Je begint met een intakegesprek. Het doel is exploratie en observatie.

Een psychische stoornis is een cluster symptomen van verstoringen in psychische functies. Het moet gepaard gaan met lijden (distress) en disfunctioneren (disability).

Wat is volgens de DSM-5 een psychische stoornis? Er moet sprake zijn van een significante lijdensdruk en/of beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied, of bij andere belangrijke bezigheden.

• Lijden: hoeveel last van de verstoringen in psychische functies?
• Disfunctioneren: in welke mate wordt functioneren gehinderd door verstoringen?

Doelen intake gesprek:

1. Vaststellen aard psychische symptomen
   1. Hoofdklacht
   2. Uitsluiten/vaststellen andere klachten
2. Vaststellen ernst en gevolgen symptomen
   
   1. Middel = uitvragen van actueel functioneren met sociale anamnese
3. Vaststellen mogelijke etiologische factoren
   
   1. Middel = levensgeschiedenis met biografische anamnese

Tijdens een intake gesprek gebruik je de diagnostische cyclus.

Beschrijvende diagnose: uitgebreide uitspraak over symptomen, kwetsbaarheidsfactoren, luxerende factoren en gevolgen. Bijvoorbeeld:

Verschil diagnostiek en classificatie

• Diagnostiek betreft het beschrijven en vaststellen van een psychische stoornis op basis van de klachten en problemen en symptomen die de patiënt ervaart.
• Classificeren is het toewijzen van een psychische stoornis aan een beschreven categorie.

Er zijn ook behandelrichtlijnen van de GGZ. Die zijn niet gelijk aan de behandelprotocollen!

De DSM is een categoriaal systeem. Het is a-theoretisch en descriptief. Voordelen: betrouwbaarheid, predictieve validiteit, onderzoek (vergelijkbaarheid onderzoeksresultaten) en heeft een empirische basis. Nadelen: psychopathologie is slecht te categoriseren. Comorbiditeit is regel. Afbakening is vaak onduidelijk, proliferatie van stoornissen, variatie binnen categorieën.

De ICD-11 wordt wereldwijd meer gebruikt. Hier staan niet alleen mentale stoornissen in en is iets minder specifiek.

Maar probleem:

1. Psychische symptomen worden niet verklaard door onderliggende ‘stoornis’
2. Maar depressies, anorexia, angststoornissen, etc, bestaan wel als clusers van symptomen
3. Hoe komt het dat er dan symptoomclusters bestaan?
4. Patiënten met verschillende stoornissen kunnen soortgelijke symptomen hebben, terwijl patiënten met dezelfde diagnose verschillende symptomen kunnen hebben.

Dimensionele benadering als alternatief: stoornissen als posities op dimensies van eigenschappen (gradueel i.p.v. aanwezig/afwezig).

• Voordelen: etiologie is beter te onderzoeken. Realistischer/minder arbitrair.
• Nadelen: positionering op grove dimensies is weinig specifiek. Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid? Complexiteit? Lastiger communicatie?

Ander alternatief: transdiagnostische benadering. Gelijke cognitieve, emotionele en motivationele factoren.

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Volg me voor meer samenvattingen en hoorcollege aantekeningen!

Er is een enorm spectrum aan stemmingen: van depressie tot euthymie tot manie.

De diagnose bipolaire stoornis is erg lastig, omdat het zich verspreid over een langere tijd.

Medicamenteus is lithium de 1^e keus. Daarnaast werkt psychoptherapie ook; herkennen van de triggers en de invloed van de stoornis. Richt zich ook op zelf management en bio/sociaal ritme.

Er is weinig bekend over de verklaring. Er is een aangeboren biologische disbalans. Genetica speelt ook een rol. Triggers: psychosociale stress: relatie uit/ ontslag / overlijden.

Behandeling depressie: stepped care

• Licht < 3 mnd: psycho-educatie + gedragsactivatie
• Matig ernstig: psychotherapie of psychofarmaca SSRI/SNRI
• Ernstig / recidiverend: combinatietherapie
• ‘Treatment resistant’: ECT / MAO-remmers

Verklaring depressie: 4 richtingen die depressie verklaren

• Gedragsmodel
• Cognitieve model
• Psychodynamisch model
• Systemisch model

Dit zijn de holistische modellen. Echter is het ook belangrijk om naar de neurobiologie te kijken: het neurobiologische model.

• Gedragsmodel: gebrek aan bekrachtiging --> vicieuze cirkel
• Cognitieve model: cognitieve biases op gebied van aandacht, verwerking en geheugen
• Neurobiologisch model: genen leiden via eiwitten tot neurotransmitters, wat hersenactiviteit beïnvloed etc.

Al deze modellen geven samen een goede verklaring voor depressie.

Interpersoonlijke therapie: net zo effectief als CGT. Richt zich op sociale aspecten van de mens. Vier mogelijke focussen:

• Complexe rouw
• Interpersoonlijk conflict
• Rolverandering
• Interpersoonlijk tekort

Treedt veel comorbiditeit op bij depressie.

Comorbiditeit met hart en vaat ziekten, HIV, dementie. 

Depressie bij somatische stoornis verslechtert prognose.

Depressie verhoogd kans op dementie.

Eerste depressieve episode op oudere leeftijd (55+) = prodroom van neurodegeneratief syndroom.

Extra opletten therapie ouderen:

• Veranderend levensperspectief
• Existentiële verschillen: groot aantal verliezen: fysiek, sociaal en interpersoonlijk
• Andere relatie met de psychotherapeut
• Apathie alleen is grote risico factor voor dementie!

Take home message:

• Bipolair is meer dan ene stemmingsstoornis
• Stemmingsstoornissen hebben vaak een chronisch beloop
• Behandelingen stemmingsstoornissen zijn matig effectief
• Depressie bij somatische stoornis verslechtert prognose
• Niet alle symptomen van depressie zijn altijd te verklaren vanuit gedrag en/of cognities
• Depressieve ouderen noemen zichzelf zelden depressief

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Volg me voor meer samenvattingen en hoorcollege aantekeningen!

Delier

• Aandachts- en bewustzijnsstoornis
• Symptomen fluctueren over de tijd
• Vaak ernstiger in de avond en nacht
• Hyper of hypo actief

Risicofactoren: kwetsbaarheid, hoge leeftijd, comorbide somatische aandoening, etc.

Behandeling: onderliggende oorzaak behandelen, rustgevende medicatie, omgevingsinterventies.

Delier observatie screening schaal (>3)

Uitgebreide neurocognitieve stoornis

• Significante cognitieve achteruitgang ten opzichte van eerder functioneren
• Cognitieve deficiënties belemmeren functioneren in dagelijks leven
• Niet alleen tijdens delier
• Niet beter verklaard door andere psychiatrische stoornis

Beperkte neurocognitieve stoornis

• Zelfde als uitgebreide neurocognitieve stoornis, maar dan lichte cognitieve achteruitgang.

Naast cognitieve problemen bij neurocognitieve stoornissen kunnen er ook gedragsstoornissen optreden.

Ernst:

• Licht: moeite met iADL
• Matig: moeite met basis ADL
• Ernstig: volledig afhankelijk

Etiologie cognitieve stoornis --> is aanwezig bij cognitieve stoornissen, dus die stel je vast. Mogelijkheden:

Verschil delier en neurocognitieve stoornis:

Dementie en mild cognitive impairment is geen stoornis, maar een syndroom: een symptomen groep.

Definitie MCI:

• Cognitieve klachten door patiënt of informant
• Bewijs uit cognitieve testen, bij voorkeur neuropsychologisch onderzoek, in één of meer cognitieve domeinen
• Geen significante interferentie met complexe dagelijkse bezigheden
• Voldoet niet aan de criteria van een dementie syndroom

MOCA test: test veel cognitieve domeinen.

Ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie:

• Geleidelijke vergeetachtigheid (nieuwe informatie is moeilijk)
• Moeite op woorden te komen
• Vergissingen in tijd
• Moeite krijgen met bekende dagelijkse handelingen
• Overzichtverlies
• Somber, minder initiatief, soms wantrouwender
• Terugtrekken, karakterveranderingen

Pathofysiologie: ophoping van amyloid plaques in hersenen. Zie je in mindere mate bij gezonde oude mensen. Ook: tau eiwit tangles, is schadelijk. Bij AD komt dit door een teveel aan afbraakproductie. Hippocampus volume afname (atrofie).

Voor diagnose: cognitieve achteruitgang. Vraag ook het beloop goed uit: traag progressief beloop.

Vasculaire dementie

• Trager
• Niet meer twee dingen tegelijk kunnen
• Concentratie- en aandachtsproblemen
• Moeite met overzicht houden
• Nieuwe dingen leren kost meer tijd
• Somberheid

Pathofysiologie: kan ontstaan na beroerte

Risicofactoren: hoge leeftijd, lage opleiding, vrouw, vasculaire factoren, locatie CVA. Kan ook zonder CVA: dan zijn de risicofactoren leeftijd en vasculaire risicofactoren.

Voor diagnose: algemene criteria dementie, interferentie moet komen door cognitieve gevolgen.

Frontotemporaal dementie

Gedragsvariant:

• Zelf vaak geen klachten, anderen merken karakterveranderingen
• Impulsiever of juist apathie
• Veranderede eetgewoonten
• Dwangmatiger, overzichtsproblemen

Weefselverlies frontaal

Taalvariant:

• Minder bloemrijk spreken
• Moeilijk op woorden komen
• Fouten in zinsbouw, grammatica
• Moeite met benoemen van objecten
• Niet

Onbewust nabootsen komt vaker voor dan bewust (malingering). Somatoforme stoornissen komen veel voor. 

Predisponerende factoren:

• Biologische gevoeligheid
• Traumatische jeugd
• Persoonlijkheidstrekken

Uitlokkende factoren:

• Infectie
• Letsel
• Stresserende gebeurtenissen

Er zijn best wel veel verklaringsmodellen:

• Bio-psychosociale model: de context is belangrijk
• Draagkracht: er is disbalans in de draagkracht en draaglast
• Stress model: stress resulteert in onverklaarbare klachten
• Perceptueel-cognitief: cognitieve aandacht wordt gericht op lichamelijke sensaties
• Neurobiologische modellen: disbalans in HPA as etc.
• Centrale sensitisatie: pijnperceptie in brein is verstoord
• Vicieuze cirkels
• Placebo / nocebo: klassieke conditionering
• Individuele ontwikkeling: hechtingsstijlen, affectieve verwaarlozing
• Religieuze verklaringsmodellen

Diagnostisch stappenplan:

1. Anamnese en lichamelijk onderzoek
2. Psychiatrische stoornissen
3. In stand houdende en prognostisch ongunstige factoren

Verwijzing tweede lijn etc.

In de tweedelijn wordt er gekeken naar middelengebruik, nagebootste stoornis, etc. Kan ook in combinatie met een lichamelijke aandoening.

Ziekte is maar 1 oorzaak van symptomen, kan ook sociale/culturele factoren, fysiologische processen, etc.

1/3 van de neurologie patiënten op de poli heeft ‘functionele’ klachten. Worden niet helemaal of helemaal niet verklaard door neurologische ziekte.

Gevolgenmodel (CGT):

• Je doet geen uitspraak over de oorzaak, maar de gevolgen staan centraal
• De gevolgen kunnen de aandoening in stand houden of verergeren
• Focus ligt op optimaliseren van de omstandigheden voor herstel van de klachten
• Diagnostisch proces waaruit handvatten voor behandeling voortkomen
• Draait nu meer om het optimaliseren van de omstandigheden voor herstel in plaats van verminderen. Van de hinderlijke gevolgen

In de praktijk vraag je ten eerste naar de lichamelijke klachten. Ook vraag je naar somatische geschiedenis. Daarna ga je de overtuigingen bespreken (ideeën over de betekenis van de klacht). Ook de inhoud van de cognities (catastroferend, niet-accepterend, zelfdeprimerend) zijn belangrijk. Daarna: emotionele en gedragsmatige gevolgen. Ook de lichamelijke gevolgen (observatie, conditie, etc.) en sociale gevolgen.

Sociale gevolgen zijn zelden een rechtstreeks instandhoudende factor. Behandel eerst de lichamelijke, gedragsmatige en emotionele gevolgen.

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Volg me voor meer samenvattingen en hoorcollege aantekeningen!

De stof van dit college hoeft niet in detail bestudeerd te worden voor het tentamen.

In de DSM research agenda staan stoornissen die onderzocht worden en mogelijk in de nieuwe versie van de DSM worden opgenomen.

Om als psychische stoornis te classificeren moet er (1) sprake zijn van een coherente set van symptomen. Ingewikkelde, lange sets van criteria zijn nooit goed.

(2)  het syndroom moet gepaard gaan met lijden en disfunctioneren.

(3) syndroom is verbonden met onderliggende psychobiologische disfuncties

(4) het syndroom onderscheidt zich van andere syndromen

(5) het syndroom heeft klinische bruikbaarheid

(6) voordelen van het erkennen van het syndroom zijn groter dan de nadelen daarvan

Stadiering: beschrijven van ontwikkeling van stoornissen als stadia/fasen

Profilering: beschrijving van variabelen die samenhangen met elke fase + die elke fase kenmerken

Klinische stadiering en profilering geeft de mogelijkheid voor ontwikkelingsgerichte diagnostiek: een stoornis ontwikkelt zich van heel mild naar heel ernstig.

Psychopathologie kan je ordenen in de Hierarchical Taxonomy of Psychopathology.

DSM was eerst ingedeeld in assen.

Er is een debat over het categorisch vs dimensioneel model. 

Categorisch model voordelen:

• Meer helderheid en duidelijkheid
• Simplificatie
• Helderheid patiënt

Dimensioneel model voordelen:

• Zegt veel meer over 1 individu
• Meer differentiatie tussen mensen
• Minder arbitrair

Alternatieve model voor persoonlijkheidsstoornissen: AMPD. Dit is een meer dimensioneel model. Alternatieve criteria:

Voor criteria A zijn er 4 niveau’s, 0 tm 4, waarin de ernst van de beperkingen gespecificeerd wordt. 

Persoonlijkheidsfunctioneren is opgesplitst in 4 domeinen.

Criterium B: pathologische persoonlijkheidstrekken. Is opgesplitst in 5 domeinen en 25 persoonlijkheidstrekken (facetten):

• Negatieve affectiviteit vs emotionele stabiliteit
• Afstandelijkheid vs extraversie
• Antagonisme vs vriendelijkheid
• Ongeremdheid vs conscientieusheid
• Psychoticisme vs luciditeit

Heeft veel overeekomsten met het Five Factor Model (big-5).

Dit kan je vaststellen adhv interviews.

Er zijn ook prototypen.

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Volg me voor meer samenvattingen en hoorcollege aantekeningen!