscommissies kunnen keuren of die interventie effectief is.  

Wat werkt in de jeugdzorg? Modellen 

• Hoe ontstaan complexe problemen? 

• Risico/protectieve factoren 

• Model van Bronfenbrenner: elk gedrag van mensen ontstaat als gevolg van interactie tussen kenmerken van individu en zijn wijdere sociale omgeving en interactie tussen die systemen. Dus ook probleemgedrag.  

• Dus: risico en protectieve factoren op het niveau van het kind, gezin, en bredere (sociale) context van belang. 

• Bijvoorbeeld: moeilijk temperament, beperkte verstandelijke vermogens, ernstige of ingrijpende levensgebeurtenissen, psychiatrische problematiek, lage SES, slechte buurt. 

• Zijn allemaal factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan en in stand blijven van problemen.  

• Zowel veranderbare (dynamische) als onveranderbare (statische) factoren. 

• Dynamisch: opvoedvaardigheden, sociaal netwerk 

• Statisch: verstandelijke vermogens 

• Risk-needs-responsivity 

• Behandeling in justitieel kader zou moeten aansluiten bij veranderbare risicofactoren, rekening houden met hoogte van recidiverisico, maar ook met kenmerken waardoor interventie meer/minder succesvol zal zijn.  

• Om effectief te zijn, moet aangesloten worden bij risk en needs van de cliënt, responsief voor de mogelijkheden van de cliënt.  

• Risk principle: interventie moet aansluiten bij het risico op herhaling (van de problematiek). Dus: niet te licht, niet te zwaar. 

• Needs principle: er moet aangesloten worden bij de aanwezige risicofactoren van de cliënt (systeem). Dat wil dus zeggen: bij hechtingsproblematiek daarop of op onderliggende kenmerken focussen en niet op (bijvoorbeeld) sociaal netwerk. 

• Responsivity principle: responsief voor de mogelijkheden en beperkingen van het cliëntsysteem. Dus: niet iets ingewikkeld cognitiefs bij LVB, en wel aansluitend bij kenmerken en capaciteiten van het systeem. 

• Dus: in theorie werkt: als aanpak aansluit bij behoeften en situatie van individuele cliënt > beste resultaten. Dat betekent voor hulpverlening in complexe situaties: 1) systematisch inschatten wat de problemen zijn in een gezin en 2) een hulpplan dat hierbij aansluit. 

• Wat betekent RNR voor behandelplan in Jeugdzorgplus? 

• Adequate diagnostiek 

• Individueel behandelplan 

• Genderspecifiek? 

• Let op: behandelingen zijn vaak ontwikkeld voor normaal begaafde jongens. 

• Wat betekent dat voor de behandeling van meisjes, en voor de behandeling van kinderen met een LVB? 

• Multimodaal  

• Andere modellen: Good Lives Model (als reactie op RNR) 

• Positiever, gericht op het versterken van de positieve elementen.  

• Gericht op herstel en rehabilitatie 

• Gericht op verbeteren van welzijn 

• Aanname is dat wanneer self-fulfillment optreedt delictgedrag vanzelf afneemt. 

• Andrews & Bonta hebben hier weer kritiek op. 

• Algemeen werkzame factoren 

• Factoren die altijd bijdragen aan succes: 

• Gebaseerd op theorie 

• Motivatie van cliënt 

• Goede relatie cliënt-hulpverlener (alliantie) 

• Uitvoering interventie zoals bedoeld 

• Professionaliteit hulpverlener 

• Goede werkomstandigheden hulpverlener 

• Caseload, ondersteuning (intervisie/supervisie), veiligheid 

• Adequate structurering van de interventie 

• Doelstelling, planning, fasering 

• Dutch Cell dogs: algemeen werkende factor. Het welzijn van cliënten vergroten in de hoop zo behandelingen succesvoller te laten verlopen. Eerst connectie dan correctie. Je moet een bepaalde mate van relatie hebben voordat de behandeling succesvol kan zijn.  

• Specifiek werkzame factoren 

• Kenmerken van de behandeling of aanpak werken in bepaalde gevallen beter dan andere. 

• Goed geïmplementeerde interventies lijken beter te werken dan niet goed geïmplementeerde interventies.  

Wat werkt niet? 

• Veel groepsbehandelingen zijn niet effectief. 

• Iatrogeen effect: tegen elkaar opwerken, opscheppen etc. 

• Op fysieke inspanning gerichte aanpakken (maar: sommige sportinterventies weer wel).