Artikelsamenvatting bij Het recht om te escaleren; het Pietendebat in de rechtszaal van Brenninkmeijer - 2014

Mag de burger escaleren?

Adrian Hart stelde dat alle aandacht voor discriminatie in de pietenkwestie kinderen contraproductief maakt, maar zij wel eerder in aanraking komen met discriminatie-incidenten uit de volwassen wereld. Volgens het College van de Rechten van de Mens is zwarte piet wegens zijn verschijning (donkere huidskleur, kroeshaar, dom gedragend) racistisch.

Hoe ontwikkelt escalatie zich?

De escalatie omtrent de pietenkwestie in Nederland heeft zich in drie fasen ontwikkeld. In de eerste fase gaat het om een gevoel van ongemak, wat leidt tot conflictoverleg waarbij partijen er vaak wel uitkomen. In de tweede fase staan partijen tegenover elkaar en is winst en verlies de inzet. Dit leidt ertoe dat partijen zich gaan melden bij de rechtbank, de Raad van State en het College voor de Rechten van de Mens. In de derde fase gaat het om het inzetten van alle mogelijke middelen, zelfs als die tot eigen schade kunnen leiden. Vergaande escalatie van tegenstellingen in de samenleving en via de media lijkt een kenmerk te zijn van deze tijd. De onderliggende partij heeft daarbij altijd meer last van uitsluiting dan de bovenliggende partij.

Kan de burgemeester escalatie voorkomen?

Volgens de Raad van State moet de burgemeester echter geen rekening houden met het discriminatoire karakter van zwarte piet bij het verlenen van een vergunning voor de intocht van Sinterklaas. De burgemeester moet bij het verlenen van de vergunning alleen rekening houden met de openbare orde en de veiligheid, maar mag niet de uiting die verbonden is aan het evenement toetsen op grond van het specialiteitsbeginsel in de zin van artikel 3:4 lid 1 Awb. De burgemeester kan de pietenkwestie dus niet middels de vergunningverlening oplossen. In de eerste plaats ontstaat er door de pietenkwestie een scheiding tussen het publieke en het private. De wetgeving die de overheid toepast op manifestaties leidt namelijk niet tot een inhoudelijke toetsing van de uiting bij de manifestatie.

Spelen rechtsnormen een rol bij voorkomen van escalatie?

Indien er strafbare feiten worden gepleegd tijdens de manifestatie, dan kunnen zij door derden voor de rechter worden gesleept. De intocht van Sinterklaas is een private aangelegenheid in een publieke omgeving. In de tweede plaats spelen rechtsnormen een rol bij de intocht van Sinterklaas. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft de overheid een primaire taak in het tegengaan van gedrag dat wettelijke normen schendt, maar het tegengaan van de vele vormen van normoverschrijdend gedrag kan niet uitsluitend worden gerekend tot de verantwoordelijkheid van de overheid. Burgers, organisaties en instituties zijn ieder op eigen wijze verantwoordelijk voor het handhaven van de rechtsnormen. De overheid heeft met diens maatschappelijke instellingen wel tot doel om verschillende waardeopvattingen bespreekbaar te maken op ruime schaal om zo schadelijke en negatieve stereotyperingen tegen te gaan. Als het gaat om conflictoplossing bij maatschappelijke tegenstellingen, dan verdient een goed gesprek de voorkeur boven de rechtsgang.